“Chị Tâm phụ nữ”

(QT) - Đã hơn mười năm nay, người dân xã Thuận, huyện Hướng Hóa (Quảng Trị) luôn quen với hình ảnh một phụ nữ đứng tuổi tay cầm sổ sách, nách mang cân đi rong ruổi khắp các bản làng của người Pa Kô, Vân Kiều. Chị là Bùi Thị Tâm (47 tuổi), người dân ở đây vẫn quen gọi thân mật là “chị Tâm phụ nữ”. Dừng xe máy tại cầu La La nối vào xã Thuận, hỏi chị Tâm phụ nữ, chị Hồ Thị Thu ở Bản 1 chỉ tay về hướng UBND xã Thuận bảo: “Chú lên đó mà tìm. Mấy hôm nay chị Tâm đến mấy thôn bản để hướng dẫn về cách trồng sắn và cách chi tiêu tiết kiệm trong hộ gia đình đó”. Lúc đầu cứ ngỡ rằng người phụ nữ này là dân tộc bản địa, nhưng hóa ra quê chị ở mãi tận Kim Sơn, Ninh Bình. Một mối tình đẹp giữa chị và chàng trai người dân tộc thiểu số Quảng Trị khi chồng chị ra miền Bắc đã nảy nở, bén duyên, rồi đưa nhau về quê chồng ở tận vùng rừng núi miền biên ải này. Từ năm 1993, chị cùng chồng và các con định cư hẳn ở xã Thuận. Mảnh đất khi nắng nóng thì đến nung người, khi mưa thì băm nát đất đai này như có một ma lực níu giữ chị lại vậy. Lối sống chân chất và vô tư như cây cỏ mọc giữa núi rừng của đồng bào miền núi khiến chị không thể rời xa họ.

Chị Tâm luôn trăn trở vì nhiều phụ nữ vùng cao vẫn còn chịu thiệt thòi

Tiếp chúng tôi, chị cười một cách đôn hậu: “Có gì đâu, tôi làm công tác Hội Phụ nữ ở xã này đến nay ngót nghét gần mười năm. Dần dà rồi quen, bà con gọi là Tâm phụ nữ đó mà”. Một tuần nay chị ròng rã xuôi ngược khắp các thôn bản của xã Thuận để tuyên truyền về phòng chống nạn bạo lực trong gia đình. Vất vả trèo đèo lội suối là thế, có nơi phải bỏ xe máy lại rồi đi bộ vài giờ đồng hồ như Bản 1 Cũ, nhưng lúc nào đôi chân chị cũng hăm hở. Xã Thuận hiện có 13 thôn, 587 hộ, 2.890 nhân khẩu với 631 phụ nữ, trong đó số hội viên Hội Phụ nữ là 434 người. Đa phần đời sống chị em dựa vào nông nghiệp, một số ít buôn bán và trí thức, nhưng số chị em biết chữ chỉ đếm trên đầu ngón tay. Rót nước mời khách, chị tiếp lời: “May mắn mới gặp nhau được đó, vào muộn một tí là tôi đi các thôn bản rồi. Sáng nay họp HĐND xã, tôi về báo cáo tình hình và số liệu cho cấp trên. Cũng vui mà buồn cũng lắm chú à. Có nơi thực hiện tốt, có nơi nói khô cả cổ mà đâu vẫn vào đó. Làm gì ở đâu thì tôi không biết nhưng ở đây quả thật là khó. Khó vì cái lý của người vùng cao”. Người phụ nữ ngoại tứ tuần nói chuyện vẫn thường nhắc hai từ như là cửa miệng của chị: cái lý vùng cao và rõ khổ. Một chất giọng miền Bắc không lẫn vào đâu được. “Rõ khổ, nhiều chị em có biết cái chữ là gì đâu, đến cái tên, số tuổi của mình còn không biết điền vào phiếu, nói gì chuyện giấy mực rồi tập huấn này tuyên truyền nọ. Cái khó ở đây là phải làm sao cho người ta hiểu đúng nghĩa của vấn đề, nếu không thì dù có tuyên truyền, hô hào cũng chẳng mang lại ích lợi gì”. Rồi chị kể câu chuyện vui rằng có đợt tuyên truyền về thực hiện bình đẳng giới, sau khi nghe tuyên truyền thì ai cũng gật đầu bảo hiểu rồi. Cứ thế về nhà, chồng uống một ly rượu vợ cũng một ly, chồng hút một điếu thuốc thì vợ cũng hút vài hơi. Cả ngày không làm việc gì cả cứ đi ra đi vào rồi leo lên xe máy bắt chồng con tập đi cho bằng được. Thế đó, nhiều câu chuyện chị kể trong những đợt đi cơ sở làm chúng tôi không khỏi bật cười. Chị cũng cười, nhưng ánh mắt đầy trăn trở... Chị kể về một phụ nữ dân tộc thiểu số tên là Hồ Thị Ta Cơi, ở thôn Bản 1 Mới. Hồi đó Ta Cơi lấy chồng sớm, gặp phải một ông chồng say sưa suốt ngày. Hễ có hơi men trong người là lôi chị ra đánh không thương tiếc. Không chịu nỗi cảnh chồng vũ phu, chị bỏ nhà đi để lại đứa con mới sinh. Cả bản đèn đuốc đi tìm nhưng vô vọng. Nhưng rồi chị trở về trước sự ngỡ ngàng của bản làng rồi tìm đến “chị Tâm phụ nữ”. Đồng cảm trước người vợ bị chồng bạo hành, chị Tâm ra sức động viên, phân tích cho Ta Cơi nghe về cuộc sống và các mâu thuẫn khi lập gia đình. Ta Cơi hiểu ra vấn đề, thế là những mặc cảm được tháo gỡ. Giờ đây chị đã có một tổ ấm hạnh phúc và trực tiếp làm công tác phụ nữ ở thôn Bản 1 Mới, nhiều lần được tặng bằng khen của các cấp hội vì thành tích trong quá trình hoạt động. Nói chuyện với chúng tôi, đôi mắt của chị Tâm luôn sáng và một nụ cười lúc nào cũng hiển hiện trên môi. Nước da ngăm đen vì dầm sương dãi nắng nhưng quyết tâm luôn tràn trề trong trái tim chị. “Chắc tôi sống hết đời ở đây luôn chú à. Xa quê lâu lắm rồi, cũng chẳng mấy khi ra Bắc thăm gia đình vì điều kiện kinh tế, một phần không thể xa chị em được. Đây là quê hương của tôi rồi, sống dần rồi cũng quen, cũng thương, cũng nhớ”. Nhớ lại hồi đầu khi đảm nhiệm công tác hội, thời ấy chỉ có hỗ trợ mỗi tháng 5 nghìn đồng và vài ba cân gạo nhưng là một nguồn động viên lớn lao đối với chị. Lúc mới làm rất khó khăn, phương tiện đi lại không có, chỉ đi bộ. Chị kể: “Hồi đó làm gì có tiền mà mua xe máy, xe đạp thì dốc núi thế này không thể đi được. Có lúc trời mưa dầm lội vào tận bản làng thì bùn đất lấm lem lên tận mặt”. Đã thế nói gì bà con cũng không tin. Nhiều lúc đi hướng dẫn về cách trồng cây sắn, bà con cứ bảo rằng cây đó vứt đâu mà chẳng sống. Thế là chị phải ở lại vài ngày rồi cùng bà con phát cỏ, đào lỗ, tra sắn mới yên tâm được. Nhưng điều mà chị luôn canh cánh trong lòng là trình độ văn hóa và cách tính toán của bà con. Đa phần chị em không biết chữ nên có thời gian rãnh rỗi là chị lại vào bản dạy chữ. Ban ngày đi làm nương rẫy không có thời gian, đêm đến họ tập trung nhau lại tại một nhà nào đó rồi cùng nhau học vỡ lòng. Biết được cái tên do cha mẹ mình đặt viết lên giấy như thế nào ai cũng mừng ra mặt. “Nhiều chị em không biết tính toán, bán một buồng chuối thì biết nhưng tính gộp cả mấy buồng lại với nhau thì chẳng biết nên nhiều lúc bị thương lái lừa. Nghĩ mà thương cho chị, gánh một gánh chuối nặng đến mức gãy đòn gánh mà khi tính tiền thì không biết tính”, chị tâm sự. Nặng lòng với phụ nữ bao nhiêu thì chị càng thương những đứa trẻ lớn lên trong sự nghèo khó và khắc nghiệt của rừng núi bấy nhiêu. Có thời gian là chị lại mang cân đi từng nhà có trẻ nhỏ để theo dõi. Nhiều lúc gặp nhà khó khăn quá chị bỏ tiền túi mua cho mấy đứa trẻ cân đường hay hộp sữa để động viên... Cái nắng thiêu đốt của ngày hè như muốn cản đôi chân của người phụ nữ này. Trong phút chốc, hình bóng của chị chỉ còn thấp thoáng trên núi đá cheo leo. “Chị Tâm phụ nữ” lại băng rừng vào với bản làng xa xôi, nơi có những người dân nghèo đang chờ chị... Bài, ảnh: BÙI ĐỨC TÚ