Cảnh giác với các bệnh hại lúa

(QT) - Trên đồng ruộng nước ta, trong những năm qua đã xuất hiện nhiều loại bệnh virus hại lúa. Ở miền Nam bệnh vàng lùn (Rice Grassy Stunt Virus - RGSV) và bệnh lùn xoắn lá (Rice Ragged Stunt Virus - RRSV) xuất hiện từ năm 2006 đã gây hậu quả rất nặng nề, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình hình kinh tế- xã hội, an ninh lương thực, đặc biệt là uy tín thương hiệu của hạt gạo Việt Nam. Mới đây, bệnh vàng lùn và lùn xoắn lá cũng đã lan ra các tỉnh phía Bắc, tại tỉnh Thái Bình đã có 400 ha lúa bị nhiễm, trong đó 160 ha bị mất trắng, tỉnh Nam Định cũng có gần 200 ha lúa bị nhiễm bệnh.

Theo kỹ sư Nguyễn Văn Khoa, Trưởng phòng kỹ thuật Chi cục Bảo vệ thực vật tỉnh, bệnh vàng lùn xuất hiện với các triệu chứng: cây lúa lúc mới nhiễm bệnh bị lùn, chiều cao cây không đồng đều, cây đẻ nhiều nhánh (chồì), lá xoè ngang và ngắn, phiến lá hẹp, cứng, màu xanh hoặc vàng da cam, trên lá có nhiều đốm rỉ sắt, sau đó chuyển nhanh sang màu vàng và khô lụi từng đám lúa hoặc cả ruộng; khi nhổ lên thấy rễ lúa kém phát triển, ngắn và sau đó rễ bị chết. Bệnh lùn xoắn lá: cây bị bệnh lùn, lá xanh đậm, rìa lá bị rách và gợn sóng, dọc theo gân lá có u bướu, chóp lá bị biến dạng, xoắn tít; lúa không trổ được hoặc nghẹn đòng, đôi khi có nhiều chồi mọc ra từ các đốt thân của cây lúa, nếu trổ được thì hạt cũng bị lép. Vụ hè thu năm 2009, ở khu vực miền Trung, Nghệ An là địa phương đầu tiên xuất hiện 2 loại bệnh này, ngoài ra cũng tại đây còn phát hiện thêm một đối tượng virus mới gây hại cho cây lúa mà tác hại không kém gì bệnh vàng lùn và lùn xoắn lá đó là virus lúa lùn sọc đen dòng 2 (RBSDV). Triệu chứng bệnh có biểu hiện giống như bệnh lùn xoắn lá đang gây hại tại miền Nam nhưng có một số đặc điểm khác biệt như một bên mép lá không bị táp vàng, có các nốt phồng nhỏ chạy dọc thân ở phía bên trong bẹ lá. Bệnh virus gây hại ở Nghệ An trên diện tích 5.506ha, trong đó có 3.510ha bệnh nặng. Bệnh vàng lùn và lùn xoắn lá lây lan nhanh qua môi giới rầy nâu chích hút truyền bệnh từ cây này qua cây khác, bệnh lúa lùn sọc đen với môi giới truyền bệnh là rầy nâu nhỏ và rầy lưng trắng. Rầy có thể di chuyển hàng ngàn km qua gió mùa Đông Bắc, gió mùa Tây Nam và các cơn áp thấp nhiệt đới, bão... Nằm ở khu vực miền Trung, Quảng Trị có các điều kiện rất thuận lợi cho việc phát sinh lây nhiễm bệnh trên cây lúa do đây là vùng chuyển tiếp khí hậu giữa hai miền Nam - Bắc, Đông - Tây, đặc biệt hiện nay khi tỉnh Nghệ An đã bị bệnh hại nặng thì nguy cơ bệnh xuất hiện tại Quảng Trị là khá lớn. Mặt khác, cơ cấu về giống lúa hiện nay ngày càng có xu huớng tăng nhanh các giống lúa chất lượng cao như HC95, Hương Thơm (HT1), P6... đây là các giống nhiễm rầy nâu rất nặng. Bên cạnh đó nông dân ở nhiều nơi vẫn còn tập quán gieo dày (6-7kg/sào), ruộng lúa rậm rạp là điều kiện thích hợp cho rầy nâu trú ẩn và gây hại. Việc quá lạm dụng phân vô cơ, bón nhiều phân đạm, không sử dụng phân chuồng, phân hữu cơ, hoặc bón phân lai rai làm cho cây lúa mềm yếu cũng là điều kiện thích hợp thu hút và tích lũy rầy nâu. Việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật không tuân thủ nguyên tắc “4 đúng” cũng là một tác nhân làm cho sâu bệnh nhờn thuốc, việc dùng thuốc trừ sâu bừa bãi, phun thuốc trừ sâu cuốn lá, bọ trĩ, rệp mềm khi chưa cần thiết đã làm mất cân bằng sinh thái ruộng lúa, thiên địch bị diệt cũng là cơ hội để rầy có cơ hội bùng phát và gây hại nặng giai đoạn sau. Thực tế vụ hè thu 2009 vừa qua cho thấy, trên địa bàn tỉnh Quảng Trị nhiều nơi do phun thuốc không tuân thủ nguyên tắc 4 đúng nên phải bơm đi bơm lại 2-3 lần mà vẫn bị cháy rầy. Một điều cũng cần phải thẳng thắn nhìn nhận là việc triển khai công tác phòng trừ dịch bệnh qua các cấp về đến nông dân thực hiện còn chậm, thiếu đồng loạt, chưa có chế tài bắt buộc trong kiểm soát dịch, tình trạng buôn bán, sử dụng, quản lý thuốc BVTV còn lỏng lẻo... là những mối nguy cơ khi phải trực tiếp đối mặt với dịch bệnh nguy hiểm xảy ra trên địa bàn. Theo các chuyên gia BVTV, các bệnh vi rus nói chung và bệnh vàng lùn, lùn xoắn lá, lúa lùn sọc đen hiện nay không có thuốc để phòng trừ mà công việc chủ yếu là phải diệt môi giới truyền bệnh (các loại rầy) và thực hiện các biện pháp canh tác. Để chủ động đối phó với bệnh vàng lùn, lùn xoắn lá, lúa lùn sọc đen, nhất là trong điều kiện hiện nay do ảnh hưởng của thiên tai, nguồn giống lúa tại địa phương đang thiếu hụt, ngành nông nghiệp phải nhập giống từ các địa phương về (mặc dù đây là các giống lúa đã được xác nhận, đạt tiêu chuẩn chất lượng, nhưng cũng không thể chủ quan), ngay từ bây giờ các địa phương cần phải có các phương án đẩy mạnh công tác tuyên truyền về đối tượng dịch hại mới trên cây lúa để người nông dân được biết và tham gia một cách chủ động. Ngành nông nghiệp, nhất là Chi cục BVTV tỉnh cần tăng cường công tác tập huấn chuyên môn nghiệp vụ về điều tra, phát hiện, các biện pháp tham mưu chỉ đạo phòng chống dịch cho cán bộ nông nghiệp và nông dân vùng trồng lúa. Ưu tiên chuẩn bị một số cơ số thuốc BVTV dự trữ tại tỉnh để cung ứng nhanh, xử lý nhanh khi có rầy nâu xuất hiện. Vụ sản xuất đông xuân 2009-2010 đang đến gần, trong khi các tác nhân khách quan cũng như chủ quan làm xuất hiện các bệnh hại lúa là rất rõ ràng, do đó theo khuyến cáo của các nhà chuyên môn, để hạn chế thấp nhất những thiệt hại có thể xảy ra, cần bố trí tỷ lệ và phẩm cấp về cơ cấu giống chất lượng cao không quá 60% diện tích. Việc làm đất chuẩn bị vụ đông xuân cũng cần hết sức chú ý, đó là phải cày vùi gốc rạ càng sớm càng tốt không để lúa chét trên ruộng làm môi giới truyền bệnh từ vụ trước vụ sang vụ sau. Tăng cường ứng dụng chương trình “3 giảm 3 tăng”, khuyến khích ứng dụng sạ hàng, sạ thưa, bón phân đầy đủ cân đối, bón đạm theo bảng so màu lá lúa, không nên phun thuốc trừ sâu quá sớm trước 40 ngày sau sạ. Sử dụng thuốc BVTV phải tuân thủ theo nguyên tắc “4 đúng”, xây dựng quy chế ràng buộc về chống dịch đối với các chủ tài nguyên thực vật bị nhiễm dịch. Để sớm phát hiện các loại bệnh do virus gây hại cho cây lúa cần phải xây dựng hệ thống bẫy đèn trong vùng trồng lúa toàn tỉnh để kiểm soát các loại rầy một cách cụ thể theo từng ngày. Các bệnh virus hại lúa đã để lại nhiều hậu quả vô cùng nặng nề đối với một số địa phương trong cả nước và nguy cơ lan tràn ra diện rộng, trong đó có tỉnh ta là điều cần phải cảnh giác, phòng ngừa tối đa để đảm bảo cho vụ đông- xuân 2009- 2010 thắng lợi. Hoàng Đức