Căn nhà của những gã lang thang (*)

(QT) - Năm thứ mười hai kể từ ngày nhạc sĩ Trịnh Công Sơn về nơi nghìn trùng, một nhóm văn nghệ sĩ ở thành phố Huế đã là sửa sang nơi sống một thời của người nhạc sĩ tài danh và là nơi ra đời những ca từ, nốt nhạc đầu tiên của người hát thánh ca lừng lẫy về nỗi cô đơn thành Gác Trịnh. Được ra mắt công chúng và giới mộ điệu vào ngày 1/4/2013.

Gác Trịnh ở 203/10 Nguyễn Trường Tộ, Huế là nơi mà mỗi khi đến thăm, mọi người đều có thể gặp hình ảnh của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn và những người bạn. Cũng tại Gác Trịnh, tập sách “Căn nhà của những gã lang thang” là ấn phẩm đặc biệt tập hợp những bài viết về con người và âm nhạc của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn bằng nhiều hồi ức, cảm nhận của những con người từng gắn bó, yêu quý và luôn nhớ thương, trân trọng nhạc sĩ. Với “Căn nhà của những gã lang thang”, bạn đọc có thể gặp những kỷ niệm đã và đang được lưu dấu tại Gác Trịnh và trong ký ức, hoài niệm của những người bạn của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn như ca sĩ Khánh Ly, họa sĩ Đinh Cường, nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường... Qua giọng kể trầm tư và trang trọng của nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường, bạn đọc sẽ biết nhà thơ Ngô Kha thường đọc những bài thơ mới làm hoặc ngâm thơ dưới những hàng cây ban đêm, trong những cuộc đi chơi bắt đầu từ nhà Trịnh Công Sơn trên đường phố dọc sông Hương, kéo sang cầu Trường Tiền và một trong những vần thơ ấy là: “ Lần hồi sinh trên con tàu cuối cùng/Chung quanh anh phù sa cát đỏ/Anh hỏi thầm vì đời mình/Gỗ đá có buồn không? ”; họa sĩ Đinh Cường đọc một mỹ cảm nào đó trên những bức tường rêu phong, dưới ánh đèn vàng; nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường nhận thức được rằng con người là một tự do và chiến tranh vừa là nền tảng của tranh sơn dầu được họa sĩ Đinh Cường sáng tác rất thành công, vừa là nền tảng của nhạc phản chiến Trịnh Công Sơn. Đặc biệt, nhà văn đã kể, trong căn nhà này của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, ở “mỗi góc đầy bóng tối, chiếc bàn bằng gỗ mộc của Sơn để lại, trong chiếc ghế làm bằng sợi mây heo to mà Đinh Cường thường ngày vẫn ngồi vẽ, đều dậy lên mùi hương lặng lẽ của tuổi trẻ chúng tôi” và “tất cả khối lượng âm nhạc phản chiến đồ sộ ký tên Trịnh Công Sơn đều được viết ra từ căn phòng này” (Căn nhà của những gã lang thang). Bằng tình cảm chân thành của mình, ca sĩ Khánh Ly kể về nhạc sĩ Trịnh Công Sơn với ký ức và nỗi nhớ, sự thừa nhận một trong những chiêm nghiệm của người bạn tâm giao là nắng buồn hơn mưa. Từ bên kia đại dương, họa sĩ Đinh Cường kể chuyện bằng thơ về những gì đã diễn ra trong căn nhà của người bạn Trịnh Công Sơn thuở trước: “ Ôi nhớ lại một thời quần tụ/ căn gác sau nằm say bên nhau/bức tường dán chân dung bè bạn/phác thảo từ đêm khuya lên men/...Bửu Chỉ vẽ xong rồi tôi vẽ/ và Sơn giành vẽ, đẹp vô cùng ( Gác Trịnh, thầm mơ ) và “ chiếc ghế chúng tôi hay giành nhau ngồi vẽ/ những đêm men say của thời tuổi trẻ ” (Đoạn ghi cho chiếc ghế gỗ hằng bao nhiêu năm). Bằng sự am hiểu về cuộc đời và âm nhạc của Trịnh Công Sơn, nhiều bài viết trong tập sách “Căn nhà của những gã lang thang” nói về cuộc sống và sáng tác của nhạc sĩ ở Đắc Lắc, Huế, Quy Nhơn, thành phố Hồ Chí Minh với những cảm nhận về tâm hồn, tình cảm và tư tưởng nghệ thuật. Đó là Nguyễn Xuân Hoàng kể về tai nạn võ thuật đã đưa Trịnh Công Sơn đến với âm nhạc và sự ra đời của các ca khúc Ướt mi, Biển nhớ; là Sâm Thương với sự khẳng định của chính người nhạc sĩ tài hoa: “Tôi nhớ mình đã viết những ca khúc đầu tiên từ những đòi hỏi tự nhiên của tình cảm thôi thúc bên trong...Trong những cách diễn đạt bằng tiếng nói, bằng chữ viết và nhiều phương tiện khác, tôi thấy tâm hồn mình có khuynh hướng nghiêng về phía ca khúc. Trên mảnh đất nghệ thuật nhỏ nhắn này, tôi tìm thấy tự do và tôi nghĩ rằng ở đây tôi có thể bày tỏ được với người khác về những niềm vui, nỗi buồn của cuộc sống” (Thời thanh xuân của Trịnh Công Sơn); là Thái Kim Lan nhận ra một vẻ đẹp khác trong nhạc để đi đến khẳng định: “Nhạc Trịnh đã đem đến cho chúng ta một cảm nhận chân thực về thời gian, đưa chúng ta trở lại với những rung cảm thật thà của trái tim” (Vì chuyện Diễm... đã xưa). Đó là cảm nhận tâm hồn Huế, bản chất nghệ sĩ của Huế trong nhạc Trịnh Công Sơn trong các bài viết “Trịnh Công Sơn với sự hồi sinh của một cố đô rêu phong” (Bửu Nam), “Gam màu Huế trong nhạc Trịnh Công Sơn” (Nguyễn Anh Huy), “Quê quán tôi xưa” (Nguyễn Duy Tờ), “Tiềm thức Huế: Trịnh Công Sơn và tâm vô trú” (Trần Hạ Tháp). Đặc biệt, tác giả Nguyễn Hoàn viết về cảm thức quê hương, cảm thức nhân loại qua khát vọng tự do, hòa bình trong những ca khúc Da vàng của “kẻ du ca bất khuất của Việt Nam”- Trịnh Công Sơn (Trịnh Công Sơn với quê hương thần thoại)... Trong “Căn nhà của những gã lang thang”, bạn đọc còn hiểu thêm về con người và âm nhạc Trịnh Công Sơn qua lần trò chuyện với các tác giả Bửu Ý, Cao Huy Thuần, Hà Đình Nguyên, Lữ Quỳnh... Đồng thời, như nhà văn Hồ Đăng Thanh Ngọc đã viết trong bài “Gác Trịnh-cánh bướm và hoa hồng”, với sự ra đời của Gác Trịnh và tập sách “Căn nhà của những gã lang thang” thì “sự tinh tế cuối cùng, sự thanh thoát cuối cùng, sự lãng mạn cuối cùng, những huyền thoại cuối cùng” trong cuộc sống sẽ được gìn giữ ngay tại nơi trước đây Trịnh Công Sơn vẽ tranh tĩnh vật những ly rượu và những phác thảo chân dung bạn bè, chân dung những nhan sắc trong một niềm vui thật nồng nàn bên cạnh việc sáng tác phần lớn những ca khúc quan trọng nhất của mình trong gần trọn hai thập niên 1960-1970. NGUYỄN BỘI NHIÊN ............................ (*) Căn nhà của những gã lang thang-Nhà xuất bản Thuận Hóa, 2013.