Cần 300 năm và hàng chục triệu USD

(LĐ) - Hơn 35 năm sau ngày giải phóng, nhưng trên mảnh đất miền Trung vẫn thỉnh thoảng rền vang tiếng bom, đầu đạn nổ gây tàn phế, chết chóc cho người dân ngay trên ruộng vườn nhà... Chính phủ và các tổ chức phi chính phủ vẫn đầu tư triển khai các dự án rà phá bom mìn, nhưng với mức đầu tư hiện nay phải mất ít nhất 300 năm nữa đất mới sạch, lành tuyệt đối!. Ẩn hoạ khắp nơi Con số bom đạn mà Mỹ thả xuống chiến trường Việt Nam được nói và biết nhiều, nhưng cứ mỗi lần nhắc lại đều làm giật mình người nghe - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị - ông Nguyễn Đức Chính tâm sự như vậy. Riêng số bom mìn còn sót lại trên lãnh thổ toàn quốc không dưới 1,5 triệu tấn. Đã có 105.000 thường dân bị chết và bị thương do tai nạn bom mìn từ sau ngày giải phóng. Quảng Trị có 83,8% tổng diện tích tự nhiên có bom mìn, đầu đạn còn sót lại trong lòng đất. Từ năm 1975 đến nay, toàn tỉnh có 7.036 nạn nhân thương vong do bom mìn sót nổ; trong đó, có 2.618 người chết. 31% nạn nhân là trẻ em.

Renew hỗ trợ nạn nhân bom mìn trồng nấm tại Quảng Trị. Ảnh: Thanh Hải

Ông Chính từng tham gia công tác tìm dọn bom mìn ngay những ngày đầu sau giải phóng. Ông kể, ngày ấy gần như toàn dân đều tham gia dò tìm, phá bom đạn để giành lại từng mảnh ruộng, vườn ao mà sản xuất. Từ 1975-1977 đạn bom cũng chỉ được tạm dọn trên mặt đất, phá 113.000 bom mìn, giải phóng 261.000 hécta. Năm 1996, Quảng Trị tiếp nhận viện trợ nước ngoài, thực hiện các chương trình khắc phục hậu quả bom mìn. Hiện có 11 văn phòng đại diện, 20 tổ chức phi chính phủ nước ngoài có mặt tại Quảng Trị, triển khai các dự án liên quan đến khắc phục hậu quả bom mìn. Trung bình mỗi năm, địa phương này nhận viện trợ 50-70 triệu USD. Ngoài ra, Chính phủ VN cũng chi gần 20 tỉ đồng và 1 triệu USD cho công tác rà phá bom mìn. Thế nhưng, mức độ an toàn cũng chỉ trên bề mặt đất từ 1-3 mét. Mỗi mùa mưa bão lại xuất hiện bom, đạn, gây thương vong. Ẩn hoạ vẫn rình rập khắp nơi. Cần 300 năm và hàng chục triệu USD... Ông Lê Văn Trà - cán bộ đội kỹ thuật (rà phá bom mìn) thuộc dự án MAG Việt Nam - cho biết: Do khủng hoảng kinh tế toàn cầu, các dự án nhân đạo tương tự MAG, Renew đều bị ảnh hưởng vì ngân sách hạn hẹp. Đội cán bộ kỹ thuật rà phá bom mìn của MAG cũng giảm từ 80 xuống còn 18 người. Ông Chính cũng cho biết: Chi phí rà phá bom mìn cơ bản cho mỗi hécta là 50-60 triệu đồng. Nhưng các lực lượng rà phá với tiến độ 20ha/năm. Với chi phí như hiện nay, để đất ở Quảng Trị sạch bom mìn, phải cần đến 300 năm và hàng chục triệu USD mới giải quyết được.

Đội rà phá bom mìn của Dự án Renew tại công trình xây dựng Trường Đào tạo nghề Quảng Trị. Ảnh: Thanh Hải

Tại Quảng Trị, những con số giúp đỡ nhân đạo cụ thể như: Dự án MAG (Anh Quốc) đã làm sạch 800 hécta đất, phá được hơn 17.000 bom, mìn; Tổ chức Renew rà phá hàng chục ngàn quả bom mìn, đầu đạn, giải phóng 84ha đất ô nhiễm... Nhưng xúc động hơn là những tiểu dự án hỗ trợ thông tin, giáo dục, đào tạo việc làm, tái định cư... mang tính bền vững khác của các dự án này. Nhiều hoạt động tưởng chừng đơn giản, nhưng có ý nghĩa lớn, giảm thiểu đáng kể thương vong cho người dân do tai nạn bom mìn. Ví như việc đặt "giỏ rác" đặc biệt tại hầu hết các điểm thu mua sắt phế liệu để người dân, chủ cơ sở thu mua gom, bỏ vật liệu có nguy cơ nổ, còn gây nguy hiểm. Từ 16 "giỏ rác" này, Renew đã gom, xử lý hơn 3.000 quả bom mìn. Ngoài ra, các dự án còn xây dựng năng lực và trang cấp thiết bị y tế từ bệnh viện cấp tỉnh đến trung tâm, cơ sở y tế xã, phường...; gây quỹ, tổ chức đào tạo về cấp cứu, cứu sinh, điều trị chấn thương và phục hồi chức năng cho 650 cán bộ y tế. Hỗ trợ xây dựng các làng tái định cư, dạy nghề trồng nấm, bao tiêu nông sản cho người dân, giáo dục kiến thức về phòng tránh bom mìn cho từng hộ dân, trường học... Thanh Hải