Bảo vệ và phát triển vốn rừng ở Khu Bảo tồn thiên nhiên Bắc Hướng Hóa

(QT) - Khu Bảo tồn thiên nhiên (BTTN) Bắc Hướng Hóa là một trong những khu bảo tồn có tỉ lệ diện tích rừng tự nhiên rất lớn, với những loài động, thực vật quý hiếm nằm trong Sách đỏ Việt Nam và thế giới. Gần 10 năm qua, khu bảo tồn đã làm tốt công tác bảo vệ các nguồn gen quý hiếm và phát triển diện tích rừng tự nhiên bằng các chính sách gắn trách nhiệm và lợi ích của người dân bản địa với rừng có tính bền vững.

Rừng nguyên sinh ở Khu BTTN Bắc Hướng Hóa đang được bảo vệ và ngày càng phát triển

Khu BTTN Bắc Hướng Hóa được thành lập vào năm 2010 theo Quyết định số 1183/QĐ-UBND, ngày 7/7/2010 của UBND tỉnh Quảng Trị, có diện tích 23.456,7 ha, phía Bắc giáp tỉnh Quảng Bình, phía Nam giáp các xã Hướng Phùng, Hướng Sơn, Hướng Linh (Hướng Hóa), phía Đông giáp các huyện Vĩnh Linh, Gio Linh, Đakrông, phía Tây giáp nước bạn Lào. Trong số 23.456,7 ha của khu bảo tồn có đến 22.215,5 ha đất có rừng, trong đó rừng tự nhiên chiếm tỉ lệ lớn với 21.976,71 ha rừng tự nhiên, rừng trồng chỉ có 238 ha. Trong khu bảo tồn, hệ thực vật tính đến nay ghi nhận có 1.124 loài thực vật bậc cao có mạch, thuộc 548 chi và 138 họ của 5 ngành thực vật, trong đó có 36 loài thực vật quý hiếm nằm trong Sách đỏ Việt Nam và thế giới. Khu hệ động vật có 109 loài thú thuộc 30 họ của 10 hộ, 206 loài chim thuộc 49 họ của 12 bộ và 61 loài bò sát ếch nhái, một số loài quý hiếm như vọoc Hà Tĩnh, vọoc chà vá chân nâu, khỉ đuôi lợn, khỉ mặt đỏ…

Ông Đào Quang Cảnh, Giám đốc BQL Khu BTTN Bắc Hướng Hóa cho biết, mặc dù đơn vị quản lý, bảo vệ một diện tích rừng tự nhiên rất lớn nhưng biên chế chỉ 11 người với đa số là lãnh đạo, cán bộ văn phòng, chuyên môn, còn lực lượng trực tiếp bảo vệ rừng tại tiểu khu chỉ 4 người. Tuy nhiên, đơn vị đã tích cực phát huy vai trò của người dân bản địa cùng tham gia công tác bảo vệ rừng mang tính bền vững. Để người dân tích cực tham gia bảo vệ rừng, theo ông Cảnh: “Kinh nghiệm cho thấy, việc huy động cộng đồng dân cư tham gia bảo vệ rừng phải gắn với lợi ích mang lại cho dân”. Từ đó, chính sách giao khoán bảo vệ rừng được triển khai. Đến nay đơn vị đã tiến hành giao khoán bảo vệ rừng với diện tích 9.852 ha. Cụ thể, chính sách giao khoán đã giao 9.852 ha rừng tự nhiên cho 104 hộ gia đình ở 3 xã gồm Hướng Lập, Hướng Sơn, Hướng Linh. Trong đó, chương trình mục tiêu phát triển lâm nghiệp bền vững gồm 53 hộ/7 nhóm hộ/7 thôn bảo vệ 6.500 ha. Các bản gồm: Cuôi có 9 hộ, nhận bảo vệ 1.095 ha; bản Tri có 10 hộ, nhận bảo vệ, chăm sóc 1.155 ha; bản Cựp có 6 hộ, nhận bảo vệ 733,6 ha; bản Chà Lỳ có 4 hộ, nhận chăm sóc, bảo vệ 521,8 ha; bản A Xóc có 6 hộ, nhận bảo vệ 773,9 ha; bản Cù Bai có 11 hộ, nhận bảo vệ 1.371,9 ha; bản Xêpu có 7 hộ, nhận bảo vệ 855,7 ha. Kinh phí thanh toán khoán bảo vệ trong năm 2017 là hơn 2,142 tỉ đồng, trung bình mỗi hộ được chi trả hơn 40 triệu đồng. Bên cạnh đó, chương trình chi trả dịch vụ môi trường rừng cũng được triển khai và có 51 hộ/8 thôn, nhận bảo vệ 3.352 ha. Trong đó, xã Hướng Sơn có 5 thôn, bản gồm bản Pin có 7 hộ, nhận chăm sóc, bảo vệ 433 ha; bản Mới có 5 hộ, nhận chăm sóc, bảo vệ 340 ha; bản Hồ có 8 hộ, nhận chăm sóc, bảo vệ 531 ha; bản Nguồn Rào có 6 hộ, nhận chăm sóc, bảo vệ 383 ha; bản Trĩa có 5 hộ, nhận chăm sóc, bảo vệ 300 ha; bản RaLy có 7 hộ, nhận chăm sóc, bảo vệ 417 ha; Hướng Linh có 2 thôn bản, gồm bản Mới có 5 hộ, nhận chăm sóc, bảo vệ 307 ha; bản Xa Bai có 9 hộ, nhận chăm sóc, bảo vệ 604 ha; kinh phí tạm ứng năm 2017 cho 51 hộ nhận khoán là 653 triệu đồng, trung bình 200.000 đồng/ha.

Việc nhận khoán giúp người dân bản địa ý thức được trách nhiệm của mình đối với việc chủ động bảo vệ rừng. Bên cạnh đó, người dân còn tham gia phối hợp với các lực lượng chức năng trong hoạt động tuần tra, kiểm tra, truy quét. Từ năm 2017 đến nay, BQL Khu BTTN Bắc Hướng Hóa phối hợp với Hạt Kiểm lâm Hướng Hóa, Đồn Biên phòng 605 cùng với người dân địa phương tổ chức 36 đợt tuần tra, kiểm tra rừng dài ngày, với 754 lượt người, trong đó người dân bản địa tham gia 484 lượt người. Qua kiểm tra đã kịp thời ngăn chặn các hành vi xâm hại rừng, thu giữ 3,8 m3 gỗ, tháo dỡ 180 dây bẫy động vật rừng, phá hủy 8 lán trại trái phép trong rừng… Đến nay, không phát hiện các hành vi xâm hại rừng trong khu bảo tồn. Từ đó, diện tích rừng tự nhiên trong khu bảo tồn ngày càng tăng lên.

Thông qua việc khoán bảo vệ rừng, nhiều hộ đồng bào dân tộc thiểu số đã có cuộc sống ổn định, phát triển kinh tế, thoát nghèo bền vững. Anh Hồ Năng, (38 tuổi), ở bản Cuôi, xã Hướng Lập cho biết, trước đây kinh tế gia đình anh phụ thuộc vào việc khai thác các sản vật trong rừng, phát nương làm rẫy, cuộc sống bấp bênh. Từ khi có chính sách nhận khoán bảo vệ rừng, gia đình anh nhận khoán bảo vệ 100 ha rừng. Từ ngày nhận khoán, gia đình anh được trả hàng năm hơn 30 triệu đồng. Gia đình Hồ Năng sử dụng số tiền đó vào việc đào ao, tận dụng nguồn nước khe suối để nuôi cá, trồng lúa nước, phát triển chăn nuôi gia súc, gia cầm. Nhờ chịu khó lao động, kinh tế gia đình Hồ Năng đã đỡ hơn xưa, không lo thiếu đói mùa giáp hạt, các con có điều kiện học hành. “Trước đây tôi sống nhờ vào rừng, khai thác trái phép lâm thổ sản, đốt nương làm rẫy…vẫn biết là vi phạm pháp luật nhưng không có cách nào khác. Bây giờ gia đình tôi cũng sống nhờ vào rừng nhưng được pháp luật bảo vệ, nhà nước trả tiền vì tham gia bảo vệ, chăm sóc rừng có hiệu quả hơn”, anh Hồ Năng chia sẻ.

Nói về chính sách khoán bảo vệ rừng, ông Đào Quang Cảnh, Giám đốc BQL Khu BTTN Bắc Hướng Hóa cho biết: “Đây là một chính sách đúng đắn, phù hợp với thực tiễn bảo vệ và phát triển rừng hiện nay cần được phát huy, nhân rộng theo hướng bền vững. Bởi việc bảo vệ rừng chỉ phát huy hiệu quả khi gắn với trách nhiệm, lợi ích của những người dân sinh sống trên địa bàn có rừng”.

Lê Minh