Bản Đông, trận đánh then chốt đi đến thắng lợi chiến dịch phản công Đường 9- Nam Lào

(QT) - Sau những thất bại nặng nề trên các chiến trường Đông Dương trong những năm 1969, 1970, đế quốc Mỹ rơi vào thế bị động đối phó. Do đó, mục đích chiến lược quân sự của Mỹ là tiến hành các cuộc hành quân chiến lược ở chiến trường Đông Dương, mở đồng loạt các cuộc tấn công trên cả 3 chiến trường nhằm cắt đứt liên lạc, tiếp tế cấp chiến lược trên cả 3 nước Việt Nam- Lào- Campuchia. Trong đó, cuộc hành quân “Lam Sơn-719” từ Nam Việt Nam tiến công theo trục đường 9 đánh vào Bản Đông- Mường Phìn-Sê Pôn (Trung- Hạ Lào) là lớn nhất. Âm mưu cuộc hành quân này là đánh phá tận gốc tuyến hành lang vận tải chiến lược của cách mạng 3 nước Đông Dương, chiếm toàn bộ tỉnh Savannakhet, chia cắt vùng giải phóng của Lào, làm cho cách mạng Lào lâm vào thế khó khăn, dẫn đến thoái trào. Kiên quyết đánh bại cuộc hành quân của địch, Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương và Bộ Tổng Tư lệnh quyết định mở chiến dịch phản công tiêu diệt lớn quân địch ở khu vực đường 9- Nam Lào, tạo điều kiện đánh bại một bước quan trọng âm mưu “Việt Nam hoá chiến tranh”, đưa cuộc kháng chiến tiến lên mạnh mẽ, giải phóng miền Nam, làm tròn nhiệm vụ quốc tế vẻ vang. Thực hiện quyết tâm tác chiến của Bộ chỉ huy Chiến dịch Đường 9-Nam Lào, các lực lượng ém quân trên các hướng. Các chốt chặn của chiến dịch được lệnh nổ súng chia cắt, ngăn chặn làm giảm nhịp độ tiến công của địch, tạo ra những yếu tố bất ngờ, tiêu diệt một bộ phận sinh lực, phương tiện chiến tranh của địch, bảo vệ kho tàng giao thông vận tải. Các lực lượng cơ động, chủ lực phục kích, tập kích ngăn chặn địch ở Bản Đông. Ngày 8/2/1971, trên hướng tấn công chủ yếu của địch, bộ đội ta đã bẻ gãy nhiều đợt tấn công của quân ngụy Sài Gòn. Khi chúng vượt qua biên giới Việt Nam sang Lào, bộ đội ta vẫn giữ vững các điểm chốt.

Một góc Bảo tàng truyền thống Liên minh chiến đấu Việt Nam- Lào tại Bản Đông, tỉnh Savannakhet (Lào) - Ảnh: PV

Sau 5 ngày quân địch ồ ạt tiến công, từ ngày 8 đến 13/2/1971, chúng đã bị thiệt hại nặng, nhiều kế hoạch triển khai lực lượng bị ta phá vỡ, buộc chúng phải hủy bỏ hoặc điều chỉnh, do đó tốc độ tiến quân và các mục tiêu đánh chiếm đạt được rất thấp. Trước tình hình đó, kế hoạch tác chiến của Bộ chỉ huy chiến dịch là kiềm chế địch trên các hướng, đồng thời thực hiện chia cắt đường 9, bao vây, cô lập lực lượng tinh nhuệ ở Bản Đông, chặn lực lượng địch tiến lên Sê Pôn. Thực hiện đúng kế hoạch tác chiến, ngày 15/2/1971, các đơn vị trên cả ba hướng chiến dịch bắt đầu mở đợt phản công, tiêu diệt địch. Trên hướng chủ yếu, điểm cao 500 do Tiểu đoàn số 39 liên đoàn biệt động quân số 1 ngụy chiếm giữ được chọn là mục tiêu “đột phá khẩu”. Đây là điểm cao khống chế có ý nghĩa về chiến thuật nằm sát trục đường 16b, nối đường 16a với Bản Đông. Tiểu đoàn số 39 là tiểu đoàn thiện chiến với trang bị hỏa lực mạnh lại được hỏa lực pháo binh và không quân Mỹ chi viện. Địch coi đây là một chốt chặn quan trọng trên hướng bắc. Nhận thức được trận đánh điểm cao 500 có ý nghĩa then chốt tác động đến sự phát triển của chiến dịch, Bộ Tư lệnh Sư đoàn 308 thực hiện trận đánh quan trọng này. Từ ngày 16/2/1971 đến ngày 20/2/1971, ta dùng chiến thuật vây lấn hỏa lực chế áp, phá hoại các mục tiêu, không quân địch khó khăn trong việc tiếp ứng cho điểm cao 500, vì vậy quân địch chống trả ngày càng yếu ớt. Đến chiều ngày 20/2/1971, quân ta hoàn toàn làm chủ điểm cao 500, Tiểu đoàn biệt động quân 39 bị xóa sổ. Thừa thắng, trưa 25/2/1971, được hỏa lực pháo binh chi viện, bộ binh Trung đoàn 64 và xe tăng phối hợp tấn công vào căn cứ 31. Mặc dù địch tập trung pháo binh và không quân bắn ngăn chặn quyết liệt nhằm chi viện cho lực lượng phản kích, nhưng chiều 25/2, chiến sĩ Trung đoàn 64 đã làm chủ căn cứ 31, tiêu diệt gọn Tiểu đoàn dù 3, Tiểu đoàn pháo binh và sở chỉ huy Lữ đoàn dù số 3, bắt sống viên đại tá Nguyễn Văn Thọ và toàn bộ cơ quan tham mưu lữ đoàn. Ngày 26/2/1971, sau khi Lữ đoàn dù số 3 bị tiêu diệt, địch buộc phải tổ chức lại sư đoàn dù, tổ chức thành 2 lữ đoàn gồm 7 tiểu đoàn và 1 tiểu đoàn trực thuộc sư đoàn dù có nhiệm vụ trấn giữ Bản Đông và giải tỏa đường 9, giảm áp lực chia cắt của ta. Như vậy là ở cánh phía bắc, sau khi đổ quân chiếm các điểm cao, địch đã bị ta vây hãm, ngăn chặn, bị diệt từng đơn vị, buộc địch ở Bản Đông phải cơ động lực lượng lên phản kích cứu nguy nhưng không cứu vãn được tình thế. Đến ngày 3/3/1971, ta đã chặn đứng được địch ở Bản Đông không cho địch phát triển lên Sê Pôn, buộc địch phải sử dụng thê đội 2 chiến dịch tiếp tục kế hoạch tiến công lên Sê Pôn với mục tiêu hạn chế. Các lực lượng của ta giữ vững Sê Pôn, bảo đảm an toàn tuyến vận chuyển chiến lược bao vây, chia cắt địch, đồng thời điều động lực lượng chuẩn bị điều kiện để thực hành phản kích lớn tiêu diệt lực lượng chiến dịch của địch. Lực lượng thê đội 1 và cả thê đội 2 chiến dịch của địch đều tổn thất nặng nề. Trong thế quẫn bách, hoang mang, lúng túng, chúng vẫn tiếp tục liều lĩnh đổ quân lên Sê Pôn với mục đích phô trương, vớt vát ảnh hưởng về chính trị và nghi binh để rút quân mau lẹ. Vì vậy, địch sử dụng 2 tiểu đoàn bộ binh thuộc Trung đoàn 2, Sư đoàn 1 bộ binh, đổ bộ bằng máy bay lên thẳng xuống đông bắc Sê Pôn, thông qua phóng viên báo chí, địch tổ chức một cuộc họp báo để tuyên bố là chiếm được Sê Pôn. Nhưng kế hoạch không thành, các phóng viên báo chí không dám liều mạng lên Sê Pôn và 2 tiểu đoàn thuộc Trung đoàn 2, Sư bộ binh 1 ngụy cũng không thể tới được Sê Pôn vì bị quân ta chặn đánh. Ngày 12/3/1971, ta mở đợt 3 chiến dịch thực hiện đòn tiêu diệt lực lượng địch ở Bản Đông. Trung đoàn 102 thực hiện cắt đường 9, trong trận đánh ở điểm cao 311, trung đoàn đã đánh lui 20 đợt phản kích của Lữ đoàn dù số 2, các điểm chốt chặn của ta tại các điểm cao 311, 334, 351 đã chặn đứng mọi hoạt động tiếp ứng của địch trên đường 9. Sáng ngày 16/3/1971, Sư đoàn 2 thực hiện mệnh lệnh của Tư lệnh chiến dịch đánh địch, mục tiêu tiêu diệt là Trung đoàn 1 bộ binh thuộc Sư đoàn 1 ngụy khi chúng bỏ điểm cao 723 chạy về hướng đông bắc và lọt vào khu vực ta cài sẵn. Hai tiểu đoàn của Trung đoàn 141 từ các sườn núi cao đánh dốc xuống kẹp chặt toàn bộ quân địch. Cùng lúc, Tiểu đoàn 40 của Trung đoàn Ba Gia vận động đánh cắt ngang sườn đội hình của quân ngụy đang tháo chạy. Các chiến sĩ ta từ 3 hướng dũng mãnh xung phong vào đội hình đang rối loạn của địch. Đến trưa 16/3, Tiểu đoàn 1 của địch đã bị tiêu diệt hoàn toàn. Lực lượng còn lại của Trung đoàn 1 bộ binh ngụy co cụm, phân tuyến để máy bay B52 ném bom vào đội hình quân ta. Trên hướng Bản Đông, các Trung đoàn bộ binh 66, 64, 36 có xe tăng, pháo binh, cao xạ phối hợp bao vây, chia cắt cụm cứ điểm Bản Đông. Trước sức tấn công mạnh mẽ của ta, ngày 18/3/1971, địch bắt đầu rút khỏi Bản Đông trong hoảng hốt, lo sợ, ta lập tức công kích vào toàn bộ khu vực Bản Đông. Sáng 20/3, ta làm chủ hoàn toàn Bản Đông, diệt 1.762 tên, bắt sống 107 tên, thu và phá hủy 113 xe, 24 khẩu pháo, bắn rơi 52 máy bay. Trong những ngày từ 19 đến 23/3/1971, Bộ Tư lệnh chiến dịch chuyển dịch đội hình về phía đông, kết hợp truy kích địch với tác chiến ngăn chặn, lần lượt tiêu diệt địch co cụm ở các khu vực Cha Ky, Huổi San, Lao Bảo, Làng Vây. 16 giờ chiều 22/3, trong tình thế bị uy hiếp từ nhiều phía, đặc biệt là các điểm chốt dọc đường số 9 do Trung đoàn 24 và Trung đoàn 102 đảm nhiệm đánh địch ngày đêm và giữ vững trận địa không cho quân địch vượt qua, hàng trăm xe tăng, xe bọc thép, xe vận tải quân sự bị cháy, hỏng dọc các điểm chốt cũng góp phần cản trở, ùn tắc làm cho quân địch không thể cơ động trên đường 9 để về Lao Bảo, Khe Sanh, địch buộc phải vứt bỏ lại toàn bộ xe tăng, pháo cơ giới còn đang nổ máy để vượt qua phía nam sông Sê Pôn, sông Sêbănghiêng chạy bộ vào rừng. Do tổ chức hiệp đồng vây chặn phía nam không chặt nên có một bộ phận lực lượng quân địch có cả sĩ quan chạy thoát. Ta tổ chức một số đơn vị vượt sông bắt sống được hàng trăm tàn binh. Cuộc hành quân “Lam Sơn 719” đánh ra đường 9 - Nam Lào của Mỹ - ngụy biến thành một cuộc tháo chạy hỗn loạn. Nhà lý luận quân sự Bri-ên Giên-Kin coi đây là “một thảm họa lớn nhất đã tiêu diệt số lớn sĩ quan trẻ của quân đội Sài Gòn”, rõ ràng là một cơn ác mộng của quân đội ngụy và chính quyền Sài Gòn. Sau 52 ngày diễn biến chiến dịch, chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào kết thúc thắng lợi. Với thắng lợi to lớn toàn diện, chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào là biểu tượng sinh động của chủ nghĩa anh hùng cách mạng. Vinh quang thuộc về những người con đã xả thân vì Tổ quốc và chính sự hy sinh của những người con ưu tú ấy đã góp phần xứng đáng vào sự nghiệp kháng chiến chống Mỹ cứu nước, giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước. TỪ QUANG HÓA