QTO - Vùng cát trắng mênh mông, cằn cỗi trước đây thuộc các xã: Hải Ninh, Gia Ninh, Hồng Thủy, Thanh Thủy, Cam Thủy... bây giờ được xanh hóa bởi một loại cây trồng-khoai lang. Khoai lang vùng cát là nguồn nguyên liệu chính sản xuất ra đặc sản khoai deo “riêng có”, trở thành món ẩm thực gây thương nhớ cho bao người. Góp phần tạo lập nên thương hiệu khoai deo vùng cát, nhân rộng diện tích cây khoai lang trên cát là hành trình không mệt mỏi của vợ chồng cựu chiến binh (CCB) Phan Xuân Lâm, Lê Thị Hường, chủ nhân Hợp tác xã sản xuất, kinh doanh và dịch vụ (HTX SXKD và DV) khoai lang Lâm Hường ở xã Cam Hồng.

Hành trình thoát nghèo trên vùng cát

Năm 1987, anh Phan Xuân Lâm nhập ngũ thuộc Lữ đoàn 22, Tăng thiết giáp, Quân đoàn 4, tham gia làm nghĩa vụ quốc tế tại Campuchia. Năm 1991, anh xuất ngũ về lại vùng quê cát Thanh Thủy.

Kết hôn với chị Lê Thị Hường, đôi vợ chồng trẻ buổi đầu loay hoay với bài toán “cơm, áo, gạo, tiền” hàng ngày. Thời điểm đó, vợ chồng dắt nhau ra phía động cát trồng khoai lang. Chị Hường ngày ngày chạy chợ từ những sản phẩm giản đơn của ngọn khoai. Thân khoai cắt bán cho người dân dùng làm rau xanh và chăn nuôi; củ khoai giúp đắp đổi lấy lon gạo, con cá, lạng thịt cải thiện từng bữa ăn. Chính những năm tháng lăn lộn trên cát cùng cây khoai lang đã định hình cho anh chị Phan Xuân Lâm, Lê Thị Hường một hướng phát triển kinh tế bền vững sau này-làm giàu từ khoai lang.

Vùng trồng nguyên liệu khoai lang mở rộng trên vùng cát trắng Cam Hồng - Ảnh: T.L

“Gắn bó cùng cây khoai lang, người dân làm ra củ khoai trên cát giống như các mặt hàng nông sản khác, luẩn quẩn bởi điệp khúc được mùa mất giá. Thấu hiểu điều này, hai vợ chồng vận động thêm 7 gia đình khác thành lập tổ hợp tác sản xuất, chế biến khoai deo. Mong muốn ban đầu của chúng tôi là cố gắng duy trì mối liên kết giữa những người trồng khoai; mở rộng diện tích trồng; hỗ trợ nhau trong sản xuất, kinh doanh; khôi phục, phát triển thương hiệu khoai deo vùng cát... Về sau, quy mô tổ hợp tác mở rộng ra, đòi hỏi phải thay đổi mô hình sản xuất, kinh doanh. Thế nên năm 2018, HTX SXKD và DV khoai lang Lâm Hường ra đời đáp ứng nhu cầu thu mua, bao tiêu sản phẩm khoai lang; chế biến, phát triển các sản phẩm từ củ khoai, đặc biệt là nâng tầm thương hiệu khoai deo Lâm Hường trên thị trường”, anh Phan Xuân Lâm chia sẻ.

Ngay từ khi thành lập HTX, vợ chồng CCB Phan Xuân Lâm đã chú trọng đầu tư nhà xưởng, đổi mới công nghệ chế biến, mua sắm máy móc, thiết bị hiện đại như: Lò hấp, máy sấy, máy đảo khoai, thiết bị bảo quản, đóng gói tự động, đổi mới mẫu mã, nhãn mác, bao bì sản phẩm; vận động người dân mở rộng vùng nguyên liệu, ứng dụng công nghệ sinh học vào quy trình trồng, chăm bón, thu hoạch theo tiêu chuẩn VietGAP. Bên cạnh đó, các sản phẩm khoai deo, khoai deo sấy gừng, bánh xoài tinh bột khoai lang, khoai khô sát lát, tinh bột khoai... đều được đăng ký thương hiệu, mã số, mã vạch, chỉ dẫn địa lý. Năm 2019, 2 sản phẩm khoai deo và khoai deo sấy gừng của HTX SXKD và DV khoai lang Lâm Hường được công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao cấp tỉnh.

Mỗi năm, cơ sở sản xuất của gia đình CCB Phan Xuân Lâm chế biến khoảng 40 tấn nguyên liệu thô, cho ra 10 tấn sản phẩm các loại. Các hoạt động sản xuất, kinh doanh đạt doanh thu 900 triệu đồng/năm; lợi nhuận 300 triệu đồng/năm; tạo việc làm cho 10-15 lao động tùy theo thời vụ với thu nhập bình quân 4-7 triệu đồng/tháng.

“Nhưng hạnh phúc nhất là các sản phẩm khoai deo thương hiệu Lâm Hường đã vào được nhiều hệ thống siêu thị lớn, lan tỏa khắp trong và ngoài nước. Vùng cát chang chang nắng gió Quảng Bình trước đây, Quảng Trị bây giờ không phải “khoai khoai, toàn khoai” nghèo khó nữa mà củ khoai đang giúp người dân ổn định kinh tế hộ gia đình, nhiều người thoát nghèo từ cát trắng, từ củ khoai lang”, chị Lê Thị Hường vui chuyện.

Quảng bá thương hiệu khoai deo Lâm Hường - Ảnh: T.L

Phủ xanh vùng cát bằng cây khoai lang

Vùng cát ven Quốc lộ 1 qua các xã: Hồng Thủy, Thanh Thủy, Cam Thủy thuộc huyện Lệ Thủy cũ (nay là xã Cam Hồng) chuyên canh về trồng rau màu và hoa. Sâu hơn về phía biển, chỉ có phi lao mới đủ sức chống chọi với nạn cát bay, cát chạy. Khi vùng cát cơ bản “an yên”, khoảng diện tích từ rừng phi lao đổ vào giáp khu dân cư trở thành nơi trồng khoai lang, loại cây lương thực “xóa đói” một thời và nay trở thành cây “giảm nghèo” nhanh của nhiều gia đình nông dân.

Ban đầu, khi HTX SXKD và DV khoai lang Lâm Hường hình thành, vợ chồng CCB Phan Xuân Lâm, Lê Thị Hường ký hợp đồng với người dân quy hoạch khoảng 45ha trồng khoai lang nguyên liệu theo tiêu chuẩn VietGAP. Theo thời gian với sự tăng trưởng bền vững của HTX, vùng trồng khoai lang mở rộng dần. Để khuyến khích người dân gắn bó với cây khoai lang đồng thời bảo đảm ổn định giá cả thị trường, HTX SXKD và DV khoai lang Lâm Hường đứng ra bao tiêu hoàn toàn cho khoảng 900 hộ trồng khoai với diện tích 150ha. Nhờ kiểm soát tốt nguồn cung ứng nên ngoài việc ổn định nguyên liệu cho cơ sở sản xuất của HTX, vợ chồng CCB Phan Xuân Lâm, Lê Thị Hường còn cung cấp nguyên liệu cho các cơ sở sản xuất khoai deo khác tại xã Ninh Châu hay phường Đồng Hới.

Anh Nguyễn Văn Hợp, một CCB ở xã Cam Hồng khởi nghiệp thành công từ ươm giống cây phi lao phủ xanh cát trắng và trồng khoai lang chia sẻ: “Gia đình tôi có gần 10.000m2 chuyên trồng khoai lang cung cấp nguyên liệu cho HTX SXKD và DV khoai lang Lâm Hường. Nhờ anh Lâm, chị Hường bảo đảm khâu tiêu thụ củ khoai lang mà người trồng khoai luôn yên tâm trong sản xuất, đầu tư thâm canh tăng năng suất, góp phần nâng cao mức sống, đồng thời xanh hóa vùng cát trắng”.

Ngô Thanh Long