QTO - Dọc theo tuyến đường ven biển từ Bắc vào Nam tỉnh Quảng Trị, suốt một dãy Đại Trường Sa ngày xưa (vùng cát từ cửa Nhật Lệ đến Cửa Tùng theo Ô Châu cận lục của Dương Văn An) , nơi chỉ có “chang chang cồn cát nắng trưa...” nay đã được thay thế bằng tấm áo xanh phi lao, keo, tràm phủ kín đất trống, đồi cát. Mỗi buổi sáng đẹp trời, khi bình minh lên, những tia nắng sớm rải đều xuống vạt rừng trên cát trắng, tôi lại mường tượng đến một vũ điệu xanh đầy sức sống. Để rồi một ngày, tôi quyết định đi tìm những con người âm thầm dệt nên màu xanh ấy.

Bắt cát trắng hồi sinh

Sinh ra ở vùng cát Thanh Mỹ, xã Cam Hồng, tuổi thơ ông Phan Văn Lý từng chứng kiến cảnh cát bay, cát chạy, cát trồi, cát sụt... ảnh hưởng đến đời sống, sản xuất của người dân . Năm 1975, ông Phan Văn Lý nhập ngũ, trở thành chiến sĩ thuộc Bộ Tư lệnh Biên phòng.

Những tháng năm trong quân ngũ, ông Lý có dịp đến nhiều tỉnh, thành phía Nam có điều kiện tự nhiên khắc nghiệt giống Quảng Trị như: Ninh Thuận, Bình Thuận, Phú Yên, Tây Ninh... Tại các địa phương này, người dân sống “dĩ hòa vi quý” với nắng, gió và cát, đối mặt và chinh phục cát trắng bằng cách trồng rừng. Trải nghiệm và học hỏi, từ đó ông quyết tâm sau này về lại quê hương sẽ cải tạo vùng cát, bắt cát trắng hồi sinh.

Năm 1986, ông Phan Văn Lý xuất ngũ, được Quân đội cho đi học đại học, ông lựa chọn theo ngành lâm sinh. Năm 1990, ông ra trường với tấm bằng kỹ sư lâm sinh. Trở về quê, từ năm 1999, ông bắt đầu khởi nghiệp trên vùng cát trắng bời bời cỏ dại và cây rười, bằng việc mở vườn ươm phi lao và trồng rừng trên cát.

Vườn ươm giống phi lao của anh Nguyễn Văn Hợp - Ảnh: T.Long

“Thấy tôi ngày ngày cứ cắm mặt vào cát, ươm được bao nhiêu phi lao lại đưa lên đồi cát trồng, trồng cả hai bên khe cát, người dân bảo tôi hâm hâm, “bẻ nạng chống cát”. Mặc ai nói ngược, nói xuôi, việc mình mình cứ làm. Cho đến một ngày, cây phi lao không phụ lòng người, cắm rễ sâu vào cát, từ cỗi cằn mà vươn hình hài lớn dậy, tạo tán. Nạn cát bay, cát chạy, cát sụt nhờ đó giảm dần”, ông Lý nhớ lại.

Khởi nghiệp năm 1999, cho đến nay đã 26 năm trôi qua, ông Phan Văn Lý tạo lập được một khối tài sản ổn định, giá trị hàng tỉ đồng ở vùng cát trắng Cam Hồng. Ông thành lập Công ty TNHH giống cây trồng Nông lâm nghiệp Cát Xanh và giữ vai trò giám đốc. Ngoài 30ha rừng trồng phủ xanh cát trắng và 1ha mặt nước nuôi cá lóc trên cát, mỗi năm xuất ra thị trường khoảng 70 tấn cá thương phẩm, thì tất cả tâm huyết của ông Lý đều dồn cả cho 6ha vườn ươm cây giống, trong đó cây phi lao là chủ lực.

Ông Phan Văn Lý chia sẻ: “Vườn ươm của tôi gồm các loại giống cây cảnh, cây bóng mát và cây lấy gỗ, như: Phi lao, bàng, muồng, bằng lăng, giáng hương, Osaka Nhật Bản, bàng Đài Loan... Mỗi năm công ty cung cấp cho thị trường hơn 1 triệu cây phi lao và 2 đến 3 nghìn cây cảnh, cây bóng mát. Khách hàng chủ yếu là Bộ Quốc phòng đặt hàng để đưa ra trồng tại các đảo; một số khách hàng ở miền Nam, các công ty ở Ấn Độ, Nhật Bản. Công ty đã tạo việc làm ổn định cho 30 lao động địa phương, thu nhập bình quân 250 nghìn đồng/ngày”.

Xanh hóa vùng cát

Theo lời giới thiệu của Giám đốc Công ty TNHH giống cây trồng Nông lâm nghiệp Cát Xanh, tôi tìm gặp anh Nguyễn Văn Hợp ở thôn Thanh Tân, xã Cam Hồng, cũng là một người góp phần tạo lập nên “vũ điệu xanh" trên cát. Cũng như ông Lý, anh Hợp khởi nghiệp từ một người trồng rừng phủ xanh đồi cát, sau đó chuyển sang ươm phi lao, cung cấp giống cho các ban quản lý rừng phòng hộ (BQLRPH) trong tỉnh.

Giám đốc Công ty TNHH giống cây trồng Nông lâm nghiệp Cát Xanh Phan Văn Lý (người ngoài cùng bên phải) đang giới thiệu cho khách hàng về giống cây phi lao - Ảnh: T.Long

Sinh năm 1979, năm 1998, anh Nguyễn Văn Hợp nhập ngũ ở Tiểu đoàn 42, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh, đến năm 2001 thì ra quân. Chính thức tham gia trồng rừng trên cát từ năm 2001, đến nay, anh Hợp vẫn duy trì một tổ trồng, chăm sóc, bảo vệ rừng do mình làm chủ với khoảng 100 người. Cứ đến mùa trồng rừng trên cát, anh Nguyễn Văn Hợp trực tiếp hợp đồng với các BQLRPH rồi “kéo quân” tham gia.

Gần 25 năm trồng rừng trên cát, dấu chân anh Hợp in dày trên dãy Đại Trường Sa, từ huyện Bố Trạch (cũ) đến giáp tỉnh Quảng Trị (cũ). Cùng với mồ hôi, công sức của anh Hợp và các thành viên trong tổ trồng, chăm sóc, bảo vệ rừng thấm xuống cát trắng, cây phi lao vươn mình lớn dậy, góp phần xanh hóa và hồi sinh vùng cát.

“Quá trình trồng rừng phủ xanh cát trắng, tôi nhận thấy giống cây phi lao nhập về ở một số địa phương khác không bảo đảm, tỉ lệ sống thấp, vì thế trong năm 2001, tôi quyết định tự tổ chức vườn ươm. Nếu bác Lý có nguồn cung ổn định là Bộ Quốc phòng, thì giống phi lao của tôi chủ yếu cung cấp cho các BQLRPH trong tỉnh. Nhờ thế, tổ trồng rừng của tôi bảo đảm trọn gói quá trình khép kín về giống, trồng, chăm sóc, bảo vệ rừng, từ đó tỉ lệ cây phi lao sống cao hơn, sinh trưởng, phát triển tốt hơn”, anh Hợp cho biết.

Ngoài trồng rừng phủ xanh cát trắng, chăm sóc 2 vườn ươm giống phi lao diện tích 3.000 m2, mỗi năm cung cấp cho thị trường từ 30 đến 50 vạn cây giống; mô hình kinh tế của anh Nguyễn Văn Hợp còn có thêm 10.000m2 đất trồng khoai trên cát là nguyên liệu cho thương hiệu khoai deo nổi tiếng tỉnh Quảng Bình (cũ). Mỗi năm, tổng thu nhập bình quân của gia đình anh Nguyễn Văn Hợp khoảng 1 tỉ đồng, tạo việc làm ổn định cho nhiều lao động địa phương với mức lương 9 triệu đồng/người/tháng.

Ngô Thanh Long