QTO - Tận dụng vị thế chiến lược trên hành lang kinh tế Đông-Tây, tỉnh Quảng Trị đang đứng trước cơ hội lớn để bứt phá. Với sự định hướng quyết liệt từ Trung ương và việc triển khai các dự án trọng điểm như cảng Mỹ Thủy, tỉnh đang đặt mục tiêu xây dựng các khu thương mại tự do (KTMTD), tạo nên động lực tăng trưởng mới, thu hút đầu tư và trở thành một trung tâm logistics hàng đầu khu vực.

>>> Bài 1: Động lực tăng trưởng kinh tế của nhiều quốc gia

>>> Bài 2: Cơ hội để Việt Nam bứt phá

Cửa khẩu quốc tế Lao Bảo, tỉnh Quảng Trị - Ảnh: A.T

Lợi thế địa chính trị, hạ tầng giao thông

Sau hợp nhất, tỉnh Quảng Trị sở hữu 2 cảng nước sâu (Hòn La và Mỹ Thủy), 3/8 cửa khẩu quốc tế đường bộ trên tuyến biên giới Việt-Lào (Cha Lo, Lao Bảo, La Lay), 2 cảng hàng không (Đồng Hới và Quảng Trị); hệ thống giao thông đường sắt, đường bộ đồng bộ theo trục Bắc-Nam, 3 tuyến quốc lộ theo trục Đông-Tây (đường 12, đường 9 và đường 15D).

Chính phủ đang chủ trương nghiên cứu xây dựng đường sắt nối cảng Mỹ Thủy với Cửa khẩu quốc tế Lao Bảo. Phía bên kia biên giới, tuyến đường sắt từ Mukdahan kết nối tuyến vận tải đường sắt Bangkok-Nong Khai (Thái Lan)-Viêng Chăn (Lào)-Côn Minh (Trung Quốc) đang được triển khai xây dựng.

Quốc lộ 9-hành lang kinh tế Đông-Tây (EWEC) đã được Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) tài trợ đầu tư, hoàn thiện lên đến cảng biển Mawlamyine (Myanmar), dài gần 1.300km (tính từ cảng Mỹ Thủy), nối Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương.

Ấn Độ đang có kế hoạch kéo dài tuyến cao tốc Ấn Độ-Myanmar-Thái Lan (dài gần 1.400km) sang Lào, Việt Nam và Campuchia để gia tăng dòng chảy thương mại Ấn Độ-ASEAN, thực hiện hiệp định thương mại hàng hóa ASEAN-Ấn Độ ký năm 2009.

Việc kéo dài tuyến cao tốc sang 3 nước Đông Nam Á là một phần trong chính sách “hành động hướng Đông” của Ấn Độ khi đã nối Moreh (Đông Bắc Ấn Độ) với Maesot (Thái Lan). Tuyến hành lang này sẽ kết nối hành lang kinh tế Đông-Tây (EWEC) đến Việt Nam qua Cửa khẩu quốc tế Lao Bảo.

Ông Norihiko Yamada, chuyên gia về Lào tại Viện các nền kinh tế đang phát triển của Nhật Bản cho rằng: “Lào đang trở thành quốc gia quan trọng về địa chính trị, khi các tuyến đường sắt và đường bộ cao tốc được xây dựng, Lào có tiềm năng trở thành một trung tâm hậu cần quan trọng ở lục địa Đông Nam Á”.

Ngày 31/7/2025, tại cuộc hội đàm giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Lào Thongloun Sisoulith tại điện Kremlin, Nga đã đề xuất mở tuyến vận tải đến Lào thông qua cảng biển của Việt Nam. Đề xuất này được đưa ra trong bối cảnh kim ngạch thương mại Nga-Lào trong năm 2024 tăng trưởng ấn tượng 66%. Nga rất quan tâm đến tiềm năng xuất khẩu kim loại và sản phẩm nông nghiệp của Lào.

Những gợi mở chiến lược từ Trung ương

Tại cuộc gặp giữa Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Việt Nam và Bộ Chính trị Đảng Nhân dân Cách mạng Lào ngày 7/1/1997, hai bên đã thống nhất “Hoàn tất quy chế chợ đường biên và khu vực thương mại tự do Lao Bảo-Densavan”, “giao Chính phủ và Ủy ban hợp tác hai nước phối hợp nghiên cứu và sớm ban hành các cơ chế, chính sách về vay vốn ưu đãi, miễn giảm thuế, hỗ trợ chi phí nghiên cứu cho một số dự án… nhằm tạo môi trường pháp lý và động lực thúc đẩy quan hệ hợp tác giữa doanh nghiệp hai nước”. Việc hình thành Khu kinh tế (KKT) thương mại đặc biệt Lao Bảo (năm 1998) và Khu thương mại biên giới Densavan (năm 2002) xuất phát từ tầm nhìn chiến lược này.  

Nghị quyết số 26-NQ/TW, ngày 3/11/2022 của Bộ Chính trị về “phát triển kinh tế-xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Bắc Trung bộ và duyên hải Trung bộ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” chủ trương “nghiên cứu thí điểm mô hình KKT cửa khẩu qua biên giới trên hành lang kinh tế Đông-Tây”.

Thông báo số 241-TB/VPTW, ngày 28/6/2025 của Văn phòng Trung ương Đảng về kết quả chuyến thăm và làm việc của Tổng Bí thư Tô Lâm với Ban Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Bình, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Trị, Tổng Bí thư đã nhận xét Quảng Trị có điều kiện lý tưởng để phát triển các trung tâm logistics, công nghiệp phụ trợ, trung chuyển hàng hóa và năng lượng tái tạo trên hành lang Đông-Tây và Bắc-Nam.

Tổng Bí thư đã chỉ đạo phát huy tối đa lợi thế cửa ngõ hành lang kinh tế Đông-Tây, mở rộng không gian phát triển về phía Tây gắn với tăng cường hợp tác với các tỉnh của Lào, nghiên cứu xây dựng các KTMTD gắn với cảng biển và chuỗi cung ứng khu vực và quốc tế.

Ngày 26/7/2025, trong chuyến thăm và làm việc tại Quảng Trị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã trực tiếp kiểm tra tiến độ dự án cảng Mỹ Thủy. Đây là dự án trọng điểm của tỉnh, có diện tích 685ha, tổng mức đầu tư 15.000 tỉ đồng do Công ty CP Liên doanh Cảng quốc tế Mỹ Thủy làm chủ đầu tư.

Thủ tướng nhấn mạnh cảng Mỹ Thủy có vị trí chiến lược, vai trò kết nối quan trọng giữa Việt Nam và các nước ASEAN, với tinh thần nhìn xa trông rộng, nghĩ sâu làm lớn, Thủ tướng yêu cầu đẩy nhanh tiến độ dự án, đồng thời nghiên cứu quy hoạch, phát triển KTMTD, cảng chuyên dụng tại Mỹ Thủy, nghiên cứu tuyến đường sắt chuyên dụng từ cảng đến Cửa khẩu quốc tế Lao Bảo, kết nối với Lào, Thái Lan và tuyến đường sắt xuyên Á.

Động lực tăng trưởng mới của tỉnh Quảng Trị

Với các ý kiến chỉ đạo quyết liệt và cụ thể của người đứng đầu Đảng và Chính phủ, tỉnh Quảng Trị đã rút ngắn được thời gian nghiên cứu, xin chủ trương của Trung ương như các địa phương khác để có thể bắt tay ngay vào xây dựng đề án thành lập KTMTD.

Theo nhiều chuyên gia trong nước và quốc tế, để hình thành KTMTD, ngoài các yếu tố cảng biển nước sâu, biên giới đường bộ, kết nối giao thông chiến lược cần phải có chuỗi cung ứng hàng hóa đủ lớn. Sau Hải Phòng và TP. Hồ Chí Minh, Quảng Trị là địa phương hội tụ các cơ hội “thiên thời, địa lợi” để phát triển các KTMTD gắn với các chuỗi cung ứng khu vực và quốc tế. Khi cảng Mỹ Thủy đi vào vận hành (dự kiến tháng 3/2026) thì điểm cuối của hàng lang kinh tế Đông-Tây sẽ là cảng Mỹ Thủy.

Thực hiện chỉ đạo của Trung ương và nhận thức được cơ hội mới từ không gian phát triển về phía Tây, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Trị đã giao Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy (cơ quan thường trực tổ công tác 626) chủ trì, nghiên cứu đề tài khoa học cấp tỉnh về hình thành KTMTD tại Quảng Trị, giao UBND tỉnh nghiên cứu xây dựng đề án trình cấp có thẩm quyền thí điểm xây dựng KTMTD, “cảng miễn thuế” gắn với cảng biển Mỹ Thủy và cửa khẩu quốc tế đường bộ.

Dự kiến cuối tháng 9/2025, Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy sẽ hoàn thành về cơ bản đề tài khoa học cấp tỉnh, chuyển giao UBND tỉnh tham khảo, nghiên cứu xây dựng đề án. Theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lê Đức Tiến, UBND tỉnh sẽ chỉ đạo các sở, ngành sớm hoàn thiện đề án báo cáo cấp có thẩm quyền trong quý IV/2025.

Công ty CP Liên doanh Cảng quốc tế Mỹ Thủy cũng đang triển khai nghiên cứu chuỗi cung ứng gắn cảng biển Mỹ Thủy với dòng chảy hàng hóa hai chiều trên hành lang Đông-Tây, định hướng mô hình “cảng miễn thuế-KTMTD-chuỗi cung ứng thông minh”, tạo nên “bộ ba chiến lược” khi cảng Mỹ Thủy đi vào hoạt động.

Cùng với việc triển khai thí điểm xây dựng KKT thương mại qua biên giới chung Lao Bảo-Densavan theo chủ trương của Bộ Chính trị và Chính phủ hai nước Việt Nam và Lào với các cơ chế ưu đãi vượt trội, việc hình thành các KTMTD trên địa bàn tỉnh Quảng Trị sẽ là lực hấp dẫn các nhà đầu tư chiến lược trong nước và quốc tế đến với Quảng Trị trong thời gian tới.

Hồ Đại Nam