Tháng 6/1965, chàng trai 24 tuổi Lê Xuân Sênh ở Kinh Môn, Hải Dương (nay là phường Duy Tân, TP Hải Phòng) lên đường nhập ngũ, để lại người vợ ở nhà chăm sóc hai con và mẹ già yếu.

Ban đầu, ông là lính công binh thuộc Quân khu Đông Bắc, làm nhiệm vụ rà phá bom mìn, bảo vệ các tuyến vận tải trên biển đảo Quảng Ninh, Hải Phòng. Năm 1966, sau khi Mỹ ném bom phá sập cầu Cầm (Đông Triều, Quảng Ninh), binh nhì Lê Xuân Sênh cùng đơn vị tham gia các chiến dịch phá thủy lôi, đảm bảo an toàn luồng lạch. Với chiến công đầu tay này, ông được thưởng Huân chương Chiến công hạng Ba.

Trung tá, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Lê Xuân Sênh tại nhà riêng ở phường Duy Tân, TP Hải Phòng, sáng 15/8. Ảnh: Nga Thanh

Tháng 8/1967, ông được tuyển chọn vào lực lượng đặc công nước thuộc Phân đội 3, Đại đội 2, Đoàn đặc công nước 126, Bộ Tư lệnh Hải quân - đơn vị tinh nhuệ bậc nhất của quân đội. Người lính trẻ được cử đi huấn luyện bí mật tại cảng Hải Phòng để trở thành người nhái.

Năm 1969, ông Sênh là một trong 10 người xuất sắc nhất được điều động vào chiến trường Quảng Trị, chiến đấu tại cảng Cửa Việt.

Thời điểm đó, Cửa Việt là một "tọa độ lửa", một yết hầu chiến lược của địch. Đây là cảng quân sự trọng yếu, nơi Mỹ ngụy tiếp nhận vũ khí, đạn dược, lương thực chi viện cho mặt trận Quảng Trị và đường 9. Phía Bắc cảng là hàng rào điện tử McNamara, trên bờ là hệ thống đồn bốt, xe tăng dày đặc. Dưới nước, tàu chiến tuần tiễu ngày đêm, liên tục thả lựu đạn, rà mìn.

Nhiệm vụ của ông và đồng đội là xuyên thủng tuyến phòng thủ gần như bất khả xâm phạm này để đánh chìm các tàu vận tải của địch.

Trận đánh đầu tiên của người nhái Lê Xuân Sênh diễn ra khi Chủ tịch Hồ Chí Minh vừa qua đời. Đơn vị phát động phong trào thi đua "biến đau thương thành hành động". Mục tiêu là tàu vận tải 5.000 tấn chở đầy vũ khí được mật báo đang neo đậu trong cảng.

Tổ chiến đấu của ông Sênh gồm 7 người, trong đó có 6 cán bộ và duy nhất ông Sênh là chiến sĩ, bí mật đi 20 km đường rừng để tiến vào cửa biển. Mỗi người mang theo một dao găm, lựu đạn. Ông Sênh được giao nhiệm vụ cầm hai quả mìn hẹn giờ, mỗi quả nặng 7 kg để phá tàu.

"Địch không để chúng tôi dễ dàng tiếp cận. Máy bay quần thảo liên tục, dưới đất là bãi mìn, các đội phục kích và cả 'cây nhiệt đới' - thiết bị báo động khi có tiếng động", ông Sênh kể.

Địa hình dọc sông Bến Hải toàn cát trắng, không có chỗ ẩn nấp, là tử địa của không ít đặc công nước. Khi tiếp cận gần mục tiêu, kế hoạch bất ngờ thay đổi do tàu địch di chuyển. Thời gian không còn nhiều, cấp trên ra lệnh rút lui để bảo toàn lực lượng. Ngay lúc đó, chiến sĩ trẻ Lê Xuân Sênh đề xuất với Phân đội phó Lê Văn Tập: "Khó khăn lắm mới vào được đây, giờ rút thì phí quá. Ta cứ đánh, nếu không kịp, các anh cứ rút trước, tôi sẽ bơi dọc bờ về sau".

Sự táo bạo của người lính trẻ đã thuyết phục chỉ huy. Hai người ở lại. Ông Sênh và ông Tập buộc dây vào nhau để liên lạc dưới nước, rồi từ từ bơi chìm, chỉ thở bằng ống sậy.

Khu vực cảng sáng như ban ngày vì đèn pha. Tàu tuần tiễu chạy vòng quanh, thỉnh thoảng lại ném lựu đạn thăm dò. Cách mục tiêu hơn 200 m, ông Sênh xin đi trước.

"Bất ngờ trời tối sầm, tôi nhận ra địch vừa ném lựu đạn ngay bên cạnh. Sức ép khiến hai tai tôi ù đặc, sặc cả nước biển", ông kể. Nhưng may mắn hy hữu đã xảy ra. Chính vụ nổ vô tình đẩy hai người vào vùng khuất của con tàu 5.000 tấn, nơi ánh đèn không chiếu tới.

Chạm được mục tiêu, ông Sênh giật dây, ra hiệu cho đồng đội ở lại cảnh giới, còn mình tìm đến khoang máy. Ông dùng dao găm cạo lớp hà bám trên vỏ tàu để mìn dính chặt hơn, rồi bình tĩnh rút ba chốt an toàn (một chốt chống tháo, hai chốt hẹn giờ).

Nhiệm vụ hoàn thành, hai người quay ra thì gặp dòng nước ngược. Ông Tập dần đuối sức, vừa ngoi lên thở thì bị địch phát hiện. Đạn bắn xối xả, lựu đạn nổ rát tai. Hai người phải lặn sâu, nương theo các mạn thuyền khác để thoát thân. Gần một tiếng sau, họ về đến điểm tập kết.

Khi cả đội vừa rút ra xa chừng 2 km, hai tiếng nổ long trời làm rung chuyển cả một vùng, nhấn chìm con tàu 5.000 tấn. Trận đánh đã làm tê liệt cảng Cửa Việt trong 7 ngày, chặn đứng một nguồn cung vũ khí khổng lồ của địch.

Một tháng sau trận đánh táo bạo đó, chiến sĩ Lê Xuân Sênh được đề bạt thẳng lên làm chỉ huy phân đội người nhái. Với kinh nghiệm thực chiến và khả năng phán đoán, ông được đồng đội tin tưởng đặt cho biệt danh "Mũi nhọn thọc sâu, đánh đâu thắng đó".

Từ 1969 đến 1972, phân đội do ông Sênh chỉ huy đã trực tiếp đánh chìm thêm 17 tàu địch, riêng ông một mình đánh chìm hai tàu chiến hạng nặng, với đủ loại trọng tải từ vài trăm tấn đến 15.000 tấn. Dù là chỉ huy, ông vẫn luôn có mặt trong mọi chuyến trinh sát thực địa, tìm ra những luồng lạch an toàn, nghiên cứu quy luật của địch để giảm thiểu thương vong cho đồng đội.

Với những chiến công đặc biệt xuất sắc, năm 1972, phân đội trưởng Lê Xuân Sênh được tuyên dương Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân khi mới 31 tuổi. Cuộc đời binh nghiệp của ông được đánh dấu bằng 5 Huân chương Chiến công hạng Ba, hai Huân chương Chiến công hạng Nhì, 6 lần đạt danh hiệu Dũng sĩ đánh tàu. Năm 1970 và 1971 ông là Chiến sĩ Quyết thắng.

"Những người nhái luôn xác định bản thân là 'cảm tử quân'. Ai cũng thủ sẵn một quả lựu đạn bên người. Nếu bị phát hiện, thà hy sinh chứ không để bị bắt, lộ bí mật quân sự", người lính già nói.

Khi được hỏi về kỷ niệm đáng nhớ nhất của những năm tháng khói lửa, ông Sênh chỉ vào bức ảnh mặc bộ quần áo hải quân, chụp vội trong lần tạt qua nhà trước khi vào chiến trường.

"Tôi đưa tấm ảnh cho vợ và dặn nếu tôi sống trở về thì đó là ảnh kỷ niệm, còn nếu hy sinh thì làm ảnh thờ", ông nói.

Trung tá Lê Xuân Sênh bên cạnh bức ảnh kỷ niệm chụp vội ở Đông Triều, Quảng Ninh trước năm 1969, khi chuẩn bị nhận nhiệm vụ tại biển Cửa Việt, Quảng Trị. Ảnh: Quỳnh Nguyễn

Những chiến công của ông Sênh và đồng đội đã góp phần làm nên lịch sử anh hùng của Lữ đoàn 126. Từ năm 1966 đến 1973, tại mặt trận Cửa Việt - Đông Hà, đặc công Hải quân đã đánh gần 300 trận, nhấn chìm và đánh hỏng hơn 300 tàu thuyền các loại, phá hủy hàng vạn tấn vũ khí, phương tiện chiến tranh của địch, góp phần quan trọng vào công cuộc giải phóng Quảng Trị và thống nhất đất nước.

Trong những năm tháng ông Sênh biền biệt nơi chiến trường, vợ ông, bà Nguyễn Thị Bác, 84 tuổi, là hậu phương vững chắc nơi quê nhà. Một mình gánh vác việc gia đình, nuôi dạy hai con và phụng dưỡng mẹ chồng, bà chưa một lời than vãn.

"Tôi không biết chồng làm nhiệm vụ cụ thể gì, chỉ tâm niệm một điều: Chồng đi chiến đấu để giành lại độc lập thì mình ở nhà phải chu toàn mọi việc để anh yên tâm, chỉ mong gia đình sớm đoàn tụ trong hòa bình", bà Bác nói.

Trung tá Lê Xuân Sênh và vợ, bà Nguyễn Thị Bác, 84 tuổi tại nhà riêng ở phường Duy Tân, TP Hải Phòng, sáng 15/8. Ảnh: Nga Thanh

Hòa bình lập lại, trung tá Lê Xuân Sênh được cử đi học, sau giữ các chức vụ trợ lý Phòng Cán bộ Hải Quân, Phó Trưởng phòng Doanh trại, Cục Hậu cần, Quân chủng Hải quân. Từ tháng 5/1991, ông nghỉ hưu, trở về với cuộc sống bình dị, làm ruộng, đánh cá, cùng vợ bù đắp những năm tháng xa cách.

Khi được hỏi có bao giờ sợ hãi không, người anh hùng Cửa Việt khẳng định ranh giới giữa sự sống và cái chết mong manh, nhưng không ai trong số những người lính của Lữ đoàn 126 nghĩ đến sợ hãi.

"Chúng tôi không được phép lùi bước vì phía sau là quê hương, là gia đình. Con đường duy nhất là chiến thắng để giành lại hòa bình, độc lập", ông nói.

Nga Thanh - Quỳnh Nguyễn (Theo Vnexpress)