QTO - Cách mạng tháng Tám thành công, ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình, Bác Hồ đọc bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Trong phiên họp đầu tiên của Chính phủ lâm thời vào ngày 3/9, Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu rõ 6 vấn đề cấp bách cần giải quyết, đầu tiên là phải tổ chức Tổng tuyển cử bầu Quốc hội. Và lịch sử ấn định, ngày 1/6/1946-Ngày toàn dân đi bỏ phiếu bầu cử Quốc hội. 

Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên - Ảnh: T.LONG (chụp lại)

Bác Hồ với Tổng tuyển cử Quốc hội. 

Về ý nghĩa cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Tổng tuyển cử là một dịp cho toàn thể quốc dân tự do lựa chọn những người có tài, có đức để gánh vác công việc của nước nhà”; “Tổng tuyển cử tức là tự do, bình đẳng, tức là dân chủ, đoàn kết”; “Do tổng tuyển cử mà toàn dân bầu ra Quốc hội. Quốc hội sẽ cử ra Chính phủ. Chính phủ đó thật là Chính phủ của toàn dân”. 

Theo Bác, đại biểu Quốc hội tham gia ứng cử là “Những người muốn lo việc nước”; “Hễ là công dân đều có quyền đi bầu cử. Không chia gái trai, giàu nghèo, tôn giáo, nòi giống, giai cấp, đảng phái”. Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Các đại biểu trong Quốc hội này không phải đại diện cho một đảng phái nào mà là đại biểu cho toàn thể quốc dân Việt Nam. Đó là một sự đoàn kết tỏ ra rằng lực lượng của toàn dân Việt Nam đã kết lại thành một khối”... vì “Quốc hội là tiêu biểu ý chí thống nhất của dân tộc ta, một ý chí sắt đá không gì lay chuyển nổi”; “Quốc hội đoàn kết nhất trí, toàn dân đoàn kết nhất trí thì khó khăn nào chúng ta cũng khắc phục được và thắng lợi nhất định về tay ta”. 

Ngày 5/1/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra lời kêu gọi quốc dân đi bỏ phiếu, Bác viết “Ngày mai là một ngày vui sướng của đồng bào ta, vì ngày mai là ngày Tổng tuyển cử, vì ngày mai là một ngày đầu tiên trong lịch sử Việt Nam mà Nhân dân ta bắt đầu hưởng dụng quyền dân chủ của mình...”. Tiếp đó, trên Báo Cứu quốc số đặc biệt ra ngày 6/1/1946, Bác kêu gọi: “Khuyên đồng bào nam nữ 18 tuổi trở lên hôm nay tất cả đều đi bỏ phiếu để bầu những đại biểu xứng đáng vào Quốc hội khóa đầu tiên của nước ta”. Kết quả, cuộc bầu cử diễn ra thắng lợi, cả nước bầu được 333 đại biểu vào Quốc hội khóa đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. 

Bầu cử Quốc hội tại Quảng Bình 

Sau Tổng khởi nghĩa tháng Tám thành công tại Quảng Bình (tỉnh Quảng Trị hiện nay), cuối năm 1945, Nguyễn Văn Đồng (Đồng Sỹ Nguyên) trở thành Chủ nhiệm Việt Minh kiêm Chỉ huy trưởng Quân sự tỉnh Quảng Bình. 

Về Tổng tuyển cử bầu Quốc hội khóa đầu tiên, Chính phủ quy định Quảng Bình được bầu 5 đại biểu trên tổng số 7 đại biểu đề cử, trong đó có tên Nguyễn Văn Đồng cùng những cốt cán Tỉnh bộ Việt Minh thời kỳ tiền khởi nghĩa: Hoàng Văn Diệm, Võ Thuần Nho, Võ Văn Quyết, Trần Hường (Lê Vũ). 

Trong bài viết “Quốc hội khóa đầu tiên, những điều đọng lại” thuộc tuyển tập Đồng Sỹ Nguyên (NXB Quân đội Nhân dân, năm 2022), Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên kể lại: Công việc chuẩn bị bầu cử tiến hành gấp gáp nhưng rất bài bản. Những ngày vận động bầu cử Quốc hội Khóa I, khắp nơi trong tỉnh từ thị xã Đồng Hới đến các thôn xóm không khác gì ngày hội. Không khí ấy kéo dài cả tháng. Hoạt động của Hội Phụ nữ, Hội Phụ lão... cực kỳ sôi nổi, cuốn hút.

Băng cờ, khẩu hiệu trương ra khắp nơi. Sinh hoạt thơ ca, hò vè dù nôm na, mộc mạc nhưng rất ấn tượng, dễ nhớ, dễ đi vào lòng người, dặn dò nhau bầu ra những đại biểu xứng đáng, đủ đức, đủ tài “Thuần Nho, Võ Quyết, Văn Đồng/Trần Hường, Hoàng Diệm chớ quên người nào” (Thuần Nho-Võ Thuần Nho; Võ Quyết-Võ Văn Quyết; Văn Đồng-Nguyễn Văn Đồng; Hoàng Diệm-Hoàng Văn Diệm). 

Bài viết “Quốc hội khóa đầu tiên, những điều đọng lại” của Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên - Ảnh: T.LONG

Nhân đọc lại bài viết “Quốc hội khóa đầu tiên, những điều đọng lại” của Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên, chúng tôi lần tìm tư liệu ở các tập Lịch sử Đảng bộ các huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh Quảng Bình giai đoạn 1930-1954 và phát hiện thêm nhiều câu chuyện thú vị trong việc vận dụng thơ ca, hò vè để cổ động, tuyên truyền cử tri tập trung bỏ phiếu cho những ứng cử viên “vì Đảng, vì dân, vì cách mạng, vì lợi ích quốc gia, dân tộc”.

Mỗi vùng, miền, tùy theo phong tục, tập quán, trình độ dân trí mà có cách diễn xướng phù hợp, dễ gần, dễ nhớ. Tựu trung lại, chúng tôi sưu tầm được các câu thơ như sau: “Trần Hường, Hoàng Diệm, Võ Nho/Nguyễn Đồng, Võ Quyết bầu cho 5 người”; “Bầu cho Võ Quyết, Nguyễn Đồng/Võ Nho, Hoàng Diệm với ông Trần Hường”; “Võ Nho, Hoàng Diệm, Trần Hường/Nguyễn Đồng, Võ Quyết mời nường bầu cho”; “Trần Hường, Võ Quyết, Võ Nho/Nguyễn Đồng, Hoàng Diệm nhớ cho nên bầu”... 

Kết quả, tại tỉnh Quảng Bình, tỉ lệ cử tri tham gia bỏ phiếu đạt trên 95%, 5 đại biểu có tên ở những câu thơ trên đều trúng cử vào Quốc hội khóa đầu tiên gồm: Nguyễn Văn Đồng, Hoàng Văn Diệm, Võ Thuần Nho, Võ Văn Quyết, Trần Hường (Lê Vũ). 

Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên kể trong bài viết “Quốc hội khóa đầu tiên, những điều đọng lại”: Ngày 2/3/1946, 5 đại biểu Quảng Bình tham gia kỳ họp đầu tiên của Quốc hội Khóa I ở Nhà Hát Lớn, thủ đô Hà Nội. Kỳ họp thứ nhất Quốc hội Khóa I kết thúc thành công khi Chính phủ liên hiệp kháng chiến do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu đã được công nhận; Quốc hội bầu ra Kháng chiến ủy viên hội do đồng chí Võ Nguyên Giáp làm Chủ tịch; Vũ Hồng Khánh làm Phó Chủ tịch; công nhận danh sách Quốc gia cố vấn đoàn do cố vấn tối cao Vĩnh Thụy làm Trưởng đoàn; bầu Ban Thường trực Quốc hội do cụ Nguyễn Văn Tố làm Trưởng ban; bầu Ban Dự thảo Hiến pháp gồm 11 thành viên. 

Kỳ họp thứ hai Quốc hội khóa I khai mạc ngày 28/10/1946 với sự tham gia của 290 đại biểu. Tại kỳ họp này một sự kiện lịch sử hết sức đặc biệt là Quốc hội đã thông qua Bản Hiến pháp đầu tiên của Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa gồm 7 chương, 70 điều vào ngày 9/11/1946. Bản Hiến pháp của một nước tự do, độc lập, của Nhân dân, do dân, vì dân. 

Thanh Long