QTO - 66 năm trôi qua kể từ khi ra mắt, bộ phim đầu tiên của điện ảnh cách mạng Việt Nam “Chung một dòng sông” được ví như “ngọn cờ đầu”, mở màn cho các tác phẩm bất hủ ghi dấu một thời kỳ gian khó nhưng đầy hào hùng, oanh liệt của đất nước. Quảng Trị tự hào có vùng cát Bảo Ninh được lựa chọn làm bối cảnh cho bộ phim lịch sử này. Thời gian trôi qua nhưng ký ức về những ngày làm phim sơ khai, vất vả đó vẫn còn lưu giữ mãi trong ký ức của người ở lại.

Ông Nguyễn Thế Kỉm bồi hồi xem lại hình ảnh chính mình trong bộ phim “Chung một dòng sông” - Ảnh: M.N

Trong căn nhà nhỏ bên dòng Nhật Lệ, ông Nguyễn Thế Kỉm (SN 1954, phường Đồng Hới) đang đắm mình với dòng ký ức khi xem lại những thước phim “Chung một dòng sông”. Ông chính là “diễn viên nhí” được tham gia đóng một phân cảnh cùng nữ diễn viên Phi Nga (nhân vật Hoài) trong phim. Ông Kỉm xúc động kể lại, thời điểm đó, ông khoảng 5 - 6 tuổi, hồn nhiên chạy theo lũ bạn để xem các cô chú đóng phim. Trong lũ trẻ trạc tuổi, ông nổi bật với thân hình mũm mĩm, nụ cười hồn nhiên, vậy là được đạo diễn Nguyễn Hồng Nghi chọn luôn cho vai phụ ấn tượng này. 

Cứ mỗi buổi sáng, diễn viên Huy Công lại cho ông Kỉm ăn một bát xôi đậu xanh và dặn dò: “Phải lo diễn cho tốt vào nhé!”. Ở phân cảnh này, ông phải diễn ra dáng vẻ một cậu bé cầm chong chóng kết bằng lá dứa, chạy lon ton chơi đùa cùng diễn viên Phi Nga. Do bỡ ngỡ khi lần đầu đóng phim, ông phải quay đi quay lại mấy lần. “Diễn viên Huy Công lúc đó bực lắm, có mắng “yêu”: Lo diễn cho tốt đi, không thiệt tốn công bát xôi sớm nay!”, ông Nguyễn Thế Kỉm cười giòn tan nhớ lại.

Sau này, mỗi khi có dịp xem lại bộ phim, ông đều kể cho con cháu nghe về quá trình tham gia đóng phim của mình như một kỷ niệm đẹp thời thơ ấu. Giờ đây tuổi cao sức yếu, ông chỉ có một mong muốn là được một lần đặt chân đến Thủ đô Hà Nội, đến với Hãng Phim truyện Việt Nam ngày xưa-nơi sản xuất bộ phim “Chung một dòng sông” để được thêm một lần nữa “sống” lại ký ức vàng son đó. 

Sinh năm 1947, khi bộ phim “Chung một dòng sông” được thực hiện ở làng biển Bảo Ninh, ông Đoàn Thị (phường Đồng Hới) vừa tròn 12 tuổi, vậy nên những ngày tháng đó chưa từng phai mờ trong tâm trí ông. Đoàn phim đến Bảo Ninh trong những ngày nắng như đổ lửa năm 1959, ông Đoàn Thị còn nhớ chi tiết do cát quá nóng, đoàn làm phim phải tưới nước trên cát để dịu bớt hơi nóng trong phân cảnh diễn viên Phi Nga bị tấn công, lăn lộn trên triền cát.

Bộ phim tái hiện khung cảnh của làng Cát Sơn (bờ nam Quảng Trị cũ), nhưng do điều kiện chiến tranh ác liệt, rất khó để có thể đến Cát Sơn quay phim, do đó, làng biển Bảo Ninh được lựa chọn vì có nhiều nét rất giống với Cát Sơn. Mãi đến năm 1967, khi hành quân đến làng Cát Sơn, người lính trẻ Đoàn Thị mới ngỡ ngàng nhận ra sự giống nhau của hai ngôi làng này và ông đã sáng tác bài thơ “Vào Quảng Trị”:

…“Ơi Quảng Trị cái tên sao gần gũi

Với miền Nam đây khúc ruột của mình

Đã liên kết cùng nhau thành một dải

Từ Thừa Thiên ra tới tận Quảng Bình

Tôi đã đến bờ sông Bến Hải

Gặp bãi cát vàng cũng như ở quê tôi

Cát Sơn ơi-Cửa Tùng như trải thảm

Nhật Lệ đây rồi vẳng tiếng hò ơi”…

Đó là những ngày rộn ràng, nhộn nhịp của làng biển Bảo Ninh khi đoàn làm phim dừng chân. Đoàn chủ yếu đóng ở hai bối cảnh chính là thôn Trung Bính và thôn Mỹ Cảnh, trong đó nhiều phân đoạn trong bộ phim có sự tham gia của người dân Bảo Ninh, như: Biểu tình, đấu tranh với chính quyền ngụy; ngư dân trên đoàn thuyền đánh cá; lễ đón dâu bên bờ Nam…

Không ai bảo ai, mọi người đều nhiệt tình tham gia, xem đây như một nhiệm vụ phải hoàn thành. Ông Đoàn Thị chia sẻ, giờ đây xem lại bộ phim, ông còn không thể nhớ ra mình ở đâu trong các phân đoạn, nhưng niềm vui được tham gia bộ phim thì vẫn chẳng thể nào phôi pha.

Ông Hồ Ngọc Diệp (phường Đồng Hới) khi đó chỉ khoảng 9 tuổi vẫn còn nhớ mãi nhiều cảnh quay dân làng Bảo Ninh được tham gia đóng trong bộ phim “Chung một dòng sông”, đó là phân đoạn người dân ở bờ Nam đi chợ trong Quốc khánh 2/9, do ở bờ Bắc cờ đỏ sao vàng rợp trời nên người dân bị bọn lính ngụy ngăn cản, đánh đuổi không cho đi chợ. Rồi cả phân đoạn bà con bờ Nam biểu tình chống đối...

Ông nhớ lại, trong lần cùng chúng bạn trèo lên cây cao để xem đoàn làm phim thì đạo diễn Nguyễn Hồng Nghi nhìn thấy. Ngay lập tức, một cảnh quay độc đáo hiện lên trong đầu, ông dặn: “Các cháu cứ trò chuyện rồi nhìn về hướng kia nhé. Đây sẽ là cảnh quay các bạn nhỏ bờ Nam đang hướng về bờ Bắc trong Quốc khánh”. Cứ như thế, ông và các bạn cứ “diễn tự nhiên như không”. Sau này xem phim, ông Hồ Ngọc Diệp vẫn nhận ra mình trong cảnh quay “có một không hai” này.

Ông Hồ Ngọc Diệp nhớ lại, có một người con Bảo Ninh cũng đóng một vai phụ trong phim, đó chính là anh Phạm Thành Chính ở làng Trung Bính. Anh được đạo diễn lựa chọn là nhân vật đứng nhìn theo lá cờ Tổ quốc phấp phới bay ở phía Bắc cầu Hiền Lương và hát Quốc ca. Lúc đó, anh Chính tròn 14 tuổi. Cảnh quay này do hồi hộp, anh Chính phải quay đi quay lại tới 6,7 lần. Sau này, anh Chính nhập ngũ và hy sinh vào năm 1968.

Sau hơn 65 năm, trong ký ức của những người con Bảo Ninh năm xưa vẫn vẹn nguyên cảm xúc khi nhớ về hành trình làm nên bộ phim “Chung một dòng sông”. Dù trong khó khăn, thiếu thốn nhưng tinh thần lạc quan, yêu nghệ thuật và niềm tin vào tương lai vẫn luôn cháy mãi. Những nhân chứng tuy giờ đây người còn, người mất, nhưng vùng cát đỏ lửa năm xưa vẫn còn đó, hàng dừa xanh nghiêng mình bên dòng Nhật Lệ vẫn hiên ngang và lớp lớp thế hệ sau của người Quảng Trị mỗi khi lần giở lại bộ phim sẽ vẫn mãi nhớ về một thời oanh liệt như thế!

Mai Nhân

	Giao lưu nghệ thuật "Chung một dòng sông"
	Làng cát Bảo Ninh với phim truyện "Chung một dòng sông" và hai diễn viên nhí