QTO - Một số học sinh (HS) bị đột quỵ thời gian qua dấy lên nỗi lo lắng về công tác chăm sóc sức khỏe học đường, nhất là việc khám sàng lọc, phát hiện sớm bệnh nguy hiểm để can thiệp và có phương pháp chăm sóc, chữa trị kịp thời.

Nhiều “khoảng trống”

Chiều 27/11/2025, một nữ sinh lớp 9 ở xã Quảng Trạch bị đột quỵ trong giờ học thể dục. Mặc dù em được đưa đi cấp cứu, nhưng đã không qua khỏi. Đáng nói, thời điểm HS này bị đột quỵ khi đang tham gia học tiết thể dục chạy cự ly ngắn.

Theo lời kể của những người chứng kiến, sau khi chạy được khoảng 60-70m, HS này có dấu hiệu mệt, phải đi bộ rồi bất ngờ ngã quỵ. Trước đó, vào tháng 3/2024, một nam HS lớp 9 khác trên địa bàn huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình (cũ) cũng bị ngất trong khi thi đấu thể thao, sau đó qua đời tại bệnh viện.

Những vụ việc nói trên là hồi chuông cảnh báo về kiểm tra, theo dõi và chăm sóc sức khỏe HS hiện nay. Trong khi đó, vấn đề này đã được ngành Y tế, Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) có quy định từ nhiều năm trước. Ngày 12/5/2016, Bộ Y tế và Bộ GD-ĐT ban hành Thông tư liên tịch số 13/2016/TTLT-BYT-BGDĐT “Quy định về công tác y tế trường học”. Cụ thể, các trường học phải bố trí phòng y tế, cán bộ y tế chuyên trách và các điều kiện bảo đảm khác để theo dõi, chăm sóc sức khỏe cho HS.

Hoạt động quản lý, bảo vệ và chăm sóc sức khỏe HS cần thực hiện vào đầu năm học, để đánh giá tình trạng dinh dưỡng và sức khỏe. Tùy theo độ tuổi, các em từ 2 tuổi đến HS phổ thông, sẽ kiểm tra, theo dõi tình trạng sức khỏe thông qua nhiều chỉ số đánh giá, như: Chiều cao, cân nặng, huyết áp, nhịp tim… Việc kiểm tra được tổ chức định kỳ. Đối với trẻ dưới 24 tháng tuổi 1 lần/tháng, từ 24 tháng-6 tuổi 1 lần/quý. Riêng HS phổ thông ít nhất 2 lần/năm.

Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh phối hợp với bộ phận y tế học đường kiểm tra sức khỏe định kỳ cho học sinh Trường THCS Phan Đình Phùng, phường Nam Đông Hà - Ảnh: C.H

Việc theo dõi sức khỏe HS sẽ phát hiện sớm các bệnh tật học đường hoặc rối loạn sức khỏe tâm thần, để xử trí, chuyển đến cơ sở khám, chữa bệnh theo quy định và áp dụng chế độ học tập, rèn luyện phù hợp với tình trạng sức khỏe.

Cùng với đó, những người có trách nhiệm cần thông báo định kỳ tối thiểu 1 lần/năm học và khi cần thiết về tình hình sức khỏe của HS cho cha mẹ hoặc người giám hộ. Nhân viên y tế trường học đánh giá tình trạng sức khỏe HS vào cuối mỗi cấp học để làm căn cứ theo dõi sức khỏe ở cấp học tiếp theo; lập và ghi chép vào sổ khám bệnh, sổ theo dõi sức khỏe, sổ theo dõi tổng hợp tình trạng sức khỏe HS.

Thế nhưng, thực tế việc tuân thủ các quy định về kiểm tra, theo dõi, chăm sóc sức khỏe học đường vẫn còn nhiều “khoảng trống” và chưa được quan tâm đúng mức, mà nguyên nhân cơ bản là do thiếu kinh phí.

Theo một cán bộ quản lý lĩnh vực này, hiện, vẫn còn một số trường học chưa bố trí phòng y tế và nhân viên y tế học đường để theo dõi, chăm sóc sức khỏe ban đầu cho HS. Nguồn nhân lực của các phòng y tế học đường chưa đáp ứng được yêu cầu. Nhiều cán bộ y tế trường học chỉ có trình độ chuyên môn điều dưỡng, dược, nữ hộ sinh… Đáng nói, có trường hợp chỉ là giáo viên kiêm nhiệm, chưa có nhân viên y tế chuyên trách, trong khi hoạt động kiểm tra, đánh giá sức khỏe HS cần được đào tạo chuyên môn bài bản về y tế và có chứng chỉ hành nghề.

Vị cán bộ này còn cho hay, việc kiểm tra, đánh giá sức khỏe tổng thể của HS qua các chỉ số cân nặng, chiều cao và phát hiện dấu hiệu các bệnh về răng miệng, tật khúc xạ về mắt… chưa phản ánh hết tình trạng sức khỏe của HS. Bởi đó là những dấu hiệu bên ngoài, dễ nhận thấy, trong khi có những bệnh diễn tiến âm thầm trong cơ thể, rất khó phát hiện. Ví như, để phát hiện bệnh về tim mạch và các bệnh nguy hiểm khác, không chỉ cần trình độ chuyên môn của cán bộ y tế, mà còn cần những thiết bị y tế hiện đại khác chỉ cơ sở y tế chuyên môn cao hơn mới có.

Phòng bệnh hơn chữa bệnh

Trong khi nhiều trường học và các đơn vị liên quan còn chưa quan tâm đúng mức đến công tác chăm sóc sức khỏe học đường, thì nhiều năm trước có trường đã thực hiện điều này bằng tất cả trái tim của “người làm cha, làm mẹ thứ hai” của HS.

Năm 2019, thầy Nguyễn Hữu Tâm được điều động lên làm hiệu phó rồi hiệu trưởng Trường phổ thông dân tộc bán trú TH và THCS Lâm Hóa ở xã Tuyên Lâm (huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình cũ). Thời điểm đó, Trường phổ thông dân tộc bán trú TH và THCS Lâm Hóa là trường vùng cao rất khó khăn. HS chủ yếu là con em của đồng bào Mã Liềng (dân tộc Chứt). Thầy Tâm vốn được anh em phóng viên báo chí gọi là thầy chuyên đi… xin. Bởi nhiều người gặp thầy, làm việc với thầy đều bị thầy… xin.

Có điều, thầy không xin cho thầy mà xin cho HS của thầy, xin cho nhà trường. Xin áo quần, sách vở, xin xe đạp cho HS. Ngày vượt quãng đường gần 200km từ TP. Đồng Hới (cũ) lên đây công tác, nhìn thấy các em HS mặt mũi lem luốc, bụng ỏng, da vàng, thân hình gầy gò, ốm yếu, thầy Tâm đã rất lo lắng và trăn trở. Phải có sức khỏe tốt, mới học tập tốt. Các em có bảo hiểm y tế, được khám, chữa bệnh miễn phí, tại sao không tổ chức khám bệnh, kiểm tra sức khỏe cho các em?

Giáo viên Trường phổ thông dân tộc bán trú TH và THCS Lâm Hóa đưa học sinh đến Bệnh viện đa khoa Tuyên Hóa kiểm tra sức khỏe - Ảnh: C.H

Năm 2020, sau khi kêu gọi, vận động được kinh phí, thầy và giáo viên liền thuê xe ô tô đưa hơn 100 em HS người Mã Liềng đến Bệnh viện đa khoa Tuyên Hóa (cũ), cách trường hơn 30km để khám sức khỏe. Không ngoài dự đoán của thầy, qua kiểm tra, nhiều HS bị thiếu vitamin, vi chất dinh dưỡng cần thiết cho sức khỏe và phát triển. Có trường hợp bị bệnh tim, hẹp lồng ngực cũng đã được phát hiện và điều trị kịp thời. Nhờ vậy, sức khỏe của các em ngày càng tốt lên, không còn những cơ thể gầy yếu, da xanh, bụng ỏng nữa.

Từ đó, hằng năm, mỗi khi chuẩn bị vào năm học mới, việc kiểm tra sức khỏe học sinh trở thành thông lệ. Một trường học ở miền núi làm được, sao nhiều nơi khác không làm, trong khi kinh phí không phải là câu chuyện khó của riêng một đơn vị nào?

Cuộc sống và lối sống hiện đại ngày càng tạo áp lực lên sức khỏe tinh thần và thể chất của con người, trong đó có trẻ em, HS. Nhiều căn bệnh nguy hiểm đang ngày càng “trẻ hóa”. Ai cũng mong muốn con em mình khỏe mạnh và bình thường, nhưng không phải cứ mong muốn là được. Người xưa có câu “phòng bệnh hơn chữa bệnh” là vì vậy. Đừng để nói mãi lời đáng tiếc, khi mọi việc đã quá muộn màng!

Dương Công Hợp