Sau khi được nhập quốc tịch Việt Nam, vợ chồng ông Hồ Văn Kía chí thú làm ăn, phát triển kinh tế hộ gia đình - Ảnh: S.H

Trong căn nhà ấm cúng nằm giữa bản A Dơi Đớ, xã A Dơi, nhắc đến tháng ngày sống cuộc sống “3 không” khi đặt chân lên mảnh đất tổ tiên là bản A Dơi Đớ, ông Hồ Văn Kía (66 tuổi) nhớ lại, từ thuở xa xưa đồng bào dân tộc Bru-Vân Kiều của bản A Dơi Đớ sinh sống rải rác dọc theo bờ sông Sê Pôn.

Năm 1977, khi Việt Nam-Lào lấy sông Sê Pôn để phân chia đường biên giới thì bản A Dơi Đớ chia đôi, một phần bản A Dơi Đớ bên kia sông Sê Pôn thuộc về huyện Sa Muồi (Lào). Sau nhiều năm sinh sống ở huyện Sa Muồi, khoảng năm 1999 - 2000, nhiều người dân của bản A Dơi Đớ đã lần lượt tự phát “trở về” bản A Dơi Đớ, xã A Dơi với lý do nơi đây có đất đai, mồ mả của tổ tiên cũng như họ hàng, người thân đang sinh sống. Và gia đình ông Hồ Văn Kía cũng là một trong những hộ dân tự phát trở về bản A Dơi Đớ, xã A Dơi.

Theo lời kể của ông Hồ Văn Kía, năm 2000, ông đã đưa cả gia đình vượt sông Sê Pôn về bản A Dơi Đớ để dựng căn nhà tạm trên đất bản. Những năm đầu về lại nơi đây, gia đình ông Kía được người thân, họ hàng san sẻ đất đai để trồng lúa nước nên “cái ăn” cơ bản được giải quyết.

Tuy nhiên, cuộc sống của gia đình ông Kía vẫn gặp rất nhiều khó khăn, vất vả bởi không được thụ hưởng các chính sách hỗ trợ của Nhà nước đối với đồng bào dân tộc thiểu số; không có hồ sơ, lý lịch, giấy tờ tùy thân nên con cái không được đến trường.

 Trưởng bản A Dơi Đớ Hồ Văn Đanh cho biết, thời điểm năm 1998-2000, nhiều người dân ở huyện Sa Muồi (Lào) tự phát trở về địa phương đều có cuộc sống khổ cực trăm bề. Con cái sinh ra không có giấy khai sinh bởi cha mẹ không có quốc tịch Việt Nam. Họ không được hưởng các chế độ, chính sách hỗ trợ nên cuộc sống gặp rất nhiều khó khăn.

Để giải quyết tình trạng người không quốc tịch sinh sống tại vùng biên giới chưa đủ 20 năm trở lên, ngày 8/7/2013, Chính phủ 2 nước Việt Nam - Lào đã ký thỏa thuận về việc giải quyết vấn đề di cư tự do và kết hôn không giá thú vùng biên giới 2 nước.

Thỏa thuận có hiệu lực từ ngày 14/11/2013. Với sự nỗ lực của các cấp, từ trung ương đến địa phương, ngày 27/8/2018, danh sách người di cư tự do được phép ở lại Việt Nam đã được Trưởng đoàn Đại biểu biên giới Việt Nam phê duyệt gồm 855 người cư trú tại tỉnh Quảng Trị cũ.

Ngay sau khi có danh sách phê duyệt, UBND tỉnh Quảng Trị cũ đã chỉ đạo Sở Tư pháp phối hợp với Bộ Tư pháp, UBND huyện Hướng Hóa cũ, hướng dẫn các cá nhân có tên trong danh sách làm thủ tục nhập quốc tịch.

Trưởng Phòng Kinh tế xã A Dơi Hoàng Khánh Hòa cho biết, sau khi người dân nhận quyết định nhập quốc tịch Việt Nam, huyện Hướng Hóa cũ đã phối hợp với các xã tổ chức tuyên truyền, phổ biến và giáo dục pháp luật cũng như tập trung giúp người dân nắm rõ các quyền và nghĩa vụ của công dân Việt Nam.

Các địa phương cũng vận dụng mọi nguồn lực để hỗ trợ người dân nhà ở, đất sản xuất, cây, con giống và hướng dẫn làm hồ sơ vay vốn sản xuất. Cùng với đó, các chế độ, chính sách ưu đãi đối với hộ nghèo, hộ cận nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số vùng đặc biệt khó khăn, vùng biên giới như cấp bảo hiểm y tế, giấy khai sinh cho trẻ em, hoàn thiện hồ sơ học bạ… cũng được tiến hành đồng thời, đảm bảo trong thời gian ngắn nhất người dân có điều kiện xây dựng cuộc sống mới. 

Thời gian tới, xã A Dơi sẽ tiếp tục quan tâm, thực hiện các chính sách đối với hộ nghèo; chế độ thụ hưởng từ các chương trình mục tiêu quốc gia; tạo điều kiện vay vốn ngân hàng chính sách để phát triển kinh tế cho người dân.

Từng bước giúp các hộ đồng bào dân tộc thiểu số nhập quốc tịch Việt Nam ở bản A Dơi Đớ thay đổi phương thức sản xuất; khuyến khích xây dựng mô hình chăn nuôi hộ gia đình như chăn nuôi gà, bò…; chuyển đổi diện tích đất trồng các loại cây trồng kém hiệu quả sang trồng các loại cây có giá trị kinh tế cao như cây cao su, sắn, chuối, cà phê… nhằm nâng cao thu nhập.

Một góc bản A Dơi Đớ hôm nay - Ảnh: S.H

Đến bản A Dơi Đớ bây giờ, nhiều người sẽ thực sự bất ngờ trước diện mạo mới của bản, làng với những ngôi nhà khang trang nằm dưới tán cây ăn trái sum suê bên các tuyến đường liên thôn rộng rãi, bằng phẳng. Đêm đêm, dưới những ngôi nhà ấy, văng vẳng tiếng học bài của các cụ già, phụ nữ, trẻ em với mong muốn biết đọc, biết viết tiếng Việt để tự tin tham gia các hoạt động cộng đồng ở thôn xa, bản gần.

Hành trình trở thành công dân Việt Nam của các cư dân biên giới ở bản A Dơi Đớ, xã A Dơi không chỉ là câu chuyện về một chính sách nhân văn mà còn là minh chứng sống động cho nỗ lực kiên trì của Đảng, Nhà nước để không ai bị bỏ lại phía sau, nhất là ở những vùng biên cương xa xôi của Tổ quốc.

Sỹ Hoàng