QTO - Đặc sản rau liệt của xã Cồn Tiên từ lâu đã được công nhận là rau sạch nhưng vẫn còn bó hẹp thị trường tiêu thụ do khó khăn trong khâu bảo quản. Khắc phục rào cản này, từ đầu năm 2025, 19 hộ dân tại thôn Hảo Sơn đã hợp tác với Công ty CP Phước Thành Việt Nam (TP. Hồ Chí Minh) xây dựng chứng nhận VietGAP và công nghệ bảo quản bằng khí ni tơ giúp kéo dài độ tươi của rau lên đến 25 ngày, tạo điều kiện thuận lợi để rau liệt được tiêu thụ tại thị trường các tỉnh phía Nam trong thời gian tới.

Loài rau gắn với mạch nguồn giếng cổ

Hiện toàn xã Cồn Tiên có 124 hộ dân canh tác rau liệt trên tổng diện tích 10-12ha tùy vụ, tập trung chủ yếu tại thôn Hảo Sơn với 7ha. Nguồn nước từ hệ thống giếng cổ như: Giếng Dưới, giếng Búng, giếng Côi, giếng Tép, giếng Ông… có đặc điểm trong vắt, mát lạnh vào mùa hè và ấm vào mùa đông, là điều kiện lý tưởng cho rau liệt phát triển tự nhiên, không sử dụng phân bón và hóa chất.

Vụ rau thường bắt đầu từ tháng 9 âm lịch hằng năm và kéo dài khoảng 4-5 tháng, tùy theo thời tiết. Đầu vụ, người dân lấy gốc rau còn sót lại từ vụ trước để nhân giống trồng cho vụ sau. Nhờ tốc độ sinh trưởng nhanh nên chu kỳ thu hoạch diễn ra đều đặn khoảng 15-20 ngày một lần. Với mức giá thu mua tại ruộng khoảng 15.000 đồng/kg (có thể lên tới 25.000 đồng/kg vào cao điểm), mỗi sào rau có thể  mang lại thu nhập cho người dân 80 triệu đồng/vụ.

Rau liệt mang lại giá trị kinh tế cao cho người dân ở xã Cồn Tiên - Ảnh: T.T

Gia đình bà Võ Thị Xuân ở thôn Hảo Sơn có thâm niên trồng rau liệt hơn 40 năm. Hiện bà đang canh tác hơn 1 sào rau liệt. Bà Xuân chia sẻ, loài rau này người tiêu dùng gần xa ưa chuộng vì sạch, giá trị dinh dưỡng cao. Tuy vậy, ưu điểm “sạch” này lại đi kèm với nhược điểm là lá nhanh úa, khó bảo quản, do đó rau liệt chủ yếu được thương lái thu mua, cung cấp cho các chợ đầu mối tại khu vực lân cận như Gio Linh, Đông Hà hoặc mở rộng hơn là Đồng Hới và Huế. Mặc dù được đánh giá là rau sạch nhưng sản phẩm này chưa có chứng nhận chính thức do chi phí xây dựng quy trình để được cấp chứng chỉ vượt khả năng đầu tư của người dân.

Liên kết chuỗi giá trị, phát triển đặc sản gắn với du lịch

Từ đầu năm 2025, Công ty CP Phước Thành Việt Nam (TP. Hồ Chí Minh) và 19 hộ dân thôn Hảo Sơn đã ký kết hợp tác triển khai quy trình VietGAP trên diện tích 1ha trong tổng số 7ha trồng rau liệt của toàn thôn.

Đến tháng 10/2025, các thủ tục chứng nhận VietGAP đã hoàn thành, đồng thời tích hợp hệ thống QR Code để truy xuất nguồn gốc. Hiện nay, công ty đang tiến hành xây dựng nhà xưởng, lắp đặt hệ thống xử lý bảo quản rau bằng khí ni tơ để đóng gói, bảo đảm độ tươi của rau có thể kéo dài từ 20-25 ngày, sẵn sàng thu hoạch vụ rau để tiêu thụ tại thị trường TP. Hồ Chí Minh và các tỉnh phía Nam.

Nguồn nước mát lành từ hệ thống giếng cổ là điều kiện để rau liệt sinh trưởng tốt - Ảnh: T.T

Về định hướng phát triển bền vững, do loài rau này chỉ thích ứng trồng được ở khu vực quanh hệ thống giếng cổ Gio An nên diện tích canh tác không thể tăng. Trao đổi với chúng tôi, Phó Trưởng phòng Kinh tế xã Cồn Tiên Lê Phước Hiếu cho biết, ngoài 1ha đã được doanh nghiệp liên kết hỗ trợ VietGAP, thời gian tới, xã hướng đến xây dựng toàn bộ diện tích trồng rau hiện có đạt tiêu chuẩn hữu cơ quốc tế, cao hơn tiêu chuẩn VietGAP nhằm bảo đảm an toàn vùng rau. Đồng thời, tích cực tìm kiếm thêm các doanh nghiệp để kết nối, mở rộng thị trường tiêu thụ bền vững.

Cùng với việc nâng cao tiêu chuẩn chất lượng, xã Cồn Tiên đang nỗ lực xây dựng thương hiệu rau liệt trở thành một sản phẩm đặc trưng, gắn kết chặt chẽ với Điểm du lịch cộng đồng giếng cổ Gio An (đã được UBND tỉnh Quảng Trị công nhận năm 2025). Sự kết hợp giữa hệ thống giếng cổ và những ruộng rau liệt xanh mướt hứa hẹn tạo nên một sản phẩm du lịch độc đáo. Du khách không chỉ được chiêm ngưỡng những ruộng rau xanh tươi, tìm hiểu về phương pháp canh tác truyền thống của người dân địa phương, mà còn có cơ hội thưởng thức hương vị đặc trưng của món rau đặc sản này. Đặc biệt, nghề trồng rau liệt được đưa vào các hoạt động du lịch cộng đồng, cho phép du khách có trải nghiệm thực tế, cùng người dân địa phương tham gia vào các công đoạn trồng và thu hoạch rau.

Việc chuyển đổi từ sản xuất nhỏ lẻ sang chuỗi liên kết giá trị, kết hợp với công nghệ bảo quản tiên tiến sẽ là tiền đề quan trọng để mở rộng thị trường tiêu thụ rau liệt trong thời gian tới. Những nỗ lực của chính quyền và người dân xã Cồn Tiên không chỉ dừng lại ở việc phát triển kinh tế, mà còn hướng đến bảo tồn văn hóa và tạo ra một điểm đến du lịch sinh thái đặc sắc. Đặc sản rau liệt, ngoài giá trị là món ăn đặc trưng của người dân địa phương, còn có thêm sứ mệnh kể câu chuyện ý nghĩa về vùng đất Cồn Tiên, nơi có hệ thống giếng cổ Gio An đã được công nhận là di tích quốc gia, đến với du khách gần xa.

Thanh Trúc