QTO - Nhờ sự giúp đỡ của Tổ chức Plan International Việt Nam, những người phụ nữ Vân Kiều ở xã A Dơi đã thành lập Tổ hợp tác (THT) măng Ba Tầng. Từ khi đi vào hoạt động, THT đã giúp nâng cao giá trị của măng rừng, một đặc sản địa phương, góp phần cải thiện thu nhập, nâng cao vị thế cho phụ nữ Vân Kiều nơi đây.

Xã A Dơi nằm trên tuyến biên giới Việt-Lào, là xã miền núi cực Nam của tỉnh Quảng Trị. Đối diện về phía bên kia dòng Sê Pôn là huyện Sa Mouay, tỉnh Salavan và huyện Nong, tỉnh Savannakhet của nước bạn Lào. A Dơi có 2.247 hộ với 11.137 nhân khẩu. Đồng bào Vân Kiều, Pa Kô nơi đây chủ yếu trồng sắn, gieo cấy lúa nước mỗi năm một vụ và chăn nuôi gia súc, gia cầm, nên đời sống còn gặp không ít khó khăn, vất vả.

Đặc sản măng rừng

Chị Hồ Thị Nhờ có 2 con, một bé 9 tuổi, một bé 6 tuổi. Kinh tế gia đình dựa vào 2ha đất trồng sắn và 2 sào ruộng nước, mỗi năm thu nhập khoảng 20 triệu đồng. Ngoài công việc nương rẫy, chồng chị Nhờ phải tranh thủ đi làm thuê. Những lúc nông nhàn, chị thường cùng một số phụ nữ ở thôn Ba Tầng vào rừng hái măng, hái rau để bán và làm thực phẩm.

Rừng cộng đồng của thôn Ba Tầng có nhiều loại măng khác nhau như A Ho, A Le, Bát Độ. Trong đó, măng A Ho có trữ lượng khá nhiều và dễ thu hái. Đây là loại măng có vị ngọt, thơm, mềm, thường được luộc chín trước khi chế biến thành các món ăn và cũng có thể sấy khô.

Măng A Ho được tách vỏ, rửa sạch và luộc chín để chuẩn bị đưa vào nhà sấy bằng năng lượng mặt trời - Ảnh: P.T.L

“Năm nào mưa đến sớm, đầu tháng 7 là bắt đầu mùa măng và đến tháng 11 thì kết thúc. Sau một ngày vào rừng, chúng tôi thường gùi măng ra đường cái để bán cho thương lái. Hôm nào không bán được, mọi người lại gùi về nhà. Buổi tối, tranh thủ luộc chín để ngày hôm sau mang đi bán ở Khe Sanh. Nếu một người trong một ngày hái được 30kg măng tươi thì sẽ có thu nhập khoảng 150 nghìn đồng. Ba Tầng của chúng tôi xa xôi quá, măng tươi và các loại nông sản đều có giá rất rẻ và cũng ít người mua”, chị Nhờ chia sẻ.

Mỗi khi không có điều kiện đi bán ở các chợ xa, một số phụ nữ ở Ba Tầng thường chọn cách luộc măng rồi phơi nắng hoặc sấy trên bếp lửa. Nhưng với quy trình chế biến thủ công, chất lượng măng không bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm, màu sắc không đẹp, nên khách hàng ít ưa chuộng và khó bán.

Tăng giá trị sản phẩm

Tháng 3/2023, với sự hỗ trợ từ Chương trình “Tiến về phía trước” của Tổ chức Plan International Việt Nam do Đại sứ quán Ailen tại Việt Nam tài trợ, THT măng Ba Tầng ra đời với 16 thành viên. Hầu hết là phụ nữ nghèo người dân tộc thiểu số Vân Kiều ở thôn Ba Tầng.

Việc thành lập THT nhằm mục đích tăng thu nhập cho các thành viên, phát huy tinh thần đoàn kết, tương trợ lẫn nhau trong cuộc sống và đề cao vai trò của phụ nữ trong hoạt động sản xuất, kinh doanh. Về nguyên tắc hoạt động, THT dựa trên tinh thần tự nguyện, dân chủ, bình đẳng, quyết định theo đa số, các thành viên cùng hưởng lợi và cùng chịu trách nhiệm.

THT thực sự là ngôi nhà chung, giúp cho các thành viên vừa có cơ hội học hỏi, tiếp thu kiến thức mới để phục vụ sản xuất và kinh doanh, vừa là nơi gặp gỡ, chia sẻ buồn vui và động viên nhau cùng vươn lên trong cuộc sống.

Tháng 5/2023, THT được Tổ chức Plan hỗ trợ để xây dựng cơ sở vật chất cần thiết như nhà sấy sử dụng nguồn năng lượng mặt trời, cụm công trình chức năng phục vụ sơ chế măng và chính thức đi vào sản xuất từ tháng 8/2023. Đặc biệt, nhà sấy hoạt động theo nguyên tắc hiệu ứng nhà kính để tạo nhiệt khi nhiệt độ ngoài trời cao và chuyển sang chức năng sấy lạnh khi khí hậu ôn hòa. Việc phơi, sấy măng trong lồng kín, nhiệt độ ổn định nên măng khô đều và đẹp, màu vàng tươi, bảo đảm an toàn thực phẩm, được thị trường ưa chuộng.

Chị Hồ Thị Linh và Hồ Thị Nhờ với sản phẩm măng A Ho trước khi đưa vào nhà sấy - Ảnh: P.T.L

Khai thác nguồn lợi từ rừng tự nhiên, trong năm 2023, THT đã chế biến gần 100kg măng khô với số tiền thu được hơn 20 triệu đồng. Mỗi thành viên được phân chia từ 1,7 triệu đến 3 triệu đồng tùy vào số ngày công tham gia.

Theo thời gian, hoạt động của THT măng Ba Tầng ngày càng chuyên nghiệp. Các thành viên luôn tham gia đầy đủ các lớp tập huấn để nâng cao chất lượng sản phẩm, cũng như kỹ năng bán hàng, sử dụng mạng xã hội để tìm kiếm và kết nối với khách hàng.

Bước vào mùa măng rừng năm 2024, THT đã thu hái hơn 4 tấn măng A Ho nguyên liệu để chế biến 200kg măng khô. Ngoài ra, các thành viên còn kết hợp chế biến thêm các loại nông-lâm sản sẵn có tại địa phương như quả chuối rừng, mướp đắng rừng, chè rừng và hoa đu đủ, quýt rừng cùng một số loại dược liệu khác.

Dự kiến năm 2025, THT măng Ba Tầng có kế hoạch chế biến khoảng 300kg sản phẩm. Sản lượng tuy không đột biến, nhưng đây là phương châm “chậm mà chắc” được các thành viên xác định để bảo đảm duy trì sản xuất bền vững, cũng như yêu cầu về vệ sinh an toàn thực phẩm.

Cuộc sống của phụ nữ ở địa bàn miền núi vùng sâu, vùng xa như Ba Tầng và A Dơi vẫn còn nhiều khó khăn. Họ thường có ít cơ hội được làm việc nhóm, thiếu kiến thức và kỹ năng để phát triển kinh tế, trao đổi hàng hóa. Bản thân người phụ nữ còn bị áp đặt bởi những hủ tục , cuộc sống hầu như phụ thuộc vào người chồng.

Giờ đây, đến với THT măng Ba Tầng, các chị vừa có điều kiện cải thiện thu nhập, vừa được lắng nghe, chia sẻ và yêu thương. Đặc biệt, sự thành công của các chị đã làm thay đổi nhận thức của cộng đồng về vai trò của phụ nữ, về bình đẳng giới trong phát triển kinh tế, chăm sóc gia đình và xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Phan Tân Lâm