QTO - Đình làng là di sản văn hóa gắn liền với tiến trình lịch sử của dân tộc và giữ vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của người Việt. Tại Quảng Trị, nhờ thực hiện tốt công tác bảo vệ, gìn giữ nên nhiều ngôi đình hàng trăm năm tuổi vẫn lưu giữ được nét kiến trúc xưa độc đáo, phản ánh bản sắc văn hóa cộng đồng và là điểm tựa tinh thần vững chắc cho người dân địa phương.

Nhận thức rõ vai trò của đình làng trong đời sống văn hóa, tinh thần cộng đồng, nhiều địa phương đã nỗ lực trùng tu, phục hồi các ngôi đình, đồng thời lồng ghép hiệu quả vào chương trình xây dựng nông thôn mới. Người dân luôn tích cực đóng góp công sức, kinh phí để gìn giữ di sản, góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc. Chuyện phục dựng đình Lương Yến (xã Quảng Ninh) là minh chứng sinh động cho tinh thần gìn giữ di sản của người dân.

Đình Lương Yến, xã Quảng Ninh - Ảnh: N.V

Ông Lê Mậu Hai, Trưởng thôn Lương Yến, cho biết: Qua 4 lần thay đổi địa điểm, đến nay, đình Lương Yến được phục hồi xây dựng, là nơi tổ chức các hoạt động lễ hội, văn hóa truyền thống của người dân địa phương. Khi mới xây dựng, đình có kết cấu đơn sơ gồm mái tranh, vách đất, sau được khôi phục với mái ngói, tường xây theo kiến trúc nhà rường truyền thống. Trong chiến tranh và do thiên tai, người dân phải tháo dỡ đình để làm trường học, trụ sở, hầm trú ẩn. Sau ngày đất nước thống nhất, bà con luôn mong muốn xây lại đình làng để có nơi sinh hoạt văn hóa, tưởng nhớ tổ tiên và giữ gìn bản sắc truyền thống của quê hương.

Đến năm 2018, được sự đồng thuận của chính quyền và sự đóng góp của người dân, doanh nghiệp, đình làng được khởi công phục dựng và hoàn thành vào năm 2019. Năm 2024, công trình được công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh. Từ đó, các lễ hội truyền thống, đặc biệt là lễ rằm tháng Giêng được khôi phục nguyên vẹn, góp phần củng cố tinh thần đoàn kết và thúc đẩy phong trào xây dựng nông thôn mới nâng cao tại địa phương.

Việc phát huy giá trị của đình làng không chỉ dừng lại ở bảo tồn mà còn hướng tới mục tiêu phục vụ phát triển kinh tế-xã hội, đặc biệt là du lịch. Phường Ba Đồn có 3 ngôi đình cổ là: Lũ Phong, Tượng Sơn (di tích lịch sử cấp quốc gia) và Phan Long (di tích lịch sử cấp tỉnh). Những ngôi đình này không chỉ là nơi thờ Thành Hoàng-vị thần có công khai khẩn đất đai, lập làng mà còn là trung tâm sinh hoạt văn hóa cộng đồng. Điển hình như đình Phan Long, từ khi được khôi phục, đời sống văn hóa, tâm linh của người dân ngày càng đi vào chiều sâu.

Ông Phan Thanh Bảo, Trưởng khu phố 1, phường Ba Đồn, cho hay: Đình Phan Long là nơi diễn ra các lễ hội truyền thống, hoạt động văn hóa của địa phương, nổi bật là lễ hội đầu năm vào dịp rằm tháng Giêng. Các hoạt động tại lễ hội được tổ chức rất trang nghiêm, sôi nổi, vui tươi. Ngoài lễ báo công trước Thành Hoàng, người dân còn được hòa mình vào các môn thể thao dân tộc như kéo co, cờ người và các chương trình văn nghệ đặc sắc.

Đình làng là nơi diễn ra các lễ hội truyền thống, hoạt động văn hóa, thể thao của địa phương - Ảnh: N.V

Chị Nguyễn Thị Bích Vân, chuyên viên Phòng Văn hóa-Xã hội phường Ba Đồn bày tỏ: Sau khi vận hành  chính quyền địa phương 2 cấp, đơn vị đã tham mưu phường kiện toàn ban quản lý di tích để có phương án bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa, phối hợp các cơ quan, ban, ngành làm mã QR giới thiệu văn hóa địa phương... nhằm nâng cao ý thức, trách nhiệm của cộng đồng trong việc chung tay bảo tồn, lan tỏa những giá trị văn hóa truyền thống của quê hương.

Theo ông Nguyễn Đình Du, Phó Chủ tịch UBND phường Ba Đồn, phường luôn khuyến khích xã hội hóa, huy động sự tham gia của người dân trong công tác bảo tồn như nâng cấp khuôn viên, duy tu các hạng mục của đình làng. Địa phương còn xây dựng kế hoạch tổ chức các lễ hội với quy mô trang trọng, xứng tầm và đẩy mạnh tuyên truyền nhằm phát triển du lịch tâm linh gắn với các di tích lịch sử, văn hóa trên địa bàn.

Trong khi đó, nhà nghiên cứu văn hóa Tạ Đình Hà, Hội Di sản Văn hóa Việt Nam tỉnh cho rằng: Kiến trúc đình làng Việt Nam vừa có nét chung thống nhất, vừa mang đặc trưng riêng của từng vùng đất. Vị trí xây dựng đình thường ở trung tâm làng, trên thế đất cao, mặt hướng ra sông hoặc núi, biểu trưng cho sự kết nối giữa con người với thiên nhiên, cộng đồng. Trong quá trình đô thị hóa hiện nay, việc bảo tồn đình làng-điểm nhấn trong bức tranh văn hóa làng xã “cây đa, giếng nước, sân đình” rất cần thiết bởi nơi đây chính là hồn cốt, gốc văn hóa của làng, là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại. Qua đó, nhắc nhở mỗi người con luôn nhớ về nguồn cội để có những hành động, việc làm thiết thực nhằm giữ gìn bản sắc dân tộc.

Nhật Văn - Phúc Nguyên