QTO - Trong bối cảnh tỉnh Quảng Trị đang bước vào giai đoạn phát triển kinh tế-xã hội với nhiều dự án đầu tư công (ĐTC) quy mô lớn, việc quản lý hiệu quả vốn ĐTC không chỉ là nhiệm vụ quản lý mà còn là yêu cầu chính trị-kinh tế-xã hội. Phân cấp, phân quyền gắn với kiểm soát quyền lực trong quản lý ĐTC trở thành giải pháp quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, phòng ngừa lãng phí, tiêu cực, đồng thời thúc đẩy sự phát triển bền vững của địa phương.

Trong những năm qua, tỉnh Quảng Trị đã đạt được nhiều tiến bộ trong phân cấp, phân quyền, tạo điều kiện cho các cấp chính quyền địa phương và đơn vị chủ đầu tư phát huy vai trò chủ động, linh hoạt trong triển khai các dự án ĐTC. Các văn bản quan trọng như Quyết định số 50/2014/QĐ-UBND về phân cấp quản lý, sử dụng tài sản nhà nước tại các cơ quan, đơn vị, địa phương đã đặt nền tảng cho việc phân quyền trong quản lý tài sản và ĐTC.

Nhiều lĩnh vực ĐTC đã được phân cấp từ lập dự án, thẩm định thiết kế, phê duyệt dự toán, lựa chọn nhà thầu đến giải ngân vốn. Việc phân quyền giúp rút ngắn thủ tục hành chính và tăng tính chủ động cho địa phương và các chủ đầu tư. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai vẫn còn tồn tại những hạn chế.

Đồng Hới, trung tâm hành chính của tỉnh Quảng Trị ngày càng khởi sắc - Ảnh: A.T

Thực tế cho thấy, thẩm quyền và trách nhiệm chưa đồng bộ, nhiều quyền quyết định quan trọng vẫn tập trung ở cấp tỉnh hoặc sở, ngành, nên cấp xã chưa thể chủ động triển khai dự án, dẫn đến chậm trễ hoặc lạm quyền.

Bên cạnh đó, năng lực triển khai của cấp xã còn hạn chế, cán bộ chủ đầu tư chưa có đủ kinh nghiệm về lập dự án, quản lý thi công, giải phóng mặt bằng, đấu thầu, dẫn tới tiến độ dự án chậm và giải ngân thấp.

Việc kiểm soát quyền lực chưa đồng bộ và tính minh bạch còn hạn chế khiến một số dự án chưa được theo dõi sát tiến độ và chưa xử lý kịp thời các vướng mắc.

Ngoài ra, thủ tục hành chính rườm rà, giải phóng mặt bằng, phê duyệt thiết kế, lựa chọn nhà thầu, thay đổi chủ đầu tư còn chậm; một số dự án sử dụng nguồn vốn từ thu sử dụng đất gặp khó khăn khi nguồn thu chưa ổn định, khiến dự toán không được phê duyệt kịp thời.

Kết quả giải ngân kế hoạch vốn ĐTC năm 2025 đến ngày 14/11/2025 theo báo cáo của Kho bạc Nhà nước khu vực XII thực hiện gần 5.280 tỉ đồng, đạt 42,39% so với kế hoạch vốn Thủ tướng Chính phủ giao và đạt 56,77% so với kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao đầu năm. Một số dự án trọng điểm như tuyến đường ven biển kết nối hành lang Đông-Tây giai đoạn 1 đạt 30,4%; 14 dự án với tổng vốn hơn 1.766 tỉ đồng vẫn giải ngân 0%.

Để khắc phục những hạn chế này, các cấp chính quyền và cơ quan chuyên môn từ tỉnh đến xã cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Trước hết, cơ chế phân cấp, phân quyền cần được hoàn thiện, xác định rõ thẩm quyền và trách nhiệm của từng cấp, gắn quyền với nguồn lực và kết quả cụ thể. Việc này giúp cấp xã chủ động hơn, tránh trì trệ và lạm quyền trong triển khai dự án. Song song đó, năng lực chủ đầu tư cấp xã phải được nâng cao thông qua đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng quản lý dự án, đồng thời ứng dụng công nghệ thông tin và phần mềm quản lý dự án để theo dõi tiến độ và tăng cường minh bạch.

Cùng với đó, kiểm soát quyền lực cần được thực hiện nghiêm túc. Việc tăng cường giám sát, thanh tra, kiểm toán, công khai thông tin dự án, tiến độ và kết quả giải ngân là giải pháp cần thiết.

Phản biện xã hội cũng nên được khuyến khích, đồng thời người đứng đầu và chủ đầu tư phải chịu trách nhiệm nếu giải ngân chậm hoặc dự án trì trệ. Cải cách thủ tục hành chính và phối hợp liên ngành, liên cấp cũng đóng vai trò quan trọng. Rút gọn thủ tục, chuẩn hóa quy trình và tạo điều kiện thuận lợi cho các dự án trọng điểm nhưng vẫn đảm bảo minh bạch và hiệu quả, sẽ giúp nâng cao tiến độ triển khai dự án.

Cuối cùng, khung pháp lý và chính sách hỗ trợ cần được hoàn thiện. Việc điều chỉnh các nghị quyết, quyết định, quy chế liên quan đến phân cấp, phân quyền và kiểm soát quyền lực, đồng thời xây dựng các chính sách hỗ trợ về đào tạo, công nghệ và rút gọn thủ tục sẽ gắn kết hiệu quả giải ngân với đánh giá cán bộ, công chức và tăng cường phối hợp giữa các sở, ngành và cấp xã.

Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền gắn với kiểm soát quyền lực là yêu cầu tất yếu để Quảng Trị quản lý hiệu quả vốn ĐTC, biến nguồn vốn này thành “nguồn lực kích hoạt phát triển”.

Thực tế giải ngân thấp và dự án chậm tiến độ cho thấy nếu việc phân quyền không gắn với kiểm soát quyền lực sẽ làm giảm hiệu quả đầu tư và lãng phí nguồn lực. Khi quyền lực được phân bổ đúng, trách nhiệm đi cùng và kiểm soát nghiêm, ĐTC sẽ trở thành "đòn bẩy" thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội bền vững, nâng cao đời sống Nhân dân và xây dựng nền hành chính hiện đại, minh bạch.

Lê Thế Quảng