QTO - Người lính trẻ tôi nhắc đến là đại úy Phạm Thế Sơn (SN 1995), Đội trưởng Đội vận động quần chúng, Đồn Biên phòng Cồn Roàng đứng chân tại xã biên giới Thượng Trạch, tỉnh Quảng Trị. Bảo tàng Trường Sơn-đường 20 Quyết Thắng do Phạm Thế Sơn khởi dựng từ năm 2023 với hàng nghìn kỷ vật chiến tranh sưu tầm trên đường Hồ Chí Minh và đường 20 Quyết Thắng gắn liền cuộc sống chiến đấu, sự hy sinh quả cảm của hàng vạn bộ đội, thanh niên xung phong (TNXP), dân công hỏa tuyến trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Tiếp nối truyền thống cách mạng

Đại úy Phạm Thế Sơn kể: “Tuổi thơ tôi lớn lên trong một gia đình giàu truyền thống cách mạng. Ông ngoại tôi tên Phan Đình Minh, nguyên Trưởng ban Quân pháp, Quân khu 4, từng tham gia 2 cuộc chiến tranh chống Pháp và chống Mỹ. Tôi còn nhớ, một lần ông đưa về nhà 8 thùng đạn bằng sắt của Mỹ rồi ghép lại thành một chiếc tủ dành tặng tôi. Rồi nữa, trước khi ông mất, ông đã gọi tôi đến bên và trao một chiếc ca uống nước bằng sắt tráng men rất đẹp, món quà kỷ niệm tại Đại hội chiến sĩ thi đua Quyết thắng Quân khu 4 năm 1973 mà ông vinh dự được tham dự. Trên chiếc ca ấy có biểu tượng lá cờ 2 màu xanh đỏ của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam. Hình ảnh anh giải phóng quân đầu đội mũ tai bèo cùng nữ du kích miền Nam khăn rằn quàng cổ ôm súng hiên ngang tiến ra chiến trường. Chiếc ca uống nước-kỷ vật ông ngoại luôn đồng hành cùng tôi, giúp tôi vững tin lựa chọn con đường binh nghiệp, trở thành người lính biên phòng”.

Khách tham quan Bảo tàng Trường Sơn-đường 20 Quyết Thắng - Ảnh: T.Long

Bắt đầu từ những kỷ vật ông ngoại để lại, trong trái tim đại úy Phạm Thế Sơn dần hình thành nên ý tưởng sưu tập các hiện vật chiến tranh. Và ý tưởng đó thành hiện thực khi anh lên công tác tại Đồn Biên phòng Cồn Roàng ở xã biên giới Thượng Trạch, nơi tuyến đường 20 Quyết Thắng đi qua.

Trân quý lịch sử

Trân quý lịch sử, thời gian công tác tại Đồn Biên phòng Cồn Roàng, đại úy Phạm Thế Sơn cố gắng tìm hiểu về vùng đất, con người nơi miền biên viễn Thượng Trạch và đường 20 Quyết Thắng.

Kể về lịch sử đường 20 Quyết Thắng, đại úy Phạm Thế Sơn luôn cháy bỏng đam mê: “Thuộc hệ thống đường Hồ Chí Minh, tuyến chi viện chiến lược hậu phương lớn miền Bắc với chiến trường miền Nam trên “đất lửa” Quảng Bình cũ trong những năm kháng chiến chống Mỹ, đường 20 Quyết Thắng đã phá thế độc đạo, nối liền Đông Trường Sơn và Tây Trường Sơn, xuyên qua nước bạn Lào. Chính thức khởi công ngày 21/1/1966, thông xe ngày 31/5/1966, có chiều dài 125km xuất phát từ km số 0, thôn Xuân Sơn, xã Sơn Trạch (nay là xã Phong Nha, tỉnh Quảng Trị) đến ngã ba Lùm Bùm (Lào). Sau khi phát hiện ra tuyến đường, đế quốc Mỹ tập trung đánh phá ác liệt cả ngày lẫn đêm, biến nơi đây thành những tọa độ lửa: Trọng điểm ATP (cua chữ A, ngầm Ta Lê, đèo Phu La Nhích), ngầm Trạ Ang, ngầm Cà Roòng, dốc Ba Thang, km số 0... Trung bình mỗi người lính, TNXP, dân công hỏa tuyến sống, chiến đấu, phục vụ chiến đấu trên đường 20 Quyết thắng chịu đựng khoảng 1.000 quả bom đạn các loại”.

Chiếc ca uống nước-kỷ vật ông ngoại được Phạm Thế Sơn trân trọng giữ gìn -Ảnh: T.Long

“Trên đường 20 Quyết Thắng, biết bao mồ hôi, xương máu bộ đội Trường Sơn, công binh, pháo binh, lái xe, TNXP, dân công hỏa tuyến đã đổ xuống cho tuyến chi viện chiến lược luôn thông suốt, vận chuyển người, hàng hóa, vũ khí, đạn dược vào chiến trường giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Sau hòa bình, những hiện vật chiến tranh gắn liền với bộ đội Trường Sơn, TNXP... nằm ẩn khuất sâu giữa núi rừng. Thỉnh thoảng, đồng bào Ma Coong, A Rem đi làm nương, làm rẫy nhặt về dùng. Quá trình “bốn cùng” thực hiện công tác vận động quần chúng, tôi đã thấy các hiện vật chiến tranh này. Biết ý tưởng của tôi, đồng bào ai cũng vui vẻ hiến tặng. Càng ngày, hiện vật chiến tranh đường Trường Sơn, đường 20 Quyết Thắng càng nhiều lên. Hạnh phúc nào bằng!”, đại úy Phạm Thế Sơn nhớ lại.

Bảo tàng Trường Sơn-đường 20 Quyết Thắng hướng tương lai

Ông Trần Xuân Nghệ, Chi hội trưởng Chi hội Cựu chiến binh tổ dân phố 2, xã Hoàn Lão, một người lính từng sống, chiến đấu trên đường 20 Quyết Thắng, rất bất ngờ khi lần đầu tiên thăm bảo tàng của Phạm Thế Sơn. Đôi bàn tay run run sờ từng hiện vật gắn bó một thời máu lửa với mình và đồng đội, ông Nghệ ôm chặt lấy Phạm Thế Sơn, bồi hồi: “Không ngờ cháu làm được một việc cực kỳ ý nghĩa. Từ bảo tàng của cháu, từ những hiện vật biết nói này, bao nhiêu hoài niệm trên đường 20 Quyết Thắng hiện về trong tâm bác, về một thời “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước/Mà lòng phơi phới dậy tương lai”. Càng ý nghĩa hơn, bảo tàng chiến tranh của cháu sẽ là một địa chỉ đỏ giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ sau này”.

Gói gọn trong không gian nhỏ tại nhà riêng ở tổ dân phố 2, xã Hoàn Lão, Bảo tàng Trường Sơn-đường 20 Quyết Thắng của đại úy Phạm Thế Sơn tái hiện khá đầy đủ cuộc chiến tranh gian khổ, ác liệt trên tuyến chi viện chiến lược đường Hồ Chí Minh qua những hiện vật “biết nói”: Là khối lượng lớn bom bi mẹ, bom bi con, bom nổ chậm, bom từ trường, cây nhiệt đới, các loại đạn pháo... mà đế quốc Mỹ sử dụng nhằm hủy diệt đường Hồ Chí Minh, đường 20 Quyết Thắng; là cuốc xẻng, bi đông, ăng-gô đựng cơm, chiếc đèn bão, tấm tăng dù, hòm đạn, đài radio, đôi dép cao su... gắn với cuộc sống, chiến đấu bình dị mà kiên cường, bất khuất của bộ đội, TNXP, dân công hỏa tuyến...

Tại một góc trang trọng trong Bảo tàng Trường Sơn-đường 20 Quyết Thắng, tôi thấy lá cờ hai màu xanh đỏ của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam thêu dòng chữ vàng “Chiến thắng Sài Gòn 1975”. Bắt gặp tôi tần ngần trước lá cờ bạc màu theo thời gian, Phạm Thế Sơn cho biết: “Đây là hiện vật rất đặc biệt, có tuổi đời đúng 50 năm. Là lá cờ được sử dụng trong lễ duyệt binh đầu tiên mừng đất nước thống nhất diễn ra ngày 15/5/1975 tại TP. Hồ Chí Minh mà em may mắn sưu tầm được”.

Ngô Thanh Long