QTO - Tiết kiệm thời gian, công sức, lại diệt trừ cỏ tận gốc, nông dân nhiều nơi vẫn có “thói quen” sử dụng các loại thuốc diệt cỏ. Vì là thói quen nên mọi người, kể cả chính quyền vẫn coi đó là chuyện… bình thường, nhất là thời điểm nông dân nhiều nơi đang khẩn trương nạo vét kênh mương, làm đất chuẩn bị xuống giống sản xuất vụ lúa đông-xuân 2025-2026.

1. Tác hại của thuốc diệt cỏ thì ai cũng biết, nhưng “tác dụng” trước mắt vẫn được nhiều người “thấy rõ hơn”, vì đỡ tốn công sức. Có người bảo rằng, nông dân làm ruộng thời nay… nhàn hơn trước nhiều. Công đoạn nào cũng có máy móc, cơ giới hóa. Một người cũng có thể đảm đương nhiều công đoạn khác nhau và làm được nhiều diện tích ruộng. Ngày trước, để dọn cỏ vệ sinh ruộng đồng trước khi bước vào vụ sản xuất mới, một người phải làm miệt mài cả ngày mới dọn sạch cỏ cho một sào ruộng (500m2). Ngày nay, chỉ cần 1 bình thuốc diệt cỏ là có thể làm sạch cỏ cho ruộng đồng. Vì vậy, nói tiện và nhàn trước mắt là vì thế.

Không chỉ người làm ruộng, mà người trồng rừng cũng vậy. Cứ đến mùa dọn thực bì để trồng rừng hoặc bón phân, chăm sóc cây, khi làm cỏ không có cách gì nhanh bằng… phun thuốc diệt cỏ. Chưa rõ thực hư câu chuyện như thế nào, nhưng trước đây, nghe nói đất ở đâu phun thuốc diệt cỏ xong thì loài rau má, một loài rau được sử dụng phổ biến và có công dụng thanh nhiệt, giải độc gan, làm mát cơ thể cơ thể ở đó mọc lên càng xanh tốt. Vì vậy, có người khuyên không nên mua rau má ở chợ về ăn (thường không rõ nguồn gốc xuất xứ). Nói thế, chẳng lẽ giờ đây, nông dân làm ruộng phun thuốc diệt cỏ thì… không thể sử dụng lúa gạo do mình làm ra? Lại nói, trước đây có đơn vị tiêu thụ sản phẩm lúa gạo đến địa phương nọ để xây dựng nhãn hiệu và bao tiêu, phân phối, nhưng khi lấy mẫu kiểm tra, hầu hết đều bị tồn dư thuốc bảo vệ thực vật. Câu chuyện xây dựng nhãn hiệu tập thể sản phẩm lúa gạo đặc trưng của địa phương bị dừng lại từ đó đến nay.

Không khó để bắt gặp các loại vỏ bao thuốc diệt cỏ vương vãi trên những cánh đồng - Ảnh: A.T

2. Trong khi nhiều người xem phun thuốc diệt cỏ là chuyện bình thường thì có một địa phương xem nó là chuyện không bình thường. Vừa qua, xã Nam Gianh có thông báo nghiêm cấm sử dụng thuốc diệt cỏ trong quá trình vệ sinh đồng ruộng. Thông báo cảnh báo, việc một số hộ dân tùy tiện sử dụng thuốc diệt cỏ không đúng quy định có thể gây ô nhiễm nguồn nước, tồn dư hóa chất làm chết mầm lúa và ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng. Chính quyền địa phương yêu cầu người dân tuyệt đối không sử dụng các hoạt chất mà Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã cấm, như: Paraquat, 2,4-D; đồng thời nghiêm cấm mọi loại thuốc trôi nổi, không rõ nguồn gốc hoặc không nằm trong danh mục thuốc bảo vệ thực vật được phép sử dụng tại Việt Nam. Việc sử dụng Glyphosate, Glufosinate-ammonium để phun ven bờ vùng, bờ thửa và đường giao thông nội đồng cũng bị cấm hoàn toàn. Đối với các hộ kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật, xã Nam Gianh yêu cầu không bán các loại thuốc cấm, tránh vi phạm pháp luật và bị xử phạt theo Nghị định số 31/2016/NĐ-CP và các văn bản sửa đổi. Các hành vi vi phạm có thể bị phạt từ 200 nghìn đồng đến 5 triệu đồng, đồng thời buộc tiêu hủy thuốc vi phạm và thực hiện biện pháp khắc phục ô nhiễm môi trường.

Trước thực trạng người dân sử dụng thuốc diệt cỏ tràn lan và phổ biến, thì việc xã Nam Gianh ban hành thông báo trên là rất khẩn thiết, kịp thời nhằm cứu vãn môi trường, xây dựng nền sản xuất nông nghiệp an toàn và bền vững. Cảnh báo và kiểm soát để nông dân không tùy tiện sử dụng thuốc bảo vệ thực vật ngay tại chân ruộng là điều chính quyền các địa phương có thể thực hiện được. Bởi, đây mới là khúc cuối của con đường, là “điểm đến” của thuốc cấm.

Nhưng khi mà “cầu” còn cần thì ắt hẳn sẽ có “cung”. Vấn đề còn lại là việc kiểm tra, kiểm soát hoạt động sử dụng thuốc diệt cỏ, kiểm soát các cơ sở buôn bán thuốc bảo vệ thực vật như thế nào? Bởi người ta không mua được tại chỗ thì đến nơi khác để mua. Muốn vậy, cần tăng cường kiểm tra, ngăn chặn từ “gốc”. Đó là nơi sản xuất, phân phối, buôn bán các loại thuốc diệt cỏ, nhất là các loại thuốc không nằm trong danh mục thuốc bảo vệ thực vật được phép sử dụng tại Việt Nam. 

Dương Công Hợp