QTO - Nằm sâu trong sông Gianh, cách biển gần 10km nhưng hàng trăm năm qua, người dân làng Cồn Sẻ, xã Nam Gianh, vẫn gắn bó son sắt với nghề biển. Nếu như đàn ông Cồn Sẻ là những “kình ngư” của biển cả thì người phụ nữ ở nhà lại là những “nghệ nhân” tài hoa đã lưu giữ và trao truyền nghề đan lưới truyền thống của làng cho đến ngày nay. Nghề đan lưới không chỉ mang về nguồn thu nhập ổn định cho người dân, đặc biệt là phụ nữ, người già mà còn góp phần không nhỏ vào sự phát triển nghề đánh bắt hải sản của thôn.

Song hành cùng nghề biển

Làng Cồn Sẻ hình thành cách đây khoảng 300 năm, khi các bậc tiền nhân đến đây “khai canh, lập ấp”. Sống giữa bốn bề sông nước của dòng Gianh nên từ ngày lập làng, người dân Cồn Sẻ đã chọn nghề đánh bắt thủy, hải sản để mưu sinh.

Theo các bậc cao niên ở Cồn Sẻ, bao đời nay vẫn vậy, khi đàn ông của làng giong thuyền ra biển đánh bắt hải sản thì phụ nữ ở nhà lại chăm chỉ đan dệt ngư cụ phục vụ cho chồng con. Nghề đan lưới ở làng Cồn Sẻ vì thế đã hình thành và tồn tại song hành cùng với nghề biển cho đến ngày nay.

Gần 40 năm gắn bó với nghề biển, cũng chừng ấy thời gian, lão ngư Phạm Cầu (68 tuổi) sử dụng những “tay lưới” do chính tay vợ và con gái mình đan để đánh bắt hải sản. Đó là những tấm lưới được đan từ đôi bàn tay chai sần và tấm lòng son sắt của những người phụ nữ tảo tần ở phía bờ hậu phương.

Nghề đan lưới đã mang về nguồn thu nhập ổn định cho phụ nữ ở Cồn Sẻ - Ảnh: P.P

Gần trọn đời người đan, vá lưới cho cha, chồng, con đi biển, bà Nguyễn Thị Thân (vợ ông Cầu) đã quá quen thuộc với công việc đòi hỏi sự tỉ mỉ, cần mẫn của nghề này. Theo bà Thân, hầu như tất cả những người phụ nữ ở làng chài Cồn Sẻ đều biết đan, vá lưới. Người trước bày cho người sau, nghề đan lưới vì vậy được trao truyền qua nhiều thế hệ.

Không chỉ đan lưới phục vụ cho việc đánh bắt của chồng con, những người phụ nữ giỏi nghề đan lưới ở Cồn Sẻ còn làm thêm để bán cho ngư dân trong vùng. Những tấm lưới được người phụ nữ Cồn Sẻ làm bằng sự “kỳ công trong từng công đoạn, tỉ mỉ trong từng chi tiết”, đã trở thành thương hiệu mạnh, có mặt ở hầu hết các địa phương trọng điểm nghề cá trong cả nước, được ngư dân tin dùng. 

Nhờ vậy, cùng với nghề biển, nghề đan lưới đã trở thành nguồn thu nhập chính của người dân Cồn Sẻ trong nhiều năm qua. Chị Mai Thị Quy (SN 1979) cho biết: Một thời gian dài, kinh tế của gia đình chị chủ yếu phụ thuộc vào công việc đi biển của chồng. Tuy nhiên, nghề biển phụ thuộc nhiều vào thời tiết, lúc được lúc không. Từ khi tham gia làm thêm nghề đan, vá lưới, gia đình có thêm nguồn thu nhập, giúp cho cuộc sống gia đình ổn định hơn.

Theo chị Quy, ngày bình thường, chị nhận gia công cho cơ sở sản xuất lưới trong làng. Những ngày tàu cá về nghỉ kỳ trăng sau những chuyến biển thì nhận, sửa, vá lưới cho họ. Nhờ vậy, chị có công việc để làm thường xuyên, có thêm nguồn thu nhập ổn định để trang trải cuộc sống gia đình, đặc biệt là những thời điểm biển động, chồng chị không ra khơi đánh bắt cá được.

Thúc đẩy nghề biển phát triển

Những ngày này, làng chài Cồn Sẻ trở nên nhộn nhịp hơn khi hầu hết ngư dân của làng đều trở về đón Giáng Sinh và nghỉ Tết dương lịch. Thời gian này, tranh thủ lúc tàu về, những người phụ nữ của làng lại tất bật vá lại từng tấm lưới, chuẩn bị cho chồng con trong những chuyến biển mới.

Vào Cồn Sẻ trong những ngày này, trên các trục đường chính của làng rực rỡ hơn bởi sắc xanh, trắng, đỏ, lam... của những tấm lưới trải dài vào từng con ngõ. Cùng với công việc vá lưới, những cơ sở sản xuất lưới quy mô lớn cũng tất bật hơn với những đơn hàng để kịp cho những chuyến biển vào đầu năm mới. Trong căn nhà chất cao những đùm lưới to đùng, bà Nguyễn Thị Hồng (SN 1972) đang tỉ mẩn gắn từng viên chì lên tay lưới được dàn trên khung. Hàng chục năm trong nghề, các kỹ năng của bà Hồng đều trở nên thuần thục, chính xác đến từng chi tiết nhỏ. Ở Cồn Sẻ, bà Hồng được nhắc đến không chỉ là một “nghệ nhân” trong nghề đan lưới mà còn là chủ của một trong những cơ sở sản xuất lưới lớn nhất làng.

Tàu cá của ngư dân Cồn Sẻ cập bến- Ảnh: P.P

Bà Hồng cho biết, cơ sở sản xuất lưới của bà hiện có hơn 20 lao động. Hàng chục hộ khác trong làng cũng nhận hàng về nhà gia công sản phẩm cho cơ sở. Tùy vào khả năng, mỗi người sẽ nhận làm một công đoạn khác nhau, người thì đan, người kết phao, người dập chì… để làm ra một tấm lưới hoàn chỉnh. Công việc này tạo thu nhập từ 150.000-250.000 đồng/người/ngày.

Theo bà Nguyễn Thị Hồng, nếu như trước đây để cho ra một sản phẩm hoàn chỉnh, các công đoạn đều phải làm hoàn toàn bằng thủ công, thì hiện nay phần thân lưới đã được máy dệt sẵn. Người thợ làm lưới chỉ đan hệ thống dây lưới, kết phao, kẹp chì… mà thôi. Tuy vậy, muốn có một tay lưới tốt, tất cả các khâu, dù “chuyên nghiệp hóa” nhưng khi đi đến thành phẩm cuối cùng vẫn phải bảo đảm sự đồng bộ, hài hòa, hợp lý.

"Lưới của mình làm tốt, ngư dân đánh bắt được nhiều cá, tôm hơn. Tiếng lành bao giờ cũng đồn xa, những ngư dân mua lưới của mình thấy bền, tốt họ sẽ giới thiệu cho người thân, bạn tàu tìm đến mua lại nhiều hơn. Chính vì vậy, làm nghề gì cũng phải có tâm, đặt uy tín, chất lượng lên trên hết, không vì đơn đặt hàng nhiều mà làm cho xong là được. Ở cơ sở của chúng tôi, dù đặt cho người dân làm nhiều công đoạn nhưng sản phẩm nào xuất bán cho khách hàng cũng đều được kiểm soát chất lượng rất kỹ lưỡng", bà Hồng chia sẻ.

Ông Nguyễn Cương, Trưởng thôn Cồn Sẻ nhìn nhận: Mặc dù là cấp thôn nhưng hiện nay Cồn Sẻ có đến 270 chiếc tàu cá, trong đó có hơn 100 chiếc tàu công suất lớn chuyên đánh bắt ở vùng biển xa. Và những chuyến bội thu trở về từ biển cả của ngư dân Cồn Sẻ đều có sự đóng góp không nhỏ của nghề đan lưới và sự đồng lòng của người vợ, người mẹ.

Phan Phương