QTO - Xã Nam Hải Lăng được thành lập từ các địa phương cũ thuộc huyện Hải Lăng gồm: Hải Phong, Hải Sơn, Hải Chánh. Vùng đất giáp ranh giàu tiềm năng này nằm cạnh các con sông Ô Lâu, Ô Sa chưa bao giờ cạn nguồn. Thế nhưng lại tồn tại một nghịch lý là từ bao đời nay, người dân Nam Hải Lăng luôn “khát” nước sạch sinh hoạt.

Gần nguồn nước... lại “khát” nước sạch!

Cũng như nhiều hộ gia đình khác tại xã Nam Hải Lăng, gia đình chị Nguyễn Thị Thanh Huyền (SN 1967) ở tổ 11, thôn Mỹ Chánh luôn trong tình cảnh thiếu nguồn nước sạch sinh hoạt. Để giải quyết nhu cầu cấp bách về nước sinh hoạt hàng ngày, chị Huyền đã đầu tư khoan một giếng khoan sâu đến 45m. Thế nhưng, nguồn nước giếng khoan lại bị nhiễm phèn nặng. Nước bơm từ giếng lên, cho chảy qua hệ thống bể lọc đa tầng, nhưng vẫn không hết mùi phèn. Cứ vài ba ngày, chị Huyền lại phải vệ sinh bề mặt bể lọc, xúc đi một lớp phèn dày sền sệt tựa bùn non màu vàng sẫm.

“Mặc dù tìm đủ phương kế xử lý nguồn nước giếng bơm, nhưng không thể khử hết phèn được, màu nước cứ đùng đục, mùi hôi, chỉ phục vụ tưới cây, vệ sinh nhà cửa chứ chẳng dám tắm giặt... nói chi đến dùng nấu nướng, ăn uống. Nước sạch gia đình sử dụng ăn uống, giặt giũ đều phải mua nước đóng bình”, chị Nguyễn Thị Thanh Huyền chia sẻ.

Chung tình cảnh giống chị Nguyễn Thị Thanh Huyền, gia đình anh Đoàn Văn Bi (SN 1973) ở cùng thôn Mỹ Chánh cũng đầu tư khoan một giếng khoan sâu 50m, ngay sát Quốc lộ 1A. Nước bơm lên, bờn bợt màu vàng của phèn, không thể dùng cho ăn uống, tắm giặt.

“Nhà tôi ba đời ni lâm vào cảnh "khát" nước sạch, từ đời bố mẹ đến tôi và giờ là con cái. Sử dụng nguồn nước nhiễm phèn, không hợp vệ sinh, người dân trong thôn, trong xã mắc rất nhiều bệnh tật, đặc biệt là các loại bệnh về da, đường ruột”, anh Đoàn Văn Bi bức xúc.

Mặc dù đã xử lý qua hệ thống bể lọc, nước giếng khoan tại thôn Mỹ Chánh, xã Nam Hải Lăng vẫn còn màu vàng đục của phèn - Ảnh: T.L

Ông Lê Văn Phong, Phó Trưởng thôn Mỹ Chánh cho biết: “Nếu nhìn bề ngoài của xã Nam Hải Lăng nói chung và thôn Mỹ Chánh nói riêng, là vùng đất sát quốc lộ, cận sông, không ai nghĩ thiếu nước sạch trầm trọng, nhất là vào mùa hè. Nhưng thực tế đúng như vậy, hàng chục năm nay, người dân "khát" nước sạch. Nguồn nước sinh hoạt hàng ngày phải mua ở TP. Huế hoặc mua nước đóng bình, chi phí hàng tháng rất đắt đỏ”.

“Sau sáp nhập, xã Nam Hải Lăng có quy mô dân số 25.536 người. Ngoài 1.450 hộ dân thuộc xã Hải Phong cũ được đầu tư hệ thống dẫn nước sạch từ Nhà máy nước Hòa Bình Chương, TP. Huế ra để dùng thì toàn bộ cư dân còn lại đều chung tình cảnh thiếu nước sạch sinh hoạt. Với riêng xã Hải Phong cũ, mặc dù được sử dụng nước sạch, nhưng phải mua với giá khá cao, đến 15.000 đồng/m³. Trước sự bức bách về nhu cầu nước sạch của người dân vùng giáp ranh phía Nam Quảng Trị trước đây, UBND tỉnh đã quyết định đầu tư Dự án hệ thống cấp nước tại xã Hải Chánh cũ vào năm 2014. Tuy nhiên, sau khi xây dựng dở dang thì phải dừng lại từ năm 2015 cho đến nay. Vì thế ước mơ của người dân Nam Hải Lăng về nguồn nước sạch vẫn chỉ là mơ ước”, ông Nguyễn Dương Thanh Bình, Phó Chủ tịch UBND xã Nam Hải Lăng cho biết.

Dự án nước sạch... xây nửa chừng rồi bỏ hoang!

Sở dĩ người dân thôn Mỹ Chánh khá bức xúc khi chúng tôi đề cập đến vấn đề nước sạch... vì vị trí triển khai xây dựng hệ thống cấp nước tại xã Hải Chánh cũ đang hoang hóa, xuống cấp dần, thậm chí làm nơi trú ngụ cho trâu, bò hơn 10 năm nay chỉ cách nhà họ từ 200 đến 500 mét.

Theo hồ sơ hiện đang lưu trữ tại xã Nam Hải Lăng, Dự án hệ thống cấp nước tại xã Hải Chánh cũ do Công ty CP Nước sạch Quảng Trị cũ làm chủ đầu tư, khởi công xây dựng tháng 6/2014, dự kiến hoàn thành và đưa vào sử dụng từ tháng 7/2015. Dự án đầu tư xây dựng một hệ thống xử lý nước sạch đủ tiêu chuẩn cấp nước với công suất 2.000m³/ngày đêm; quy mô công trình cấp IV. Nguồn nước mặt lấy tại sông Ô Lâu, đoạn chảy qua thôn Mỹ Chánh. Trạm xử lý xây dựng trên diện tích 0,4ha. Mạng tuyến ống phân phối, truyền dẫn D≥100mm dài 6.338m và hơn 17.000m ống nhánh cùng dịch vụ đấu nối đáp ứng nhu cầu sử dụng nước sạch cho hơn 1.100 hộ gia đình của các xã phía Nam huyện Hải Lăng cũ, nay là xã Nam Hải Lăng.

Cảnh hoang tàn của công trình - Ảnh: T.L

Dự án được UBND tỉnh Quảng Trị cũ phê duyệt chủ trương đầu tư năm 2010 với tổng kinh phí 20,480 tỉ đồng; điều chỉnh đầu tư năm 2014, số vốn tăng lên gần 31 tỉ đồng. Trong đó, hơn 8,2 tỉ đồng là vốn viện trợ ODA của Chính phủ Italia thuộc Chương trình hỗ trợ cán cân thanh toán và ngành nước giữa Chính phủ Việt Nam và Chính phủ Italia.

Đến tháng 9/2015 chủ đầu tư cơ bản thực hiện xây dựng xong phần hạ tầng xây lắp. Tuy nhiên, toàn bộ phần lắp đặt thiết bị từ nguồn vốn ODA không được triển khai theo tiến độ, kế hoạch đã phê duyệt. Sau đó, Hiệp định giữa Chính phủ Việt Nam và Chính phủ Italia thực hiện Chương trình hỗ trợ cán cân thanh toán và ngành nước chấm dứt, nguồn vốn viện trợ không giải ngân được, bắt buộc dự án phải dừng lại từ năm 2015 đến nay.

Phó Trưởng thôn Mỹ Chánh Lê Văn Phong bày tỏ: “Người dân bức xúc là có thật vì thứ nhất, rất cần nước sạch để sử dụng. Thứ hai, xót một công trình bỏ hoang, xuống cấp trầm trọng hơn 10 năm nay, gây lãng phí ngân sách nhà nước hàng chục tỉ đồng. Thứ ba, trong hơn 10 năm đó, Nhân dân đã hàng trăm lần đề xuất, kiến nghị qua các cuộc tiếp xúc cử tri từ xã, huyện, tỉnh đến Quốc hội nhưng chưa thấy các cơ quan chức năng giải quyết “thấu tình, đạt lý”, khiến công trình càng hư hỏng nặng, còn dân thì mòn mỏi chờ nước sạch”.

Liên quan đến việc khắc phục, xử lý Dự án hệ thống cấp nước tại xã Hải Chánh cũ, UBND tỉnh Quảng Trị cũ trước đây đã báo cáo Bộ Tài chính và Bộ Kế hoạch và Đầu tư xem xét, giải quyết theo hướng: Đề xuất chấm dứt thực hiện Chương trình hỗ trợ cán cân thanh toán và ngành nước giữa Chính phủ Việt Nam và Chính phủ Italia để quyết toán các hạng mục công trình đã đầu tư. Bố trí nguồn vốn dự phòng từ ngân sách Trung ương tiếp tục hoàn thành các hạng mục còn lại nhằm đưa vào khai thác. Đề nghị Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư giao cho UBND tỉnh Quảng Trị cân đối ngân sách địa phương và các nguồn vốn xã hội hóa triển khai thực hiện, tránh lãng phí và gây bức xúc trong dư luận Nhân dân.

Ngô Thanh Long