QTO - Khi học sinh chủ động tìm sách để đọc, viết và chia sẻ cảm nhận, văn hóa đọc đã vượt ra khỏi khuôn khổ phong trào. Cuộc thi Đại sứ Văn hóa đọc chính là động lực âm thầm nhưng hiệu quả, góp phần đưa sách trở lại vị trí trung tâm trong đời sống học đường.

Gần 14.000 bài dự thi

Nhiều năm qua, cuộc thi Đại sứ Văn hóa đọc đã lặng lẽ đi vào từng trường học, vun đắp thói quen đọc sách cho các em học sinh. Với những bài viết nắn nót từng câu từ, những video, bản thảo được đầu tư công phu, cuộc thi từng bước tạo ra một không gian để học sinh tiếp cận sách bằng sự tự nguyện và niềm hứng thú cá nhân. Từ những trải nghiệm ban đầu ấy, thói quen đọc-điều tưởng chừng khó hình thành trong thời đại số đã dần được nuôi dưỡng một cách tự nhiên.

Bước sang năm 2025, từ những nền tảng đã được gây dựng nhiều năm trước, cuộc thi Đại sứ Văn hóa đọc tiếp tục lan tỏa mạnh mẽ trong hệ thống trường học trên địa bàn tỉnh Quảng Trị. Toàn tỉnh ghi nhận gần 14.000 bài dự thi ở vòng cấp trường, với sự tham gia của hàng trăm cơ sở giáo dục các cấp. Từ số lượng lớn bài dự thi ấy, Ban Tổ chức lựa chọn những bài tiêu biểu tham gia vòng sơ khảo cấp tỉnh, gồm cả bài viết và sản phẩm video, cho thấy sự đa dạng về hình thức thể hiện và mức độ đầu tư ngày càng nghiêm túc của học sinh và nhà trường.

Các em học sinh tỉnh Quảng Trị đạt giải tại cuộc thi Đại sứ Văn hóa đọc năm 2025 - Ảnh: D.H

Kết quả ấy là sự tiếp nối và hội tụ từ những cách làm bài bản, bền bỉ được triển khai trong nhiều năm qua ở các địa phương. Trước đây, tại tỉnh Quảng Trị (cũ), cuộc thi Đại sứ Văn hóa đọc được triển khai sớm và duy trì liên tục với sự vào cuộc rõ nét của chính quyền. UBND tỉnh đã ban hành kế hoạch tổ chức hằng năm, tạo nền tảng để ngành văn hóa và giáo dục phối hợp chặt chẽ, đưa cuộc thi trở thành hoạt động thường xuyên trong nhà trường, lan tỏa đồng đều ở tất cả các huyện, thị xã, thành phố.

Trong khi đó, tại tỉnh Quảng Bình (cũ), cuộc thi được triển khai theo hướng chú trọng chiều sâu, khuyến khích tư duy sáng tạo và khả năng liên hệ thực tiễn của học sinh. Các bài dự thi không chỉ dừng lại ở cảm nhận sách, mà còn mạnh dạn đề xuất những ý tưởng, giải pháp khuyến khích đọc gắn với thư viện trường học, lớp học và cộng đồng. Nhiều bài viết, video được đầu tư công phu, thể hiện rõ khả năng đọc, viết và tư duy độc lập của người học.

Mạnh mẽ lan tỏa

Sự kết hợp giữa cách làm bài bản, đồng bộ và định hướng phát triển chiều sâu đã tạo nên sức lan tỏa rõ nét cho cuộc thi Đại sứ Văn hóa đọc trong năm 2025. Không còn là hoạt động mang tính phong trào, cuộc thi từng bước trở thành động lực thúc đẩy thói quen đọc, góp phần đưa sách trở lại vị trí trung tâm trong đời sống học đường, từ đó lan tỏa sang gia đình và cộng đồng.

Cuộc thi không tồn tại như một hoạt động tách rời, mà gắn chặt với đời sống học đường. Nhiều trường đã chủ động xây dựng tủ sách lớp học, không gian đọc mở; duy trì giờ giới thiệu sách đầu tuần; tổ chức sinh hoạt câu lạc bộ đọc sách; trưng bày các bài dự thi tiêu biểu để học sinh cùng đọc, cùng trao đổi. Sách vì thế không còn nằm yên trên giá, mà trở thành chất liệu cho đối thoại, suy ngẫm và sự trưởng thành của người học.

Tại Trường THCS Quảng Xuân (xã Quảng Trạch), cuộc thi Đại sứ Văn hóa đọc được xem là một trong những hoạt động giáo dục có tác động rõ nét đến học sinh. Thầy Nguyễn Minh Lâm, hiệu trưởng nhà trường, chia sẻ: “Nhà trường triển khai nhiều hoạt động gắn với cuộc thi nhằm giúp học sinh hiểu rõ ý nghĩa của việc đọc sách, cũng như vai trò của thư viện và văn hóa đọc đối với việc học tập và rèn luyện. Chúng tôi khuyến khích học sinh tham gia bằng những hình thức phù hợp với từng độ tuổi, từng khả năng”.

Theo thầy Lâm, điều quan trọng không nằm ở việc đạt giải, mà ở sự tham gia của học sinh. 100% học sinh của trường đều tham gia với tinh thần sôi nổi, trong đó có nhiều em đầu tư rất nghiêm túc cho bài thi. Hằng năm, nhà trường lựa chọn một số bài tiêu biểu gửi tham gia cấp tỉnh. Những năm gần đây, trường có từ 2-3 học sinh đoạt giải. Chính kết quả ấy đã tạo động lực để các em tiếp tục đọc, tiếp tục viết và nuôi dưỡng niềm đam mê với sách.

Không thể là nỗ lực đơn lẻ

Từ nhà trường, hiệu quả của cuộc thi dần lan tỏa ra gia đình. Nhiều phụ huynh nhận thấy sự thay đổi tích cực trong thói quen sinh hoạt của con em mình. Chị Nguyễn Thị Hiền, phụ huynh học sinh tại phường Đồng Hới, cho biết: “Trước đây con tôi ít đọc sách, chủ yếu dùng điện thoại. Từ khi tham gia cuộc thi, cháu chủ động tìm sách để đọc, ghi chép và chia sẻ nội dung đã đọc. Có những buổi tối cả gia đình cùng đọc sách, cùng trao đổi, không khí trong nhà cũng ấm áp hơn”.

Với nhiều em học sinh, việc tham gia cuộc thi đã mở ra những khoảng trời mới để các em hiểu hơn về cuộc sống, viết tốt hơn và tự tin hơn khi bày tỏ những suy nghĩ của mình. Điều đó cũng cho thấy, cuộc thi đã chạm đến điều cốt lõi nhất của văn hóa đọc: Thay đổi nhận thức và hành vi đọc của người học. Việc học sinh chủ động đọc, viết và chia sẻ cảm nhận về sách chính là nền tảng để văn hóa đọc phát triển bền vững, không chỉ trong nhà trường mà còn cả trong cộng đồng.

Ông Hồ Ngọc Thiên, Phó Giám đốc Thư viện tỉnh, nhận định: “Cuộc thi Đại sứ Văn hóa đọc đã tạo ra hiệu ứng tích cực, khơi dậy tình yêu sách trong học sinh. Thời gian tới, chúng tôi sẽ tiếp tục phát huy vai trò của thư viện, mở rộng không gian đọc, tăng cường ứng dụng công nghệ và đa dạng hóa các hoạt động khuyến đọc để việc đọc sách trở nên gần gũi, thuận tiện hơn với người học”.

Cũng theo ông Thiên, phát triển văn hóa đọc không thể là nỗ lực đơn lẻ, mà cần sự đồng hành lâu dài của thư viện, nhà trường và gia đình. Khi mỗi học sinh tìm thấy niềm vui trong việc đọc, văn hóa đọc sẽ tự khắc lan tỏa.

Từ một cuộc thi dành cho học sinh, Đại sứ Văn hóa đọc đã từng bước khẳng định vai trò như một “điểm tựa mềm” trong hành trình phát triển văn hóa đọc. Những trang sách được mở ra mỗi ngày, những bài viết chân thành, những suy nghĩ non nớt nhưng giàu cảm xúc chính là minh chứng cho một quá trình gieo trồng bền bỉ. Và từ những mầm xanh ấy, thói quen đọc-nền tảng của tri thức và nhân cách đang dần được nuôi dưỡng trong đời sống học đường hôm nay.

Diệu Hương