QTO - Sau nhiều năm “thai nghén” ý tưởng hình thành một bảo tàng cấp thôn, vào ngày 2/9/2019, Chi bộ thôn Quảng Xá, xã Ninh Châu, chính thức ra mắt Bảo tàng thôn Quảng Xá (căn phòng mượn tạm của Hợp tác xã Quảng Xá) với trên 100 hiện vật trưng bày rất có giá trị. Đây là một bảo tàng làng “độc nhất vô nhị” ở tỉnh ta tính đến thời điểm hiện tại. Nét độc đáo của Bảo tàng thôn Quảng Xá là mỗi hiện vật nơi đây đều có sự gắn bó rất mật thiết với từng quá trình, giai đoạn, thời điểm lịch sử, giá trị văn hóa, con người... của địa phương.
“Tái hiện”… sử làng
Dẫn chúng tôi đến tham quan, tìm hiểu tại Bảo tàng thôn Quảng Xá, ông Nguyễn Văn Phú, Trưởng thôn Quảng Xá chia sẻ: “Bảo tàng thôn Quảng Xá được hình thành với mục đích sưu tầm, bảo quản, nghiên cứu, trưng bày các di sản văn hóa, hiện vật, tư liệu lịch sử, thiên nhiên và môi trường… của làng. Các hiện vật ở bảo tàng này còn góp phần phục vụ nhu cầu giáo dục, học tập, nghiên cứu, tham quan, hưởng thụ văn hóa, giúp mọi người hiểu sâu sắc hơn về quá khứ, phát huy giá trị lịch sử, văn hóa truyền thống tốt đẹp của làng. Dù quy mô chưa lớn, nhưng thời điểm này bảo tàng đã có một gian phòng chứa 2 tủ kính trưng bày trên 100 hiện vật rất có giá trị”.
 |
| Nhiều hiện vật có giá trị được trưng bày tại Bảo tàng thôn Quảng Xá - Ảnh: V.M |
Nhằm giúp chúng tôi hiểu rõ hơn về các hiện vật được trưng bày tại bảo tàng thôn, bà Nguyễn Thị Lê, Trưởng ban công tác Mặt trận thôn Quảng Xá lý giải thêm: "Ngăn tủ này chúng tôi bố trí toàn những hiện vật có liên quan tới thời điểm lịch sử trước năm 1945. Chẳng hạn, đây là những chiếc bát, đĩa bằng chất liệu gốm sứ và những đồng tiền cổ có xuất xứ từ đời nhà Lý, Trần do cụ Nguyễn Ngọc Trai, một người dân ở làng Quảng Xá trao tặng. Còn đây là các tấm đá lát đường, khúc gỗ được chạm khắc và những tư liệu bản đồ của làng có từ trước năm 1945, do cụ Dương Viết Thủ, một bậc cao niên của làng, trao tặng cho quê hương. Ngăn tủ tiếp theo trưng bày các hiện vật từng gắn bó với giai đoạn tiền khởi nghĩa giành chính quyền năm 1945 và lúc cả nước bước vào cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, gồm: Mã tấu, nỏ, khiên, súng kíp, mõ, bom ba càng, bom dứa... của dân quân tự vệ, du kích làng Quảng Xá, được thân nhân các liệt sĩ và người dân trong thôn trao tặng. Còn đây là "Hũ gạo tiết kiệm”, "Hũ gạo nuôi quân", nồi đồng nấu cơm cho dân quân… trong thời kỳ cả nước phát động chống giặc đói, diệt giặc dốt do ông Thái, mệ Duy, bác Khớ (người dân làng Quảng Xá) tặng. Liên quan đến cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Bảo tàng thôn Quảng Xá cũng được người dân trong thôn trao tặng nhiều hiện vật rất có giá trị, từng gắn bó với những cựu chiến binh, liệt sĩ là con em của thôn, như: Ba lô, đèn măng sông, áo quần quân đội, mũ cối, hòm đạn trung liên, vỏ bom đạn...".
Làng có nhiều cái nhất
Lần theo những dòng tư liệu từ cuốn "Lịch sử Đảng bộ xã Tân Ninh giai đoạn 1930-2015", xuất bản tháng 2/2018 để đối chiếu với các hiện vật có ở Bảo tàng thôn Quảng Xá, chúng tôi nhận thấy mối liên hệ của các hiện vật với lịch sử ở địa phương rất khăng khít, phù hợp, có tính thuyết phục cao.
"Tại thời điểm này, rất nhiều hộ gia đình ở Quảng Xá vẫn đang lưu giữ khá nhiều hiện vật có giá trị như chuông đồng, la bàn, hũ gạo tiết kiệm, cần bán bông (dụng cụ từ thời làng Quảng Xá có nghề trồng bông và dệt vải), cối xay gạo, bi đông, cặp lồng, đèn măng sông… Do không gian trưng bày hiện quá chật hẹp, lại đang mượn tạm, nên địa phương chỉ trưng bày được một số hiện vật. Trong tương lai, nếu Quảng Xá huy động được nguồn lực để xây dựng một công trình bảo tàng rộng lớn hơn, địa phương sẽ tiếp tục vận động người dân, con em trong làng hiến tặng thêm nhiều hiện vật quý giá để mở rộng quy mô, nâng tầm giá trị của bảo tàng”, ông Dương Trung Thoạn, Bí thư Chi bộ thôn Quảng Xá cho biết.
Được biết, Quảng Xá vinh dự được UBND tỉnh Quảng Bình (cũ) công nhận là “Làng chiến đấu Quảng Xá” và được xếp hạng Di tích văn hóa lịch sử cấp tỉnh năm 2008 tại Quyết định số 3355/QĐ-UBND ngày 18/12/2008. Đặc biệt, Quảng Xá còn được gọi là "làng đỏ" khi có 21 cán bộ tiền khởi nghĩa (trong tổng số 22 người toàn xã Tân Ninh cũ, nay là xã Ninh Châu), 21 Bà mẹ Việt Nam anh hùng (trong tổng số 28 người của xã), 114 liệt sĩ chống Pháp và chống Mỹ (trong tổng số 194 liệt sĩ toàn xã).
Ngoài ra, nhờ hiếu học mà Quảng Xá có nhiều cái nhất: Làng nhiều giáo viên nhất, làng duy nhất có thư viện, bảo tàng, làng sinh ra nhiều nhạc sĩ nổi tiếng. Từ thế kỷ 18 đến nay, Quảng Xá vẫn duy trì được hội hát làng đều đặn vào mỗi dịp đầu xuân. Khi hội mở, gần như cả làng đều đi hát.
Phó Chủ tịch UBND xã Ninh Châu Nguyễn Văn Nhì cho hay: “Các hiện vật hiện có ở làng Quảng Xá đều mang giá trị “đặc biệt”, không chỉ về mặt lịch sử mà còn giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ. Vì vậy, chúng tôi xem đây là tài sản vô giá của địa phương và toàn xã hội cần chung tay giữ gìn. Sắp tới, UBND xã sẽ có kế hoạch nâng cấp khu vực lưu giữ hiện vật tại Bảo tàng thôn Quảng Xá, như: Chú trọng tôn tạo, hoàn thiện không gian trưng bày; chỉ đạo các trường học trên địa bàn tổ chức tham quan, hoạt động ngoại khóa cho học sinh, đoàn viên; kể lại những câu chuyện lịch sử gắn với hiện vật để lan tỏa giá trị của di tích và tinh thần yêu nước; quan tâm xây dựng Quảng Xá thành điểm đến lịch sử-văn hóa. Huy động nguồn lực xã hội hóa để đầu tư cơ sở hạ tầng, vừa bảo tồn di tích, vừa tạo sinh kế cho người dân...”.
Văn Minh
