QTO - Ngủ đi cơn bão cuối đồng

Mưa hay nước mắt mẹ mông mênh rồi

Gầm giường cóc cứ kêu trời

Nghiến răng hay nghiến ruột người đau hơn.

Đồng làng ngập trắng ngập trơn

Lời ru mẹ ướt qua cơn gió lùa

Con rùa đội đá trên chùa

Lưng mẹ đã ướt lưng rùa còn khô.

Bà ngồi thầm khấn Nam mô

Mong sao nước rút cho khô chuồng gà

Lời ru như khóc đồng xa

Mẹ ru cơn bão hay là ru con

Ánh đèn trong gió chon von

Nhập nhòa bóng mẹ gầy mòn nỗi lo.

Ông không qua nổi cơn ho

Còn nhường áo rách lại cho cái sàng

Bà khâu nước mắt hai hàng

Thay ông vá mảnh hồn làng nuôi tôi.

Bão qua mấy chục năm trời

Người theo hương khói về nơi âm thầm

Câu ca dao cũ tôi cầm

Lời ru mẹ lại mọc mầm trên tay

Lời ru cho lúa xanh cây

Bâng khuâng tôi đứng chiều nay nắng vàng...

Bà gieo mình xuống đồng làng

Giờ ai vá áo cho sàng, sàng ơi?

                                  Lê Đình Tiến

Minh họa: H.H

Lời bình:

Chưa bao giờ đất nước ta lại phải gánh chịu nhiều cơn bão liên tiếp gần đây đổ bộ vào dải đất chữ S mà có nhà thơ đã ví đó là “con đê trên bán đảo”. Một đất nước thuần nông với nền văn minh lúa nước lâu đời đối diện với cảnh lụt bão gây bao tang tóc ngập đồng, ngập ruộng, ngập nhà, ngập thôn và ngấn lụt, ngấn bão hằn lên bao ký ức.

Nhà thơ Lê Đình Tiến, một người con nông thôn thuần phác ở một làng quê nghèo vốn là thi sĩ viết lục bát khá hay. Vừa rồi, tác giả đạt giải cao trong cuộc thi thơ “Thơ ca và nguồn cội”. Thơ anh bắt đầu từ mạch nguồn dân gian quê kiểng ám ảnh tâm thức với những phát hiện chi tiết khá tinh tế, sống động đã dựng lên hồn làng, khí phách làng qua dáng dấp của những người thân. Với bài thơ “Ru bão” là hình ảnh mẹ, bà và ông-những người nông dân đã neo giữ đồng quê bằng cả thân phận, hồn vía của mình qua bao sàng sảy bão lụt đất trời.

Khi đọc thơ viết về bão, tôi cứ tưởng gặp những hình ảnh mưa gió quăng quật và sự oán giận của lòng người trước thiên nhiên khắc nghiệt. Nhưng không, ở đây nhà thơ “Ru bão”, ru một cách điềm tĩnh, ru để xua đi bao vất vả, nhọc nhằn, căng mình ra, tháo sức mình chống bão. Đây cũng là một cách định vị bình thản tự tin để vượt lên sự tàn khốc, phá hoại của bão. Âu đó cũng là một cách ứng xử mềm nhưng có sức mạnh lan tỏa, một hướng thiện, một quyết chí quật cường.

Thơ Lê Đình Tiến hay vận dụng cách nói dân gian để chuyển tải những thông điệp mới: “Gầm giường cóc cứ kêu trời/Nghiến răng hay nghiến ruột người đau hơn” bắt đầu từ thành ngữ: “Con cóc là cậu ông trời”. Hay: “Con rùa đội đá trên chùa/Lưng mẹ đã ướt lưng rùa còn khô” bắt đầu từ một huyền tích văn hóa trong dân gian. Chính điều này khiến thơ anh gắn với tâm thức làng, với hồn làng. Chính văn hóa làng là sức mạnh vô biên, giúp chúng ta nhận ra giá trị nhân bản của vẻ đẹp hồn hậu, chân chất mà cũng rất bền lòng, sâu sắc.

“Ru bão” bắt đầu bằng hình ảnh mưa và mẹ: “Mưa hay nước mắt mẹ mông mênh rồi” và: “Đồng làng ngập trắng ngập trơn/Lời ru mẹ ướt qua cơn gió lùa”. Mẹ “ru bão” cũng chính là mong muốn thiên tai mau qua, là sự dỗ dành: “Ngủ đi cơn bão cuối đồng”. Câu thơ toát lên sự nhân ái bao dung, sự vỗ về hồn hậu và dám chấp nhận mọi thách thức bằng sự dịu dàng nhưng kiên định của mình. Đó cũng là cách chuyển tải một thông điệp: “Lời ru như khóc đồng xa/Mẹ ru cơn bão hay là ru con”. Hình bóng mẹ trong ánh đèn heo hắt chính là một đốm lửa với bao vụt sáng, với bao sẻ chia: “Ánh đèn trong gió chon von/Nhập nhòa bóng mẹ gầy mòn nỗi lo”. Với bà và ông thì nỗi lo lại rất cụ thể, phù hợp với tâm lý tuổi người già: “Bà ngồi thầm khấn Nam mô/Mong sao nước rút cho khô chuồng gà”;  còn ông thì: “Ông không qua nổi cơn ho/Còn nhường áo rách lại cho cái sàng”.

Tôi rất thích những chi tiết nhỏ nhưng "phát sáng" trong thơ Lê Đình Tiến. Đó là sự quan sát, phát hiện tinh tế và cao hơn, là sự thẩm thấu tâm hồn một cách bộc bạch, thủ thỉ tâm tình, thấm đẫm trước bao kiếp người. Rất thú vị là có một nhân vật cứ ngỡ là vô tri nhưng lại ám ảnh người đọc, đó là hình ảnh cái sàng đã sàng sảy bao hạt thóc lép, những cơn mưa nặng hạt, những sương gió bời bời. Cái sàng là một nông cụ nhỏ nhoi gắn bó với người nông dân. Tôi cũng đã từng viết câu thơ: “Mẹ gặt hái cánh đồng hay cánh đồng sàng sảy mẹ”.

Bài thơ “Ru bão” đã kể lại một câu chuyện khá cảm động về người ông nhường tấm áo rách cho cái sàng để: “Bà khâu nước mắt hai hàng/Thay ông vá mảnh hồn làng nuôi tôi” một câu thơ thật hay, thật xúc động, thật da diết, ám ảnh và thật tài hoa.

Mẹ “Ru bão” để vượt lên: “Lời ru mẹ lại mọc mầm trên tay/Lời ru cho lúa xanh cây”. Một mầm sống mọc lên từ trong gió bão, một sự kiên định vững chãi. Đó cũng chính là một khát vọng sống, là khúc vĩ thanh về tình yêu cuộc sống, tình yêu con người, tình yêu đồng ruộng-một tình yêu rất cụ thể đã hóa thân, đã đồng hành, đã thuyết phục. Giọng thơ về cuối chùng xuống với một cái kết nhân hậu khi: “Bà gieo mình xuống đồng làng/Giờ ai vá áo cho sàng, sàng ơi?”. Đó cũng chính là sự lay thức, tự vấn để cho chúng ta sống tốt đẹp hơn, lương thiện hơn, vượt lên những cơn bão của chính mình.

Nguyễn Ngọc Phú