QTO - Sông Kiến Giang như là biểu tượng xương sống của mảnh đất, con người Lệ Thủy chảy uốn lượn từ đồi núi An Mã xuôi về phá Hạc Hải. Và, cũng từ dòng Kiến Giang thơ mộng, hiền hòa này đã tạo nên một lễ hội đua, bơi thuyền mà không phải nơi nào cũng có được. Hằng năm, cứ vào ngày tết Độc lập, tại Mũi Viết thiêng liêng, lễ hội đua, bơi thuyền truyền thống trên sông Kiến Giang-Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được tổ chức rộn rã, thu hút đông đảo khách thập phương tham gia…

Rộn rã sông nước Kiến Giang

Mỗi khi tết Độc lập đến, làng An Xá-quê hương của Đại tướng Võ Nguyên Giáp lại bắt đầu rộn rã tiếng mõ, tiếng trống, tiếng trai bơi, gái đua ra sức tập luyện trên sông nước Kiến Giang. Mùa lễ hội năm nay, không khí ấy lại tiếp tục náo nhiệt, nô nức, dù vẫn còn bao bộn bề, lo toan.

Các thuyền bơi nam tích cực tập luyện tham gia lễ hội - Ảnh: Ngọc Hải

Trưởng thôn An Xá Trần Hữu Hùng chia sẻ, An Xá bao đời nay vẫn vẹn nguyên hồn cốt của làng quê xưa với hơn 420 hộ dân, 1.600 khẩu và truyền thống đua, bơi của làng đã ăn vào máu thịt, tâm thức của những người dân ở đây và xa quê.

“Làng An Xá quần tụ phía hữu ngạn dòng Kiến Giang. Nông nghiệp và dịch vụ là các ngành nghề sản xuất chính. Năm nay, theo quy định, mỗi khẩu trong làng hỗ trợ 100 nghìn đồng để phục vụ cho lễ hội đua, bơi thuyền truyền thống trên sông Kiến Giang. Ngoài ra, phát huy tinh thần đoàn kết, người làng An Xá dù ở đâu đều hướng về quê, hỗ trợ thuyền bơi và thuyền đua; trai bơi, gái đua ở An Xá chủ yếu là con em của làng…”, Trưởng thôn An Xá thông tin.

Ông Trần Việt Bắc (SN 1962), người có thâm niên hơn hai thập kỷ sơn sửa lại những chiếc thuyền bơi, thuyền đua của làng An Xá, phục vụ cho lễ hội bảo rằng, không có nơi đâu trên đất nước này, người dân lại đón mừng tết Độc lập với khí thế như ở làng An Xá. Điều đó được thể hiện bởi nguồn gốc của lễ hội bắt nguồn từ xa xưa và đã được ông cha truyền lại cho con cháu. Và đặc biệt hơn là cách mà người Lệ Thủy ăn mừng tết Độc lập xuất phát từ lòng tự hào, tự tôn dân tộc…

Ông Trần Việt Bắc sơn sửa lại mái chầm cho các trai bơi của làng An Xá - Ảnh: Ngọc Hải

Sau gần một thập kỷ vắng bóng trên sông Kiến Giang, năm nay, các trai bơi của làng Uẩn Áo chính thức trở lại đường đua. Trưởng Ban công tác Mặt trận thôn Uẩn Áo Hoàng Cảnh Quynh cho biết, làng có hơn 1.600 hộ dân, đời sống của người dân chủ yếu dựa vào sản xuất nông nghiệp và các ngành nghề nông thôn. Năm nay, làng Uẩn Áo quyết định đưa thuyền bơi trở lại tham gia lễ hội đua, bơi thuyền truyền thống trên sông Kiến Giang. Quyết định nhận được sự đồng tình, ủng hộ của đông đảo người dân trong làng.

Sau nhiều năm vắng bóng, thuyền bơi thôn Uẩn Áo đã trở lại trên đường đua - Ảnh: Ngọc Hải

Anh Đỗ Văn Sơn (SN 1970), tay bơi lớn tuổi nhất của đò bơi làng Uẩn Áo chia sẻ: “Lâu lắm rồi người làng mới háo hức chờ đợi mùa đua, bơi như thế. Mấy năm trước, tôi toàn đi bơi thuê cho các làng khác. Nay, lại được trở về làng mình, tôi và các trai bơi sẽ hết sức cố gắng để đạt thành tích cao trong mùa lễ hội năm nay...”.

Vẹn nguyên hồn cốt quê hương

Trong một lần trò chuyện, tiến sĩ Nguyễn Khắc Thái, người có nhiều năm nghiên cứu lịch sử, văn hóa về lễ hội đua, bơi thuyền truyền thống trên sông Kiến Giang lý giải rằng, lễ hội có gốc gác từ văn hóa tâm linh gắn với cư dân nông nghiệp. Từ hội đua, bơi cầu đảo của làng, của Tổng với mục đích cầu cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu; thi thố sức trai, sức gái để thể hiện sự mạnh mẽ, chống lại thiên tai, bão lũ. Sau Cách mạng Tháng Tám thành công, lễ hội đua, bơi thuyền truyền thống trên sông Kiến Giang được tổ chức để mừng tết Độc lập của dân tộc.

“Nay, lễ hội là Di sản sản văn hoá phi vật thể quốc gia. Vì thế, cứ vào dịp tết Độc lập hằng năm, Lệ Thủy lại tưng bừng mở hội đua, bơi. Lễ hội đã đi vào tiềm thức của người dân xứ Lệ Thủy nói riêng và du khách trên mọi miền Tổ quốc nói chung; đồng thời để lại những cảm xúc rất đặc biệt…”, tiến sĩ Nguyễn Khắc Thái thông tin.

Phó Giám đốc Trung tâm Văn hóa-Thể thao và Truyền thông Lệ Thủy Hà Văn Lam cho biết, năm nay, thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, lễ hội được tỉnh Quảng Trị tổ chức. Tuy nhiên, quy mô lễ hội vẫn thực hiện như các năm trước. Nét mới của lễ hội đua, bơi thuyền truyền thống trên sông Kiến Giang năm nay là không có sự tham gia thuyền bơi của các xã mà chủ yếu thuyền bơi, thuyền đua của các thôn tại xã Lệ Thủy.

Đồng thời, để bảo tồn, gìn giữ bản sắc và phát huy giá trị Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia lễ hội đua, bơi thuyền truyền thống trên sông Kiến Giang, ban tổ chức lễ hội đã ban hành điều lệ quy định chặt chẽ đối với vận động viên tham gia thi đấu…

Lễ hội đua, bơi thuyền truyền thống trên sông Kiến Giang mang hơi thở, hồn cốt của quê hương - Ảnh: Ngọc Hải

Được biết, lễ hội năm nay thu hút sự tham gia của 23 thuyền bơi nam (trong đó có 22 thuyền bơi của các thôn tại xã Lệ Thủy, 1 thuyền bơi của thôn Văn Xá, xã Trường Phú) và 9 thuyền đua nữ. Các thuyền bơi sẽ bốc thăm để chia thành 2 bảng. Vòng loại sẽ diễn ra vào ngày 29/8. Sau khi kết thúc vòng loại, các thuyền bơi có thành tích cao sẽ được xếp vào hạng A để thi đấu chung kết vào ngày 1/9/2025. Số thuyền bơi còn lại vào hạng B.

Ngọc Hải