QTO - Trang phục được xem là một trong những đặc trưng riêng của người Vân Kiều và Pa Kô ở Quảng Trị. Trong tiến trình phát triển của quê hương, đất nước, đồng bào nơi đây luôn nỗ lực gìn giữ, phát huy những giá trị văn hoá đặc sắc của trang phục dân tộc. Theo thời gian, với sự sáng tạo cùng đôi bàn tay khéo léo của những con người tâm huyết, trang phục của các dân tộc nơi đây còn được cách tân để phù hợp nhu cầu, điều kiện thực tế với nhiều mẫu mã đa dạng, phong phú nhưng vẫn giữ nét đẹp riêng.

Thiếu nữ Vân Kiều trong trang phục được cách tân đơn giản - Ảnh: TRƯỜNG PTDTNT HƯỚNG HÓA CUNG CẤP

Nâng tầm giá trị sản phẩm

Trang phục ban đầu của người Vân Kiều và Pa Kô nhiều đời trước như: Áo, váy (phụ nữ), khố (đối với nam giới) rất đơn giản, được làm bằng vỏ cây rừng dùng che chắn cơ thể.

Trải qua bao biến thiên của lịch sử, khi tiếp xúc với thế giới văn minh hơn, người Vân Kiều và Pa Kô ở Quảng Trị đã mày mò, nghiên cứu, học hỏi và tự dệt được vải theo cách thủ công.

Từ đó, họ đã thiết kế nên những bộ trang phục truyền thống mà mỗi khi khoác lên người, ai cũng cảm thấy tự hào vì đã thể hiện được bản sắc và linh hồn dân tộc mình.

Những năm gần đây, bên cạnh duy trì tốt nghề dệt truyền thống, Tổ dệt thổ cẩm A Bung, xã La Lay luôn tìm cách làm mới mẫu mã sản phẩm đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Đặc biệt, tổ dệt còn nhận đặt may trang phục với nhiều kiểu dáng, chất liệu khác nhau để vừa đảm bảo yếu tố thẩm mỹ, vừa toát lên được bản sắc văn hóa của người Vân Kiều, Pa Kô.

Để có những bộ trang phục truyền thống đẹp, các thành viên của tổ dệt đã tích cực tìm hiểu mẫu mã trên internet, cử người đi tham quan, học hỏi kinh nghiệm của các mô hình dệt may thổ cẩm tại huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế (cũ). Bên cạnh đó, các thành viên trong tổ còn tích cực tham gia lớp tập huấn về dệt, cắt may trang phục truyền thống do các chương trình, dự án hỗ trợ.

Nhờ biết nắm bắt xu hướng thời trang, thị trường, tích cực cập nhật kiến thức về các mẫu mã, chất liệu mới nên các sản phẩm trang phục truyền thống của đồng bào Vân Kiều, Pa Kô được cách tân một cách tinh tế, sáng tạo nhưng vẫn bảo đảm được các yếu tố đặc trưng vốn có. Nhờ vậy, luôn được khách hàng ưa chuộng đặt hàng, thu nhập của chị em trong tổ dệt cũng từng bước được nâng lên.

Trang phục truyền thống của phụ nữ Pa Kô được cách tân với kiểu dáng đa dạng - Ảnh: K.S

“Hiện nay, bên cạnh những sản phẩm dệt vải thủ công chất liệu thô, dày, tổ dệt đã được Dự án Plan hỗ trợ khung dệt hiện đại hơn, nguyên liệu dệt là chất coton mềm, mát giúp các chị dệt nhanh hơn và có thể phối được với thêm nhiều mẫu áo, váy. Nhờ vậy, số lượng khách hàng đến lựa chọn các sản phẩm vải và đặt may đã tăng nhiều hơn so với trước đây”, chị Hồ Thị Nghim, thành viên phụ trách Tổ dệt thổ cẩm A Bung vui vẻ cho hay.

Anh Hồ Văn Hồi, ở Khối 6, xã Khe Sanh, một trong những nghệ nhân dệt vải có tiếng ở khu vực miền núi phía Nam tỉnh Quảng Trị chia sẻ: “Trước đây, trang phục truyền thống bằng thổ cẩm của người Vân Kiều rất đơn giản, tuy nhiên, để đáp ứng nhu cầu của khách hàng, tôi nhận may cách tân váy áo bằng cách đo trực tiếp trước khi cắt may.

Trang phục sau khi hoàn thành đảm bảo vừa vặn, tạo cho dáng người mang gọn gàng, đẹp hơn. Bên cạnh đó, tôi còn tư vấn cho khách hàng những kiểu dáng, chất liệu trang phục truyền thống phù hợp với từng lứa tuổi, hoàn cảnh sử dụng để không bị lẫn lộn với thời trang của những dân tộc khác”.

Đặt bảo tồn văn hóa lên hàng đầu

Là một biên tập viên phát thanh tiếng dân tộc công tác tại Báo và phát thanh, truyền hình Quảng Trị, chị Hồ Thị Thới rất chú trọng đến trang phục truyền thống. Tiêu chí để chị chọn trang phục trong mỗi lần lên hình hoặc dự các sự kiện lễ hội trước hết phải đúng, sau đó là phải đẹp.

“Trang phục truyền thống Vân Kiều xưa đều được may thủ công nên sẽ có những hạn chế nhất định về kiểu dáng. Do vậy, mình sẽ lựa chọn những chiếc áo được may cách tân để lên hình. Chiếc áo được may đo vừa vặn, mặc lên vừa thoải mái, vừa thẩm mỹ mà vẫn đảm bảo đúng với bản sắc dân tộc.

Theo mình, khi cách tân trang phục truyền thống, người may lẫn người sử dụng phải hiểu biết rõ về giá trị văn hoá của trang phục, chỉ nên cách tân kiểu dáng và màu sắc, còn hoa văn thì nhất định phải đúng. Bởi vì hoa văn trên trang phục của mỗi dân tộc đều mang một ý nghĩa khác nhau, nó chính là biểu tượng, đặc trưng để phân biệt với các dân tộc khác”, chị Thới bày tỏ.

Cô dâu trong trang phục cưới cách tân trên nền vải thổ cẩm và bản sắc của người Pa Kô - Ảnh: K.S

Cô giáo Hồ Thị Tư, Hiệu trưởng Trường Phổ thông Dân tộc nội trú Hướng hóa (xã Khe Sanh) là người mang trong mình 2 dòng máu Vân Kiều và Pa Kô. Chị thường mặc trang phục truyền thống vào các dịp tham gia lễ hội quan trọng của ngành, đơn vị, quê hương.

Để phù hợp với công việc, sự kiện và khí hậu, chị đã đặt may một số bộ trang phục cách tân trên cơ sở phối giữa chất liệu vải thổ cẩm truyền thống và vải dệt công nghiệp hiện đại với kiểu dáng phù hợp.

“Tôi thường chọn mặc đúng váy áo truyền thống hoặc áo dài được may từ chất liệu thổ cẩm truyền thống của dân tộc. Theo tôi, việc giữ gìn trang phục truyền thống là rất cần thiết, song cùng với sự phát triển của xã hội, cùng cần cải tiến trang phục để phù hợp với thời thế, hoàn cảnh và yêu cầu của công việc, cuộc sống nhằm góp phần thiết thực trong việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc”, chị Tư nói.

Trang phục truyền thống của người Vân Kiều và Pa Kô rất đặc sắc và đa dạng, phản ánh cuộc sống gần gũi giữa con người với thiên nhiên; là biểu tượng đặc trưng của văn hoá vật chất, tinh thần của mỗi tộc người.

Vì vậy, những người tâm huyết với nghề dệt, may trang phục truyền thống Vân Kiều và Pa Kô đang góp sức tạo nên những bộ trang phục truyền thống thẩm mỹ, sáng tạo, cách tân nhưng vẫn giữ được bản sắc vốn có. Đó cũng là cách mà họ thể hiện tình yêu đối với văn hoá dân tộc mình.

Kô Kăn Sương