Tuyên bố sẵn sàng áp lệnh trừng phạt Nga nếu toàn bộ các nước NATO cùng nhất trí ngừng mua dầu của Moscow, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đưa liên minh này vào thế tiến thoái lưỡng nan. Động thái trên không chỉ làm lộ rõ những rạn nứt nội khối, mà còn kéo chậm thêm tiến trình hoà đàm vốn đang bế tắc.

Ông Trump ra tuyên bố "thép"

Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 13/9 cho biết ông sẵn sàng áp đặt các lệnh trừng phạt cứng rắn đối với Nga nếu tất cả các thành viên NATO cùng hành động và ngừng mua dầu của Moscow.

Đây là những điều kiện mới nhất trong chuỗi yêu cầu mà ông Trump đặt ra trước khi chấp thuận bất kỳ biện pháp trừng phạt nào chống lại Nga. Các điều kiện mà ông Trump coi là “cần thiết” để mở đường cho hòa bình, trong đó có cuộc đàm phán trực tiếp giữa ông Putin và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, đến nay vẫn chưa diễn ra, cũng không có dấu hiệu sắp thành hiện thực.

Ông Trump. Ảnh: Reuters

Trong bối cảnh đó, Nga tiếp tục thử thách hệ thống phòng thủ NATO bằng những cách thức táo bạo hơn. Trong tuần này, các lực lượng Ba Lan và NATO đã bắn hạ một máy bay không người lái được cho là của Nga xâm nhập không phận Ba Lan-một bước leo thang khiến châu Âu lo ngại.

Tuy nhiên, thay vì nhấn mạnh nỗ lực phòng thủ của NATO, ông Trump lại chỉ trích liên minh này “chưa làm đủ nhiều” để đối phó với Moscow. Chưa đầy hai tuần trước, Lầu Năm Góc đã xác nhận kế hoạch chấm dứt chương trình huấn luyện và hỗ trợ lực lượng NATO tại vùng Baltic, sát cạnh biên giới Nga.

“Tôi sẵn sàng áp đặt các lệnh trừng phạt lớn đối với Nga khi và chỉ khi tất cả các quốc gia NATO đồng thuận và thực hiện điều tương tự, đồng thời ngừng mua dầu từ Nga", ông Trump viết trên nền tảng Truth Social.

“Như các bạn đã thấy, mức độ cam kết của NATO để CHIẾN THẮNG chưa đạt 100%. Việc một số nước vẫn mua dầu từ Nga thật khó tin! Điều này làm suy yếu nghiêm trọng vị thế thương lượng của các bạn", ông Trump nói thêm.

Ông Trump cũng kêu gọi các nước NATO thống nhất áp đặt mức thuế quan từ 50% đến 100% với Trung Quốc, cảnh báo rằng nếu không, họ chỉ đang “lãng phí” thời gian của Mỹ.

Phản ứng trước phát biểu này, người phát ngôn Ủy ban châu Âu cho biết EU sẽ tiếp tục phối hợp với các đối tác toàn cầu về vấn đề trừng phạt Nga.

Trước đó, trong một cuộc điện đàm với lãnh đạo châu Âu, ông Trump đã yêu cầu các nước giảm mạnh lượng dầu nhập khẩu từ Nga. Tuy nhiên, yêu cầu này gần như chắc chắn khó thực hiện – một thực tế mà ngay cả đội ngũ cố vấn của ông cũng thừa nhận. Hai trong số những nước mua dầu Nga nhiều nhất là Hungary và Thổ Nhĩ Kỳ, vốn có lãnh đạo mà ông Trump công khai ngưỡng mộ, lại khó có khả năng thay đổi lập trường. Hầu hết các quốc gia châu Âu còn lại đã giảm đáng kể lượng dầu nhập khẩu, song một số vẫn phụ thuộc nặng nề vào khí đốt Nga.

Ông Trump đã nhiều lần tuyên bố sẵn sàng hành động cứng rắn với Nga nhưng lại đưa ra nhiều lý do để trì hoãn. Hội nghị thượng đỉnh tại Alaska vốn được kỳ vọng mở đường cho một chuỗi đối thoại, từ cuộc gặp song phương Putin-Zelensky cho đến hội nghị ba bên, đã khép lại mà không mang tới bất kỳ kết quả thực chất nào. Ngay sau đó, ông Trump nói thẳng với các lãnh đạo châu Âu rằng ông Putin sẽ không chấp nhận ngừng bắn, trái với kỳ vọng của EU về một khoảng “ngừng lửa” để tìm lối thoát cho xung đột.

Liệu EU có đồng ý?

Hiện vẫn chưa rõ liệu các quốc gia NATO có sẵn sàng thực hiện những bước đi này hay không, bởi nếu xảy ra, đây sẽ là một sự thay đổi căn bản so với chính sách thuế quan hiện hành của họ.

Theo một số nguồn tin am hiểu vấn đề, đầu tuần này, trong cuộc trao đổi với một phái đoàn châu Âu thuộc EU, Tổng thống Trump đã thúc giục họ áp mức thuế từ 50% đến 100% không chỉ với Trung Quốc mà còn với cả Ấn Độ. Tuy nhiên, điều đáng chú ý là trong bức thư gửi các đối tác NATO hôm 13/9, ông lại không hề nhắc đến Ấn Độ. Diễn biến này càng trở nên nhạy cảm trong bối cảnh EU đang ở giai đoạn cuối của tiến trình đàm phán một thỏa thuận thương mại với New Delhi-điều gần như chắc chắn khiến họ khó chấp nhận yêu cầu của ông Trump.

Trước khi xung đột Nga-Ukraine bùng nổ, Moscow là nhà cung cấp dầu mỏ lớn nhất cho Liên minh châu Âu. Tuy nhiên, kể từ đó, EU đã áp đặt lệnh cấm nhập khẩu dầu thô Nga qua đường biển cùng các sản phẩm tinh chế như dầu diesel. Hệ quả là kim ngạch nhập khẩu dầu mỏ của châu Âu từ Nga trong quý I năm 2025 chỉ còn 1,72 tỷ USD (1,48 tỷ euro), giảm mạnh so với mức 16,4 tỷ USD (14,06 tỷ euro) trong cùng kỳ năm 2021, theo số liệu mới nhất của Eurostat.

Đối với khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG), EU cũng từng bước giảm sự phụ thuộc vào Nga: từ mức chiếm 22% năm 2021 xuống còn 19% vào năm 2025, đồng thời gia tăng đáng kể tỷ trọng nhập khẩu từ Mỹ. Tuy nhiên, quan hệ thương mại giữa EU và Nga chưa hoàn toàn chấm dứt. Năm 2024, khối này vẫn nhập khẩu 41,9 tỷ USD (36 tỷ euro) hàng hóa từ Nga, theo cơ quan thống kê EU.

Trong khi đó, triển vọng về một mặt trận thuế quan thống nhất chống Trung Quốc hoặc Ấn Độ lại mờ mịt. Sau cuộc gặp với ông Trump tuần trước, các quan chức châu Âu thẳng thắn thừa nhận việc áp thuế cao là kịch bản khó xảy ra, bởi EU nhìn chung thận trọng với chiến tranh thương mại.

Bằng cách chuyển tối hậu thư về dầu mỏ từ phạm vi EU sang NATO, ông Trump đã mở rộng phạm vi áp lực sang cả Thổ Nhĩ Kỳ – khách hàng mua dầu mỏ lớn thứ ba của Nga, chỉ sau Trung Quốc và Ấn Độ. Trong khi hầu hết các quốc gia EU đã cắt giảm mạnh nguồn nhập khẩu, ngoại trừ Hungary và Slovakia, Ankara vẫn duy trì dòng chảy dầu Nga. Điều này càng khiến cho yêu cầu của ông Trump trở thành một thách thức không nhỏ với toàn khối.

Động lực hướng tới chấm dứt xung đột ở Ukraine, vốn được đặt kỳ vọng sau cuộc gặp giữa ông Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Alaska ngày 15/8, nay gần như đình trệ. Những điều kiện mới nhất mà ông Trump đưa ra không chỉ khó thực hiện, mà còn có nguy cơ kéo dài xung đột. Với thêm vài tháng giao tranh, Nga có thể củng cố thế trận quân sự, giành thêm lợi thế chiến trường trước khi thực sự ngồi vào bàn đàm phán.

Theo VOV