QTO - Tại Việt Nam, mô hình khu thương mại tự do (KTMTD) từng được nhắc đến trong nhiều nghiên cứu và tham vấn chính sách, nhưng chỉ đến gần đây, khi quá trình hội nhập đứng trước những cơ hội mới, nhiều địa phương đã chủ động nghiên cứu, đề xuất thí điểm. Thực hiện ý kiến chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm tại buổi làm việc với Ban Chính sách, chiến lược Trung ương ngày 24/2/2025, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo xây dựng KTMTD tại một số địa phương trọng điểm kinh tế, nghiên cứu mô hình “cảng miễn thuế” để đưa Việt Nam trở thành trung tâm logistics lớn (Công điện số 47/CĐ-TTg, ngày 22/4/2025). Hiện nay, nhiều tỉnh, thành phố trong cả nước đang gấp rút nghiên cứu, xây dựng đề án thành lập KTMTD, với kỳ vọng đây sẽ là giải pháp đột phá để đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao. 

>>> Bài 1: Động lực tăng trưởng kinh tế của nhiều quốc gia

Cảng Đà Nẵng, đầu mối giao thương quan trọng cho các tỉnh miền Trung-Tây Nguyên và hành lang kinh tế Đông-Tây qua Lào, Thái Lan, Myanmar -Ảnh: NHANDAN.VN

Đà Nẵng-khu thương mại tự do tiên phong 

Ngày 26/6/2024, Quốc hội thông qua Nghị quyết số 136/2024/QH15 về tổ chức chính quyền đô thị và thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP. Đà Nẵng, trong đó Điều 13 “Thành lập KTMTD Đà Nẵng” với các cơ chế, chính sách ưu đãi vượt trội chưa từng có tiền lệ. 

Tiếp đó, ngày 13/6/2025, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1142/QĐ- TTg thành lập KTMTD Đà Nẵng-dấu mốc lịch sử khi lần đầu tiên Việt Nam chính thức có một KTMTD. Khu thương mại tự do rộng khoảng 1.881ha, bố trí tại nhiều vị trí, bao gồm các khu chức năng: Sản xuất, logistics, thương mại-dịch vụ, công nghiệp công nghệ số, công nghệ thông tin, đổi mới sáng tạo và các loại hình khác theo quy định pháp luật. 

Mục tiêu là xây dựng KTMTD Đà Nẵng trở thành một mắt xích quan trọng trong mạng lưới chuỗi cung ứng toàn cầu và khu vực châu Á-Thái Bình Dương; là trung tâm sản xuất, đầu mối trung chuyển hàng hóa quốc tế gắn kết với cảng Liên Chiểu, sân bay quốc tế Đà Nẵng và hành lang kinh tế Đông-Tây; góp phần thúc đẩy phát triển công nghiệp công nghệ cao, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, đóng góp tích cực vào tiến trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế của TP. Đà Nẵng mới sau khi sáp nhập với tỉnh Quảng Nam theo hướng bền vững và hội nhập sâu rộng. 

Khu thương mại tự do Hải Phòng-đột phá với nhiều cơ chế đặc thù 

Ngày 27/6/2025, Quốc hội tiếp tục thông qua Nghị quyết về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP. Hải Phòng, trong đó cho phép thành lập KTMTD với nhiều cơ chế đặc thù vượt trội. UBND TP. Hải Phòng được quyền thành lập, điều chỉnh ranh giới KTMTD, gắn với Khu Kinh tế (KKT) Đình Vũ-Cát Hải và KKT ven biển phía Nam. 

So với Đà Nẵng, nghị quyết của Quốc hội cho phép TP. Hải Phòng áp dụng nhiều chính sách thí điểm mới, như: Được áp dụng thủ tục đầu tư đặc biệt, nhà đầu tư nước ngoài được áp dụng trình tự, thủ tục đầu tư như nhà đầu tư trong nước; miễn kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hóa đã được chứng nhận hợp chuẩn, hợp quy, được thừa nhận theo điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên; miễn thị thực và cấp thẻ tạm trú 10 năm cho người nước ngoài và thành viên gia đình làm việc tại doanh nghiệp có trụ sở trong KTMTD; được giao đất, cho thuê đất không qua đấu giá, đấu thầu đối với dự án đầu tư trong KTMTD.

Các dự án đầu tư trong KTMTD được miễn tiền thuê đất, được áp dụng thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp 10%, giảm 50% thuế thu nhập cá nhân. Nhà đầu tư nước ngoài được kinh doanh chuyển khẩu hàng hóa; chi nhánh ngân hàng nước ngoài được mở phòng giao dịch trong KTMTD; doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh trong KTMTD được thanh toán với nhau bằng ngoại tệ… 

Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, với các ưu đãi vượt trội mà Quốc hội, Chính phủ cho phép thí điểm áp dụng cao hơn chính sách ưu đãi hiện hành đang áp dụng tại các khu công nghiệp, KKT, KTMTD sẽ là lực hấp dẫn đặc biệt đối với doanh nghiệp trong và ngoài nước đến đầu tư sản xuất, kinh doanh. 

Hướng đi mới của nhiều địa phương 

Từ chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và các nghị quyết vừa ban hành của Quốc hội, KTMTD đang là "làn gió mới" lan tỏa mạnh mẽ ở nhiều địa phương. 

TP. HCM đang nghiên cứu xây dựng đề án thành lập 4 KTMTD gắn với cảng biển, đường sắt, cửa khẩu ở cụm cảng Cái Mép-Thị Vải-Cần Giờ, An Bình và Bàu Bàng, với diện tích trên 5.000ha. Tỉnh Đồng Nai hiện nay cũng đang gấp rút xây dựng đề án KTMTD gắn với cảng hàng không quốc tế Long Thành, cảng biển Phước An. Trung tuần tháng 7/2025, UBND tỉnh Hà Tĩnh đã tổ chức cuộc họp chuyên đề nhằm thảo luận về kế hoạch xây dựng KTMTD Vũng Áng, với kỳ vọng đưa khu vực này trở thành trung tâm logistics quốc tế, phục vụ cả thị trường Đông Dương. Và mới đây, ngày 12/8/2025, tại cuộc làm việc với Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Đức Phớc, tỉnh Hưng Yên cho biết địa phương đang chỉ đạo các sở, ngành cùng các đơn vị tư vấn nghiên cứu, lập đề án thành lập KKT tự do Hưng Yên trên cơ sở KKT Thái Bình (cũ). 

Hồ Đại Nam 

>>> Bài 3: Quảng Trị trước cơ hội "thiên thời, địa lợi"