QTO - Trước những lo ngại về dầu ăn giả, kém chất lượng tràn lan trên thị trường, ngày càng nhiều người dân có xu hướng tự mua nguyên liệu như lạc, vừng, đậu tương để thuê ép dầu thủ công. Dù chi phí sản xuất mỗi lít dầu tự làm cao gấp 2 - 3 lần so với dầu ăn công nghiệp nhưng đổi lại, người tiêu dùng cảm thấy yên tâm hơn về chất lượng và độ an toàn cho sức khỏe gia đình mình.

Sản phẩm dầu lạc ngày càng được người tiêu dùng ưa chuộng - Ảnh: T.T

Người dân ưa chuộng dầu ép thủ công

Gần mười năm nay, bà Hồ Thị Lê, thôn Sơn Thượng, xã Cửa Tùng đã chuyển sang dùng dầu lạc tự ép thay thế dầu ăn công nghiệp. Bà Lê cho biết: “Gia đình trồng 4 sào lạc, cứ mỗi vụ thu hoạch xong là tôi lại dành khoảng 70 cân lạc nhân mang đi ép để dùng dần. Dầu lạc nhà làm, bảo đảm an toàn từ khâu trồng trọt đến ép dầu nên chúng tôi rất yên tâm khi sử dụng, tốt cho sức khỏe”.

Chị Nguyễn Thị Thanh, xã Vĩnh Hòa đến cơ sở sản xuất dầu lạc Làng An, xã Cửa Tùng từ sớm để tranh thủ làm nhanh công đoạn nhặt bỏ những hạt lạc hư trước khi đưa vào máy ép. “Gần đây xem trên các phương tiện thông tin đại chúng, tôi thấy tình trạng dầu ăn bẩn, kém chất lượng tràn lan nên rất lo. Sẵn có lạc nhà trồng nên tôi đem đi ép dầu để dùng, vừa tiết kiệm lại vừa an toàn. Dầu lạc tự ép thơm, dễ ăn và không lo hóa chất. Ngoài việc để gia đình sử dụng, năm nào tôi cũng gửi biếu người thân ở các thành phố, họ rất thích dùng dầu lạc nhà làm”, chị Thanh chia sẻ.

Theo kinh nghiệm của chị Thanh, 10kg lạc nhân cho ra khoảng 3 - 4 lít dầu. Với vừng và đậu nành, sản lượng có thể thấp hơn nhưng lại có hương vị đặc trưng và nhiều công dụng tốt cho sức khỏe. Hiện nay, giá lạc nhân khô từ 50.000 - 60.000 đồng/kg. Chi phí để sản xuất 1 lít dầu lạc dao động từ 150.000 - 180.000 đồng, chưa kể công ép. Mức giá này cao hơn đáng kể so với dầu công nghiệp, nhưng để bảo đảm an toàn thực phẩm, nhiều gia đình vẫn ưu tiên lựa chọn.

Để có được dầu nguyên chất, quá trình sản xuất phải trải qua nhiều bước tỉ mỉ. Đầu tiên, nguyên liệu lạc được phơi hoặc sấy khô đúng độ, sau đó được đưa vào máy bóc vỏ để tách hạt. Người dân sẽ sàng lọc kỹ lưỡng, loại bỏ những hạt lép, hạt mốc hay bất kỳ tạp chất nào trước khi đưa vào máy ép, nhằm bảo đảm chất lượng dầu đầu ra có độ sánh và tinh khiết.

Nguyên liệu đã sơ chế sau đó sẽ được cho vào máy ép, thường là từ 2 - 3 lần để vắt kiệt tối đa lượng dầu trong hạt. Dầu thô sau ép vẫn còn lẫn bã sẽ được lọc bằng máy chuyên dụng để cho ra sản phẩm cuối cùng có màu trong, không cặn và có thể bảo quản được lâu. Phần bã còn lại sau khi ép được người dân tận dụng làm thức ăn cho gia súc.

Từ sản phẩm thủ công đến chất lượng OCOP

Nhu cầu về dầu ép thủ công không chỉ dừng lại ở quy mô hộ gia đình mà còn mở ra cơ hội phát triển cho các sản phẩm nông nghiệp địa phương. Năm 2018, nhận thấy nhu cầu nông sản sạch tăng cao, anh Lê Thanh Biên, xã Cửa Tùng đã đầu tư gần 1 tỉ đồng để xây dựng cơ sở sản xuất dầu lạc Làng An với năng suất 30 lít/giờ.

HTX Nông sản Trường Thủy đầu tư máy móc thiết bị để đáp ứng yêu cầu sản xuất với khối lượng lớn - Ảnh: T.T

Anh Biên cho biết, mỗi ngày, cơ sở của anh tiếp nhận và ép hơn một tấn lạc nguyên liệu cho các hộ gia đình, với tiền công ép 10.000-12.000 đồng/lít. Không chỉ cung cấp dịch vụ ép gia công, anh còn trực tiếp thu mua lạc, chế biến và cung ứng dầu thành phẩm ra thị trường.

Để chủ động nguồn nguyên liệu, anh trồng 1,5ha lạc, cho thu hoạch 4-5 tấn lạc khô mỗi năm. Với quy mô sản xuất hiện tại, hàng năm, cơ sở thu mua tổng cộng 40-50 tấn lạc khô, chế biến thành 15.000-20.000 lít dầu lạc để bán ra thị trường. Dầu lạc Làng An đã được công nhận đạt chuẩn OCOP 3 sao từ năm 2020, khẳng định uy tín và chất lượng của sản phẩm.

Hợp tác xã (HTX) Nông sản Trường Thủy, xã Tân Gianh cũng là một trong những đơn vị tiên phong trong việc sản xuất và cung ứng tinh dầu lạc sạch ra thị trường. Nhờ tuân thủ nghiêm ngặt quy trình sản xuất đảm bảo an toàn, chất lượng và uy tín, sản phẩm dầu lạc Trường Thủy đã được cơ quan chức năng cấp chứng nhận để bán ra thị trường và được Hội Tim mạch Việt Nam khuyên dùng.

Sản phẩm dầu lạc Trường Thủy đã đạt tiêu chuẩn OCOP 4 sao của tỉnh năm 2023, sản phẩm nông thôn tiêu biểu cấp khu vực miền Trung Tây Nguyên năm 2024 và sản phẩm tiêu biểu Mai An Tiêm do Liên minh Hợp tác xã Việt Nam tổ chức năm 2024.

Chị Đinh Thị Mai Hoa, Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc HTX Nông sản Trường Thủy cho biết, mỗi năm HTX sản xuất khoảng 80 tấn lạc, chủ yếu cung cấp cho thị trường trong tỉnh. Với giá bán 165.000 đồng/lít, dầu lạc Trường Thủy được đánh giá cao về chất lượng. HTX ưu tiên lựa chọn khu vực trồng cây nguyên liệu, chủ động ký kết hợp đồng bao tiêu sản phẩm cho nông dân trong vùng với diện tích ước tính 50ha.

“Chúng tôi phối hợp chặt chẽ việc thu mua, bao tiêu sản phẩm nguyên liệu của nông dân làm ra, chủ động ký kết cho họ được nợ 50% giá trị tiền phân bón và bao tiêu sản phẩm lạc, góp phần ổn định giá cả nông sản trong khu vực, tạo niềm tin giúp bà con yên tâm sản xuất”, chị Mai Hoa thông tin.

Việc người dân ngày càng ưa chuộng dầu ép thủ công là một phản ứng tự nhiên trước những lo ngại về an toàn vệ sinh thực phẩm. Xu hướng này không chỉ đáp ứng nhu cầu về sản phẩm sạch mà còn mở ra cơ hội phát triển kinh tế cho các địa phương, với những sản phẩm đạt chuẩn OCOP như dầu lạc Làng An hay dầu lạc Trường Thủy.

Để ngành sản xuất dầu ép thủ công phát triển bền vững, cần có sự cân bằng giữa phương pháp sản xuất truyền thống và việc tuân thủ các tiêu chuẩn vệ sinh, an toàn thực phẩm. Các cơ sở ép dầu gia công cần được hướng dẫn, kiểm tra định kỳ về quy trình sản xuất, bảo quản để chất lượng dầu luôn đạt các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm, từ đó củng cố niềm tin và bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng lâu dài.

Thanh Trúc