(QBĐT) - Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) được ký kết 4-2-2016, sẽ mở ra cơ hội lớn cho phát triển sản xuất nông nghiệp, hàng hóa nông sản trong việc tiếp cận thị trường rộng lớn của các nước tham gia TPP. Tuy nhiên dự kiến thuế suất nhiều sản phẩm thịt gia súc, gia cầm chỉ còn 0%, khó khăn, thách thức cũng không nhỏ khi chúng ta phải cạnh tranh ngay trên “sân nhà” của mình. Nếu không có chiến lược phát triển đúng đắn, phù hợp, ngành chăn nuôi sẽ rơi vào tình trạng “mong manh như đèn trước gió”.

Mạnh ai nấy làm

Là một trong những lĩnh vực quan trọng của ngành nông nghiệp, chăn nuôi đang được tỉnh định hướng chuyển dịch mạnh theo hướng tăng tỷ trọng trong cơ cấu ngành so với trồng trọt. Tuy nhiên, dù đã cố gắng song hiện nay ngành chăn nuôi vẫn loay hoay ở quy mô nhỏ lẻ, manh mún.

Tỷ lệ chăn nuôi nhỏ lẻ, phân tán vẫn ở mức cao.

Theo số liệu thống kê của Sở NN và PTNT năm 2015, tổng số lượng đàn bò đạt 187.000 con, tuy nhiên số trang trại, gia trại, khu chăn nuôi tập trung chỉ chiếm 30% tổng đàn; đàn trâu có 50.000 con thì có 10% tổng đàn được chăn nuôi tập trung; đàn lợn có 565.000 con, có 35% tổng đàn chăn nuôi tập trung; đàn gia cầm có 4.540.000 con, có 25% tổng đàn chăn nuôi tập trung.

Như vậy, có thể thấy chăn nuôi nông hộ vẫn chiếm tới 65-80% tổng sản lượng chăn nuôi toàn tỉnh, cá biệt nuôi trâu tỷ lệ chăn nuôi nhỏ lẻ chiếm tới 90%. Thêm vào đó, tình trạng chăn nuôi theo phong trào vẫn còn phổ biến trong các hộ nông dân. Khi giá sản phẩm tăng cao, nông dân lại ồ ạt phát triển đàn khiến cung cao hơn cầu, dẫn tới hậu quả giá bán thấp, người chăn nuôi thua lỗ. Lúc đó, người chăn nuôi lại đua nhau giảm quy mô, thậm chí nhiều người bỏ chuồng dẫn tới cung thấp hơn cầu.

Ông Trần Đình Hiệp, Trưởng phòng Kỹ thuật Nông nghiệp, Sở NN và PTNT cho biết: “Chăn nuôi trang trại, công nghiệp ở tỉnh ta tuy đã phát triển nhưng còn ít, chăn nuôi nhỏ lẻ trong các nông hộ vẫn chiếm tỷ lệ cao. Chính điều này đã gây rất nhiều trở ngại cho việc áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào chăn nuôi. Một khó khăn lớn của ngành chăn nuôi nữa là hiện nay đang thiếu sự phối hợp giữa người sản xuất và thị trường để tạo ra chuỗi liên kết ổn định.

Để tiếp cận thị trường, người chăn nuôi vẫn phải qua khâu trung gian. Do đó, thu nhập, giá trị gia tăng chưa lớn, thậm chí có những lúc thua lỗ, gây khó khăn cho người chăn nuôi và tạo ra tâm lý không muốn tái đàn, không muốn tăng đàn, dẫn tới giá cả chăn nuôi biến động”.

Theo đánh giá của các chuyên gia kinh tế thì ngành chăn nuôi là lĩnh vực có nguy cơ dễ bị tổn thương nhất khi Việt Nam hội nhập TPP. Khi hội nhập TPP, người chăn nuôi không chỉ phải cạnh tranh với doanh  nghiệp, trang trại chăn nuôi khác trong tỉnh, trong nước mà còn phải cạnh tranh với người chăn nuôi ở các nước tham gia TPP. Thực tế hiện nay cho thấy, ngành chăn nuôi tỉnh ta đã có nhiều tiến bộ, phát triển so với những năm trước đây, nhưng vẫn còn nhiều khó khăn, hạn chế.

Cùng với sự phát triển của đời sống xã hội, nhu cầu của người tiêu dùng sử dụng thực phẩm có chất lượng ở các siêu thị ngày càng cao. Đa số sản phẩm nhập khẩu từ các nước phát triển có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng hơn nên rất dễ tiếp cận các siêu thị.

Trong khi chăn nuôi tỉnh ta vẫn còn thiếu sự liên kết và phát triển theo chuỗi giá trị đã khiến người dân thiếu nguồn cung cấp giống vật nuôi có uy tín, chất lượng dẫn đến sản phẩm chăn nuôi cũng bị giảm về năng suất, chất lượng. Thực tế cho thấy, quy mô chăn nuôi phân tán, nhỏ lẻ, không theo hệ thống, không truy xuất được nguồn gốc sẽ rất khó cạnh tranh.

Hiện nay tại tỉnh ta đã có sự góp mặt của siêu thị Co.opmart, một trong những siêu thị có uy tín hàng đầu trong cả nước, hầu hết các thực phẩm ở đây đều đạt tiêu chuẩn VietGAP. Đây là cơ hội lớn cho các sản phẩm chăn nuôi tỉnh ta, mở ra một thị trường liên kết tiêu thụ sản phẩm ổn định, có sức cạnh tranh cao.

Tuy vậy, về thực tế thì hiện tại chỉ có sản phẩm thịt lợn của cơ sở Hải Dương đạt tiêu chuẩn được đưa vào bán tại siêu thị Co.opmart; về mặt hàng trứng gà, vịt, mặc dù đã tìm ra được cơ sở đủ năng lực cung cấp nhưng lại chưa được đóng gói, nên siêu thị vẫn phải nhập hàng từ các tỉnh phía nam. Khó lọt vào siêu thị Co.opmart, sức cạnh tranh yếu ngay trên “sân nhà”, đây cũng là bài học để người chăn nuôi nhìn nhận lại quy trình phát triển của mình.

Chi phí cao, năng suất thấp

Theo đánh giá của Hội Chăn nuôi Việt Nam: Chăn nuôi là ngành nhạy cảm và chịu tác động nhiều nhất trong nông nghiệp khi mở cửa thị trường, đặc biệt khi nước ta tham gia TPP và cộng đồng ASEAN. Rào cản lớn nhất của ngành chăn nuôi trong nước khi hội nhập TPP là chính sách. Chăn nuôi hiện phải chịu nhiều loại phí, trong khi đó chính sách hỗ trợ chăn nuôi cho các hộ nông dân còn rất hạn chế.

Dẫu chất lượng tốt nhưng sản phẩm mật ong tỉnh ta vẫn khó cạnh tranh trên thị trường bởi chưa có thương hiệu, nguồn gốc rõ ràng.

Đúng như đánh giá trên, đại đa số các tỉnh trong nước nói chung cũng như ngành chăn nuôi tỉnh ta nói riêng còn phụ thuộc nhiều vào nước ngoài, các loại giống cao sản, thuốc thú y đều phải nhập khẩu. Các nguyên liệu thức ăn như  đậu tương, bột cá, khoáng chất, vitamin... cũng mua từ nước ngoài; thậm chí ngô là sản phẩm thô, trong tỉnh sản xuất được nhưng các doanh nghiệp vẫn nhập từ nước ngoài về, lý do đơn giản là sản lượng ngô của tỉnh không đủ cung cấp; giá thành ngô nhập khẩu rẻ, chất lượng tốt và ổn định hơn...

Trong khi chi phí thức ăn thường chiếm khoảng 70-80% giá thành sản phẩm, điều này dẫn đến giá thành sản phẩm chăn nuôi cao, khó cạnh tranh với sản phẩm chăn nuôi của các nước TPP.

Trước những khó khăn đó, khi nghe thông tin nước ta gia nhập TPP, nhiều nông dân trên địa bàn tỉnh tỏ ra rất lo lắng bởi khi Hiệp định TPP chính thức có hiệu lực, thuế suất nhập khẩu thịt và các sản phẩm liên quan từ các nước trong khối sẽ bằng 0%, như vậy giá thành thịt ngoại có thể sẽ thấp hơn thịt nội.

Ông Hoàng Xuân Lương, thôn 3, xã Hoàn Trạch, huyện Bố Trạch cho biết: “Gia đình tôi nuôi khoảng 20 con lợn, để sản xuất ra 1kg lợn hơi hiện nay phải tốn khoảng 43.000 đồng. Đối với những hộ chăn nuôi nhỏ lẻ, phụ thuộc chủ yếu vào nguồn thức ăn từ bên ngoài thì giá thành còn cao hơn nhiều. Khi biết Hiệp định TPP được ký kết, tôi mừng thì ít mà lo thì nhiều bởi khi thuế suất còn 0%, giá thành thịt lợn của mình sẽ cao hơn giá thịt lợn nhập ngoại, vì thế nguy cơ lợn của gia đình tôi bị rớt giá là điều khó tránh khỏi”.

Không chỉ là nỗi lo chi phí sản xuất cao, một trong những điểm yếu cố hữu của ngành chăn nuôi tỉnh ta là năng suất thấp, nguyên nhân chính là chất lượng con giống chưa bảo đảm. Trong những năm gần đây, để cải thiện chất lượng đàn, tỉnh cũng đã nỗ lực tìm kiếm, nhân rộng các loại giống mới như bò thịt Brahman, bò lai sind, gà J.Dabaco... Nhưng lại thiếu các đàn đầu dòng, đàn hạt nhân có chất lượng tốt nên năng suất chăn nuôi vẫn chưa cao. Chính vì thế, con đường hội nhập TPP của ngành chăn nuôi tỉnh ta vẫn còn đó vô vàn chông gai, thử thách.

Lê Mai

Kỳ 2: Đổi mới để phát triển