QTO - Ngày 4/10/2013, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Tổng Tư lệnh đầu tiên của Quân đội nhân dân Việt Nam, người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh đi vào cõi vĩnh hằng. Tròn 12 năm Đại tướng xa Thủ đô về an nghỉ tại Vũng Chùa như di nguyện của Đại tướng “Quảng Bình là nhà tôi. Khi nào rảnh việc nước thì tôi về nhà”. Nhưng ở phố Hoàng Diệu, TP. Hà Nội... thì “Cửa sổ 30 Hoàng Diệu vẫn mở đấy thôi/Mây trắng nhớ nụ cười Người vương nắng/Gió len phòng hong khô ngày nước mắt/Đừng vội tan hơi ấm cuối còn gần...”.

1. Một sáng mùa thu ở Hà Nội, tôi tần ngần trước số nhà 30 Hoàng Diệu cổ kính, ẩn khuất sau những tán cây cổ thụ. Chiếc cổng sắt cũ kỹ như chực chờ bàn tay ai rộng mở. Tôi mường tượng thấy vị tướng già đôn hậu, mái tóc bạc màu thời gian thảnh thơi mở cổng.

Tôi mường tượng vậy thôi... Vì “Cổng 30 Hoàng Diệu, mây trắng vẫn bay về/Tìm bóng hình người dệt lời thương nhớ”. Vì trong trái tim tôi, hình ảnh Đại tướng vẫn vẹn nguyên. Vì mỗi lần đến 30 Hoàng Diệu lúc thì chị Bình, chị Phúc, lúc thì anh Biên, hay anh Nam mở cổng đưa tôi vào thắp hương tri ân Đại tướng.

Tôi bén duyên với 30 Hoàng Diệu sau ngày Đại tướng Võ Nguyên Giáp an nghỉ vĩnh hằng tại Vũng Chùa, căn cơ nhờ chị Nguyễn Hồng Hiếu, nguyên Phó Tổng Biên tập Báo Quảng Bình và chị Hoàng Thị Ái Nhiên, một người con Quảng Bình, nguyên Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam-hai người chị như những thành viên của ngôi nhà 30 Hoàng Diệu.

Thêm nữa, là Thượng tá Lê Văn Hải, người có thời gian 28 năm phục vụ Đại tướng Võ Nguyên Giáp tại Văn phòng Đại tướng. Trong những lần tháp tùng các đồng chí lãnh đạo tỉnh Quảng Bình, lãnh đạo Báo Quảng Bình (cũ) ra thắp hương viếng Đại tướng, tôi đã từng gặp gỡ, trò chuyện với những con người thân thương này.

Đồng chí Cao Trường Sơn (áo trắng), Phó Tổng Biên tập Báo Quảng Bình (nay là Báo và phát thanh, truyền hình Quảng Trị) đến thắp hương viếng Đại tướng tại 30 Hoàng Diệu - Ảnh: T.L

Tròn 10 năm Đại tướng Võ Nguyên Giáp đi xa, tôi ra Hà Nội thực hiện bài viết “Triệu triệu lòng dân... ghi dấu tháng Mười”. Chị Võ Hòa Bình đón tôi vào 30 Hoàng Diệu. Sau khi hai chị em thắp hương cho Đại tướng xong, Chị Bình kể cho tôi một câu chuyện rất văn của một võ tướng:  “Suốt cuộc đời, ba luôn mang theo tác phẩm Truyện Kiều bên mình. Truyện Kiều làm bạn với ba như “Võ công truyền quốc sử/Văn đức quán nhân tâm”. Sau khi ba mất, gia đình tặng cuốn Truyện Kiều này cho Trung tâm bảo tồn di sản Hoàng thành Thăng Long để trưng bày trong tủ sách tại phòng làm việc của ba ở Nhà D67, nơi ba và Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương đặt đại bản doanh trong những năm tháng kháng chiến chống Mỹ cứu nước”.

Sau 10 năm Đại tướng an nghỉ ở Vũng Chùa, 30 Hoàng Diệu vẫn dung dị... thể như mỗi sáng mai, Đại tướng thức dậy, thảnh thơi trên lối đi nhỏ trong vườn, tiếng gạch cũ reo lách cách theo từng bước chân. Đâu đó, tiếng cá quẩy đợi chờ người quen chăm sóc.

2. Tháng 5/2024, nhân kỷ niệm 70 năm chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954-7/5/2024), tôi thực hiện chuyến hành trình “Từ Vũng Chùa... hướng Điện Biên”, theo dấu chân Đại tướng Võ Nguyên Giáp, khởi đầu từ tỉnh Quảng Bình (cũ), đến TP. Hà Nội, lên Thái Nguyên, qua Tuyên Quang, tới Sơn La và kết thúc tại Điện Biên.

Ở 30 Hoàng Diệu, anh Võ Điện Biên mở cổng dẫn đoàn vào viếng Đại tướng. Trìu mến, anh Biên bảo: “Long ơi, em thắp hương trước đi”. Sau khi xem qua đề cương chi tiết hành trình “Từ Vũng Chùa... hướng Điện Biên”, anh Biên nhất trí ngay và góp ý thêm: Riêng tại Thái Nguyên, đặc biệt là ATK Định Hóa - “Thủ đô gió ngàn” trong 9 năm kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp, em chú ý tìm hiểu kỹ các di tích lịch sử gắn liền với Bác Hồ, Đại tướng, Bộ Chính trị, Trung ương Đảng, Tổng Quân ủy, Bộ Tổng tư lệnh... nơi ra đời các quyết sách quan trọng cho chiến cuộc Đông Xuân 1953-1954, đặc biệt là Chiến dịch Điện Biên Phủ. Theo dấu chân Đại tướng cùng toàn quân, toàn dân ra trận năm xưa, cần thiết phải đến các di tích lịch sử đặc biệt như đồi Phong Tướng, lán Tỉn Keo, đồi Na Định, đồi Khẩu Quắc, đồi Khau Cuối, bản Soi...

Sau hành trình “Từ Vũng Chùa... hướng Điện Biên”, tôi trở về Quảng Bình, băn khoăn không ghé 30 Hoàng Diệu, cứ mãi nhớ 30 Hoàng Diệu!

Tác giả thắp hương tri ân Đại tướng trong chuyến hành trình “Từ Vũng Chùa... hướng Điện Biên”, năm 2024 - Ảnh: T.L

3. Lần mới đây nhất, có dịp ra Thủ đô, tôi cùng các anh chị em người Quảng Bình trong Hội đồng hương Quảng Bình tại TP. Hà Nội đến thắp hương viếng Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Hoa dâng lên Đại tướng là những bông sen trắng tinh khôi. Cổng 30 Hoàng Diệu được chị Võ Hòa Bình mở rộng đón chúng tôi vào. Lối đi 30 Hoàng Diệu bình yên đến lạ. Mùa thu, những gốc cổ thụ trong vườn nhà Đại tướng lặng rơi từng chiếc lá, ken đều trên lối gạch cũ.

Thắp nén nhang tri ân Đại tướng Võ Nguyên Giáp tại 30 Hoàng Diệu, tiếng chị Võ Hòa Bình nhè nhẹ: “Hôm ni có các cháu người Quảng Bình đến dâng hương cho ba đó nghe!”.

Mười hai năm trước, chị Nguyễn Thị Hòa, Giám đốc Công ty CP Vận tải du lịch Hưng Long, một người con quê hương Quảng Bình đến tiễn đưa Đại tướng ở 30 Hoàng Diệu. Rồi trong khoảng 12 năm ấy, nhiều lần chị trở lại nhà Đại tướng cùng Hội đồng hương Quảng Bình tại TP. Hà Nội. Thắp hương viếng Đại tướng, chị Nguyễn Thị Hòa bồi hồi: Không riêng gì cá nhân chị đâu, Nhân dân Thủ đô rất nhiều người luôn nhớ về 30 Hoàng Diệu.

“Cổng 30 Hoàng Diệu vẫn mở đó thôi...!”

Ngô Thanh Long

(*) Lời thơ trong bài của nhà thơ Lương Đình Khoa.