QTO - Tháng 10/2024, trong chuyến thăm lại chiến trường xưa cùng đoàn cựu chiến binh Vì Hòa bình (VFP 160) do Dự án RENEW phối hợp tổ chức, ông Craige Edgerton - một cựu lính thủy đánh bộ Mỹ từng tham chiến tại Động Toàn (Căn cứ Fuller) năm 1969 - đã có một cuộc gặp gỡ định mệnh tại Gio Linh. Đến thăm một gia đình nạn nhân chất da cam với tâm thế sẻ chia nỗi đau, nhưng chính người cựu binh 78 tuổi ấy lại nhận ra rằng, chính chàng trai khuyết tật nơi đây đã giúp ông chữa lành vết thương lòng dai dẳng suốt hơn nửa thế kỷ. Dưới đây là những dòng hồi ký xúc động của ông Craige Edgerton về cuộc gặp gỡ với anh Nguyễn Đức Rin.

Phần quan trọng nhất của bức tranh dệt cuộc đời tôi sắp được dệt nên, và tôi đã không hề chuẩn bị cho điều đó. Tại Quảng Trị, đoàn chúng tôi đến thăm nhà một gia đình tại thị trấn Gio Linh (cũ), nơi có người con trai sinh ra với những di chứng nặng nề của chất da cam. Cậu ấy là Nguyễn Đức Rin, 29 tuổi, chưa bao giờ có khả năng vận động, không thể nói và cần người chăm sóc toàn thời gian.

Ông Craige Edgerton (thứ hai từ trái sang) cùng các thành viên đoàn Cựu chiến binh vì Hòa bình (VFP 160) lắng nghe chia sẻ của gia đình anh Rin tại thị trấn Gio Linh (cũ).

Gia đình Rin rất nghèo. Ngôi nhà đơn sơ, khiêm tốn ngay cả so với tiêu chuẩn nông thôn Việt Nam, nhưng lại rất sạch sẽ và ngăn nắp. Dù đã được nghe tóm tắt về hoàn cảnh gia đình trước khi đến, nhưng không sự chuẩn bị nào là đủ cho những gì chúng tôi tận mắt chứng kiến.

Rin nằm trên một chiếc giường gỗ với tấm nệm nhỏ. Cậu chỉ có thể lắc đầu với sự kiểm soát rất hạn chế, và mặc dù rất cố gắng tập trung ánh mắt, điều đó với cậu gần như là không thể. Một người trong nhóm tôi, Tony, là y tá lâu năm, đã bước tới để tương tác với Rin. Những người còn lại trong chúng tôi rụt rè lùi lại, bối rối không biết phải làm gì.

Sự ân cần và sẻ chia của các cựu binh Mỹ đối với nạn nhân chất độc da cam đã giúp xóa nhòa khoảng cách và hàn gắn nỗi đau quá khứ.

Ban đầu tôi rất ngại đến gần. Nhưng rồi một giọng nói nhỏ vang lên trong đầu tôi: “Đây chẳng phải là lý do ông trở lại Việt Nam sao? Hãy đến và kết nối với chàng trai trẻ ấy”. Tôi bước đến bên Rin với sự trân trọng gần như kính cẩn. Bàn tay cậu quơ qua quơ lại vô thức. Tôi nắm lấy bàn tay ấy và giữ trong vài giây. Bàn tay rất mềm vì cậu chưa bao giờ lao động được. Rin đảo mắt, cố gắng tìm kiếm tôi. Và rồi, cậu đã giữ yên được ánh mắt.

Những dị tật dường như biến mất khi tôi nhìn sâu vào mắt cậu. Có một khoảnh khắc chúng tôi dường như thấu hiểu nhau. Tôi nhìn thấy Rin là một con người trọn vẹn chứ không phải là những khiếm khuyết trên cơ thể. Tôi thì thầm vài lời cảm ơn cậu vì sự kết nối sâu sắc ấy.

Gia đình anh Rin sống trong hoàn cảnh khó khăn nhưng luôn nhận được sự quan tâm của cộng đồng và các tổ chức nhân đạo như RENEW.

Khi tôi rời căn phòng và ngồi xuống bức tường rào bên ngoài, cảm xúc ập đến. Một cảnh tượng bất ngờ hiện ra trong tâm trí. Tôi thấy mình đang đứng đơn độc trên một căn cứ hỏa lực năm 1969 - giống như nơi tôi từng đóng quân tại Động Toàn năm xưa. Những ánh chớp, những tiếng nổ, sự nóng bức và bụi bặm… tất cả ùa về trong một khoảnh khắc, sống động như thể tôi đang ở đó.

Tôi bật khóc. Tại sao ký ức đó lại ùa về ngay sau khi gặp Rin? Khi ngồi đó tự vấn, tôi dần nhận ra câu trả lời. Chàng trai trẻ ấy, với tất cả sự thiệt thòi của mình, dường như đã gánh thay cho tôi những ám ảnh, tội lỗi và nỗi đau của chiến tranh. Bằng cách kết nối qua ánh mắt, cậu ấy như muốn nói: “Không sao đâu. Chúng tôi tha thứ cho ông”. Và lần đầu tiên sau 55 năm, tôi hiểu rằng nếu cậu ấy có thể tha thứ cho tôi sau những gì chúng tôi đã gây ra, thì đã đến lúc tôi phải tha thứ cho chính mình.

Tôi tuyên bố không kỳ vọng gì cho chuyến đi này, nhưng thực ra tôi đã tìm kiếm sự khép lại cho nỗi đau quá khứ. Và tôi đã tìm thấy nó ở một nạn nhân chất độc da cam. Tôi chắc rằng mình sẽ không bao giờ gặp lại Rin nữa, nhưng cậu ấy mãi mãi ở trong trái tim tôi. Cảm ơn anh, Rin!

 Craige Edgerton

 (Dự án RENEW biên dịch và tổng hợp)