Vào rừng săn ốc đá

(QT) - Cái nắng bỏng rát đầu hè khiến bước chân đồng bào vùng cao thêm nặng trĩu mỗi khi lên nương. Vì lẽ mưu sinh, người dân chuyển sang kiếm sống vào ban đêm và gắn bó với nghề săn ốc đá. Đổ bao mồ hôi, niềm vui lớn nhất của họ là có bát cơm ấm lành. Xuyên màn đêm tìm ốc Hai giờ sáng, trời tối đen như mực, bà Hồ Thị Thương (trú tại bản Xa Vy, xã Hướng Hiệp, huyện Đakrông, Quảng Trị) thức các con dậy, chuẩn bị vào rừng bắt ốc đá. Họ cẩn thận kiểm tra đèn pin, đeo A chói lên vai, cầm chiếc A nuộc chuyên dùng để xúc ốc… rồi tất tả lên đường. Suốt mấy hôm nay, hôm nào mẹ con bà Thương cũng vào rừng giữa đêm tối mịt mùng như vậy. Bà cho biết: “Mùa này ốc đá xuất hiện nhiều. Nửa đêm, chúng chui ra từ hang hốc, bám vào tảng đá. Hễ thấy ánh sáng đèn pin, ốc vội co lại, rơi xuống nước. Mình chỉ việc lấy A nuộc xúc thôi”. Thực ra, các con khe, con suối gần bản Xa Vy cũng có khá nhiều ốc đá. Thế nhưng, dân bản không ưa chuộng. Theo bà Pỉ Thơm, người hơn 10 năm gắn bó với nghề săn ốc đá: “Các con suối trong rừng sâu thường trong, sạch, ít bùn hơn nên ốc sinh trưởng tốt. Vả lại, ốc ở đây thường dày ruột, có hương vị đặc trưng do ăn các loại rong rêu, lá, rễ cây rừng… Vì vậy, dù để nấu ăn hay bán, chúng tôi cũng cố gắng vào khe, suối trong rừng, tìm về loại ốc tốt nhất” .

Nhiều hành khách dừng lại dọc đường để mua ốc đá của các em nhỏ vùng cao

Không chỉ những người già như bà Hồ Thị Thương, Pỉ Thơm mà các em nhỏ vùng cao cũng tranh thủ vào rừng săn ốc đá vào ngày nghỉ. Nhà ở bản Ba Ngào (xã Đakrông, huyện Đakrông) nhưng em Hồ Khăm Rai và các bạn vẫn cất công vượt 5 km đường rừng, lên đầu nguồn con suối Ka Lu để tìm ốc. Dù mới học lớp 5 nhưng 3 năm nay, Rai đã vào rừng bắt ốc đá. Hôm nay, đồng hành với cậu là 6 người bạn cùng bản. Các em rời nhà từ 8 giờ tối, tìm xúc ốc một lượt. Sau đó, Rai và bạn ngủ lại ở chiếc lán dựng tạm trong rừng, rồi dậy vào lúc nửa đêm để tiếp tục công việc. “Trước đây, em đi với các bạn cho vui thôi. Sau này, thấy bán ốc có tiền nên em bắt để đỡ đần bố mẹ. Đi xúc ốc thế này mệt nhưng cũng vui lắm”, Rai hồn nhiên chia sẻ. Mặc dù gắn bó với nghề săn ốc đá đã lâu nhưng người dân huyện Đakrông vẫn chưa thể hiểu hết đặc tính sinh học của loài động vật này. Thông thường, tầm tháng 4 khi những cơn mưa hối hả đổ xuống, ốc đá bắt đầu xuất hiện. Khoảng nửa đêm, trời thanh, gió mát, ốc bò ra nhan nhản. Anh Hồ Văn Trung cho biết: “Không biết chúng bò ra từ đâu, để làm gì nhưng nhiều lắm. Mình xúc mỏi tay mà vẫn không hết. Rồi qua mùa, chúng lại… dắt nhau đi đâu mất”. Thông thường, mùa ốc đá chỉ kéo dài trong 3 tháng, trọng điểm là tháng 5, 6, 7. Thế nên, dân bản xem đây là nghề thời vụ, giúp cải thiện đời sống gia đình.

Ngày nay, ốc đá trở thành “đặc sản”, được rất nhiều người ưa chuộng. Ở miền xuôi, mỗi lần thực khách khen ốc thơm, ngon, chủ quán lại đon đả giới thiệu: “Ốc bắt từ các con khe, con suối trong rừng ở huyện Đakrông đó”. Sự thơm ngon của món ăn này có lẽ phần nào kết tinh từ giọt mồ hôi mặn chát của người dân vùng cao.

“Buôn có bạn, bán có phường”, người dân ở các bản làng thuộc huyện miền núi Đakrông thường đi săn ốc theo nhóm, chí ít cũng gồm 3 người. Họ nhiệt tình chia sẻ nhau thông tin về địa điểm có nhiều ốc đá cũng như các ngón nghề. Trường hợp đi một mình, tuy có thể mang về nhiều “lộc rừng” nhưng khổ chủ sẽ chẳng biết kêu ai nếu gặp trường hợp nguy cấp. Mới đây, vì mải mê bắt ốc đá, anh Hồ Văn Hùng bị rắn cắn. Nếu không có mọi người kịp thời cõng từ rừng về trạm y tế, tính mạng của anh đã bị đe dọa. Gắn bó với nghề săn ốc đá, ông Hồ Văn Phi cũng không ít lần thót tim. Mới đây nhất, do bám vào vách đá rêu phủ xanh rì, ông Phi luống cuống tuột tay, rơi từ trên cao xuống khiến chân bị bong gân, xây xước khắp người. “May mà hôm ấy có đứa cháu đi cùng, không thì chẳng biết phải xoay sở thế nào”, ông Phi thở phào chia sẻ. Thấy ốc đá mang lại nguồn thu nhập, dân bản tham gia săn tìm thứ sản vật này ngày càng đông. Để bắt được nhiều ốc, bà con quyết định đi xa hơn, lên tít vùng thượng nguồn, giáp ranh với huyện bạn. Một số người đi săn ốc đá ròng rã 3, 4 ngày mới về nhà. Trường hợp suôn sẻ, họ có thể kiếm được một gùi đầy ốc. Thế nhưng, đôi khi dân bản đành ôm nỗi thất vọng trở về . Đem ốc đổi gạo Những ngày này, đi dọc tuyến Quốc lộ 9, đoạn qua huyện Đakrông, không khó để gặp hình ảnh phụ nữ, trẻ em vùng cao ngồi túm tụm bán ốc đá. Chỉ tính riêng ở địa bàn xã Hướng Hiệp cũng có hơn 10 mẹt hàng. Thông thường, mỗi khi từ rừng về, bà con lại đưa các “sản vật” ra cạnh lề đường để bán. Mắt ai cũng đăm đắm trông theo những đoàn xe hối hả chạy qua, mong đợi khách hàng ghé mua. Thực tế, hầu hết những người gắn bó với nghề săn ốc đá đều nghèo. Trước đây, họ chuyên bắt ốc, làm sạch nấu với các loại rau rừng để lót dạ. Từ ngày ốc đá được mọi người ưa chuộng, món ăn thanh đạm ấy bỗng chốc trở thành “đặc sản”. Thành ra, sau khi đi săn ốc về, họ đều tất tả mang đi bán. Một người dân địa phương cho biết: “Mình ngồi bán cả ngày, đến khi nào hết ốc thì về nhà. Lúc bán ế mới nghĩ đến việc nấu để ăn. Mỗi lần như vậy, bọn trẻ rất mừng vì có bữa… cải thiện. Thế nhưng, miếng ăn trong miệng vợ chồng mình lại đắng ngắt. Chẳng biết nay mai cả nhà có gạo mà ăn hay không”. Ốc đá thường được bà con bán với giá rất rẻ. Mỗi lon ốc (bằng lon sữa đặc) chỉ tầm 10 ngàn đồng. Trường hợp tiểu thương đến mua tận nhà, giá ốc còn thấp hơn. Bên cạnh đó, một số hộ dân chọn phương án trực tiếp “đem ốc, đổi gạo” cho các cửa hàng trong vùng. “Thiệt một chút nhưng mình chấp nhận. Cả ngày lo bán ốc thì biết lấy ai để làm lụng, chăm sóc rẫy nương. Đợt này nắng nóng, hạn hạn nữa, sợ mất mùa lắm”, bà Hồ Thị Thương giãi bày. Nếu cân đo giữa khối lượng, thời gian làm việc với lợi nhuận thì nghề săn ốc đá khiến dân bản “lỗ to”. Thế nhưng, hầu hết bà con vẫn gắn bó với cái nghề thời vụ lắm vất vả này. Ở vùng cao, thời tiết khắc nghiệt cộng với trình độ sản xuất còn lạc hậu nên việc bám rẫy, rừng để phát triển kinh tế không hề dễ. Nhiều hộ đầu tư hơn chục triệu đồng mua giống cây trồng, vật nuôi nhưng chỉ sau một đợt hạn hán hoặc dịch bệnh, số tiền ấy lại “đổ xuống sông, xuống biển”. Vào những ngày nắng hạn như hiện nay, cuộc sống của người dân huyện Đakrông càng gặp nhiều khó khăn. Thế nên, săn ốc rừng đang trở thành “nghề phụ, thu chính”. Với công việc này, dân bản hầu như không phải đầu tư vốn liếng, trang thiết bị, chỉ cần chịu khó, chịu khổ để có thu nhập. Ngày nay, ốc đá trở thành “đặc sản”, được rất nhiều người ưa chuộng. Ở miền xuôi, mỗi lần thực khách khen ốc thơm, ngon, chủ quán lại đon đả giới thiệu: “Ốc bắt từ các con khe, con suối trong rừng ở huyện Đakrông đó”. Sự thơm ngon của món ăn này có lẽ phần nào kết tinh từ giọt mồ hôi mặn chát của người dân vùng cao. Bài, ảnh: QUANG HIỆP