“Thời cơ vàng” để Đakrông xoá đói giảm nghèo nhanh và bền vững

Xoá đói giảm nghèo là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước nhằm cải thiện đời sống vật chất và tinh thần cho người nghèo, thu hẹp khoảng cách và trình độ phát triển giữa các vùng, địa bàn và giữa các dân tộc, nhóm dân cư. Thành tựu xoá đói giảm nghèo trong những năm qua đã góp phần tăng trưởng kinh tế và thực hiện công bằng xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống con người. Tuy nhiên kết quả công cuộc xoá đói giảm nghèo ở nhiều địa phương vẫn chưa vững chắc, chênh lệch giàu nghèo giữa các vùng vẫn còn những khoảng cách đáng kể, đặc biệt là những địa bàn vùng sâu vùng xa, vùng biên giới khó khăn.

Xây dựng hạ tầng cơ sở góp phần xóa đói giảm nghèo bền vững cho vùng sâu vùng xa

Đakrông là một địa phương như thế. Dù đã có nhiều nỗ lực và được sự hỗ trợ to lớn của các chương trình mục tiêu quốc gia, các dự án quốc tế, công cuộc xoá đói giảm nghèo ở đây vẫn chưa đạt được những kết quả như mong muốn. Tỷ lệ hộ nghèo hiện tại của Đakrông vẫn còn khá cao. Theo số liệu thống kê, tính đến cuối năm 2008 toàn huyện có 3.331 hộ nghèo, chiếm 48%, trong số đó số hộ nghèo là đồng bào dân tộc thiểu số chiến 80%, ngoài ra số hộ giáp ranh nghèo vẫn còn gần 40% tổng số hộ trong toàn huyện. Nguyên nhân của tình trạng đói nghèo chủ yếu do trình độ dân trí thấp, thiếu kiến thức và kinh nghiệm sản xuất, tập quán sinh hoạt lạc hậu, tốc độ tăng dân sô tự nhiên khá cao, điều kiện chăm lo sức khoẻ ban đầu còn nhiều hạn chế dẫn đến bệnh tật thường xuyên xảy ra, chi phí cho việc điều trị khám chữa bệnh và đi lại còn lớn nên khó có khả năng tích luỹ tái sản xuất mở rộng, thiếu vốn sản xuất kinh doanh. Tư tưởng trông chờ ỷ lại, tự ty mặc cảm, chấp nhận đói nghèo như một định mệnh vẫn còn khá phổ biến trong người dân và một số cán bộ địa phương, năng lực tổ chức thực hiện cuả cán bộ cơ sơ hạn chế, đội ngũ cán bộ cơ sở còn yếu và thiếu cán bộ khoa học, kỹ thuật, cơ chế chính sách hỗ trợ xoá đói giảm nghèo chưa phù hợp, thiếu đồng bộ. Bên cạnh những nguyên nhân chủ quan thuộc về ý thức của con người, vân đề đói nghèo ở Đakrông vẫn bị chi phối bởi những yếu tố khách quan đó là điều kiện tự nhiên khó khăn, địa hình phức tạp, bị chia cắt bởi hệ thống sông suối và đồi núi dày đặc, đất sản xuất ít, điểm xuất phát thấp, kết cấu hạ tầng yếu kém, không đồng bộ, thiên tai thường xuyên đe doạ. Để tiếp tục đẩy mạnh công cuộc xoá đói giảm nghèo, tạo sự chuyển biến nhanh, mạnh mẽ về đời sống vật chất và tinh thần cho người nghèo, đồng bào dân tộc ít người, đảm bảo đến năm 2020 các huyện nghèo phát triển ngang bằng các huyện khác trong khu vực, ngày 27/12/2008 Chính phủ đã ra Nghị quyết (30a/2008/NQ-CP) về chương trình hỗ trợ giảm nghèo nhanh và bền vững đối với 61 huyên nghèo của cả nước, trong đó có huyện Đakrông. Theo đó, Chính phủ sẽ có chính sách đặc biệt ưu đãi hỗ trợ phát triển sản xuất nông, lâm nghiệp bền vững, theo hướng sản xuất hàng hoá, khai thác tốt các thế mạnh của địa phương. Xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế- xã hội phù hợp, thực hiện chuyển đổi cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất có hiệu quả theo quy hoạch; xây dựng xã hội nông thôn ổn định, giàu bản sắc văn hoá dân tộc, dân trí được nâng cao, môi trường sinh thái được bảo vệ; đảm bảo vững chắc an ninh, quốc phòng.

Tiếp nhận chương trình hỗ trợ giảm nghèo nhanh và bền vững của Chính phủ, trên cơ sở rút kinh nghiệm từ việc thực hiện chương trình xoá đói giảm nghèo nhiều năm qua trên địa bàn, huyện Đakrông đã xây dựng đề án xoá đói giảm nghèo giai đoạn 2009 - 2020 nhằm huy động và sử dụng có hiệu quả mọi nguồn lực, tạo sự chuyển biến nhanh và bền vững mọi mặt đời sống vật chất và tinh thần của người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn, phấn đấu đạt và vượt các chỉ tiêu xoá đói giảm nghèo mà Chính phủ đã đề ra.

Mục tiêu cụ thể được Chính phủ xác định là đến năm 2010, giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống dưới 40%, cơ bản không còn hộ dân ở nhà tạm, cơ bản hoàn thành việc giao đất, giao rừng, trợ cấp lương thực cho người dân ở những nơi không có điều kiện tổ chức sản xuất, khu vực giáp biên giới để bảo đảm đời sống. Đến năm 2015 giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống mức ngang bằng mức trung bình của tỉnh và đến năm 2020, giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống mức ngang bằng mức trung bình của khu vực. Giải quyết cơ bản vấn đề sản xuất, việc làm, thu nhập để nâng cao đời sống của người dân ở các huyện nghèo gấp 5-6 lần so với hiện nay. Lao động nông nghiệp còn khoảng 50% lao động xã hội, tỷ lệ lao động nông thôn qua đào tạo, tập huấn, huấn luyện đạt trên 50%; số xã đạt tiêu chuẩn nông thôn mới khoảng 50%. Phát triển đồng bộ kết cấu hạ tầng kinh tế- xã hội nông thôn, trước hết là hệ thống thuỷ lợi đảm bảo tưới tiêu chủ động cho toàn bộ diện tích lúa có thể trồng hai vụ, mở rộng diện tích tưới cho hoa màu, cây công nghiệp; bảo đảm giao thông thông suốt 4 mùa tới hầu hết các xã và cơ bản có đường ô tô đến các thôn, bản đã được quy hoạch; cung cấp điện sinh hoạt cho hầu hết dân cư; bảo đảm cơ bản điều kiện học tập, chữa bệnh, sinh hoạt văn hoá, tinh thần cho người dân.

Theo đồng chí Hồ Thanh Bân, Bí thư Huyện uỷ Đakrông, chương trình hỗ trợ 61 huyện nghèo của Chính phủ là một cơ hội lớn để huyện bứt phá, tạo nên những chuyển biến mạnh mẽ trên mọi mặt của đời sống kinh tế- xã hội, đây cũng là động lực để địa phương xoá được đói, giảm được nghèo một cách nhanh chóng và bền vững. Trong những năm qua, nguồn lực đầu tư vào huyện khá lớn, tuy nhiên đến nay Đakrông vẫn còn là huyện rất nghèo, ngoài những nguyên nhân đã nêu trên, tình trạng đói nghèo ở đây còn bị chi phối bởi một số nguyên nhân khác, đó là mặc dù có nhiều chương trình, chính sách hỗ trợ đầu tư nhưng chưa đủ mạnh và thiếu đồng bộ nên đã hạn chế đến kết quả đầu tư. Trình độ dân trí quá thấp, chất lượng nguồn nhân lực kém cùng với tập quán canh tác và sinh hoạt lạc hậu của đồng bào chậm được thay đổi, tính năng động, sáng tạo của người dân rất hạn chế. Nhiều chương trình dự án trên địa bàn cùng mục tiêu phát triển và giảm nghèo với nhiều nguồn vốn khác nhau nhưng lại điều hành theo từng cơ chế riêng với các đầu mối khác nhau và chưa có cơ chế phối hợp, lồng ghép để thực hiện có hiệu quả. Đội ngũ cán bộ chuyên môn cấp huyện và cán bộ cơ sở vừa thiếu vừa yếu. Quy trình, thủ tục đầu tư đã được cải thiện nhưng vẫn còn phức tạp. Được sự quan tâm của Chính phủ, trên cơ sở Nghị quyết 30a/2008/QĐ-CP đã được ban hành, căn cứ thực trạng tình hình, UBND huyện Đakrông đã hoàn thành đề án phát triển kinh tế - xã hội nhằm giảm nghèo nhanh và bền vững với những định hướng phát triển và những chỉ tiêu cụ thể cho từng giai đoạn. Theo đó, tốc độ tăng trưởng bình quân của toàn huyện giai đoạn 2009- 2020 khoảng từ 22 -25%/năm, từng bước chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng giảm dần tỷ trọng nông, lâm nghiệp, tăng công nghiệp, dịch vụ. Tăng thu nhập bình quân đầu người từ 2,5 triệu đồng/năm như hiện nay lên 5 triệu đồng/năm (2010), 8,5 triệu đồng/người/năm (2015) và phấn đấu đến năm 2020 thu nhập bình quân đầu người đạt khoảng 14- 15 triệu đồng/năm. Để thực hiện chương trình giảm nghèo nhanh và bền vững, đề án của huyện cũng đã đề ra các nhóm giải pháp cơ bản, đó là: nhóm giải pháp tạo môi trường thuận lợi cho người nghèo. Đây là nhóm giải pháp không đầu tư trực tiếp cho người nghèo mà chỉ tạo môi trường thuận lợi, tức là tạo ra cơ hội tốt để người nghèo có thể năm bắt để tự vươn lên thoát khỏi đói nghèo. Nhóm giải pháp tác động đến các tiểu vùng nghèo, cụ thể sẽ tiến hành nghiên cứu để phân chia các khu vực có tính đặc thù khác nhau (về điều kiện tự nhiên, kinh tế- xã hội, tỷ lệ hộ nghèo...) để áp dụng các giải pháp giảm nghèo khác nhau. Nhóm giải pháp hỗ trợ trực tiếp cho hộ nghèo, nhằm thực hiện đồng bộ các chính sách xã hội để giải quyết khó khăn trước mắt cho người nghèo, các đối tượng chính sách xã hội, hộ cận nghèo. Đồng thời triển khai đồng bộ các giải pháp đẩy mạnh phát triển kinh tế nhằm tăng thu nhập ổn định cho người dân. Cụ thể thực hiện chính sách hỗ trợ thông qua khoán chăm sóc, bảo vệ rừng, giao rừng, giao đất để trồng rừng sản xuất. Theo đó người nhận khoán chăm sóc, bảo vệ rừng được hưởng tiền chăm sóc, bảo vệ rừng mỗi năm 200 ngàn đồng/ha, được hưởng toàn bộ sản phẩm trên diện tích rừng sản xuất được giao trông, được hỗ trợ giống cây... Bên cạnh đó, các hộ nghèo còn được hỗ trợ khai hoang, phục hoa đất, được hỗ trợ vay vốn sản xuất. Các hộ nghèo ở các thôn, bản vùng biên giới trong thời gian chưa tự túc được lương thực thì được hỗ trợ 15kg gạo/khẩu/tháng. Để giải quyết tình trạng thiếu nguồn nhân lực thực hiện chương trình giảm nghèo tại các địa phương, chương trình sẽ tăng cường đội ngũ cán bộ khuyến lâm, khuyến nông, khuyến ngư về cơ sở, tổ chức hệ thống dịch vụ thú y, bảo vệ thực vật về tận bản làng để tập huấn, chuyển giao các tiến bộ khoa học kỹ thuật, kỹ năng canh tác cho người dân. Việc thực hiện các chính sách thu hút đầu tư, đẩy mạnh xuất khẩu lao động cũng được xem là những giải pháp hữu hiệu để đẩy nhanh mục tiêu giảm nghèo. Vấn đề quan lý và sử dụng đồng vốn xoá đói giảm nghèo một cách có hiệu quả cũng đã được địa phương đặt ra và có những giải pháp thực hiện hợp lý. Theo đồng chí Vũ Đình Hoè, Chủ tịch UBND huyện, để thực hiện tốt chương trình giảm nghèo nhanh và bền vững, huyện sẽ tích cực huy động các nguồn vốn khác nhau cho sự nghiệp xoá đói giảm nghèo và phát triển bền vững, trong đó có nguồn huy động từ ngân sách trung ương, địa phương, các tổ chức quốc tế, cac nhà hảo tâm, trong cộng đồng và bản thân người lao động. Rút kinh nghiệm từ các chương trình dự án trước đây, để đảm bảo nguồn vốn đầu tư có hiệu quả, Ban điều hành dự án sẽ tổ chức, phân công, lồng ghép các nguồn vốn đầu tư trên địa bàn ngay từ khâu xây dựng kế hoạch đến tổ chức thực hiện. Ưu tiên bố trí đầu tư để xây dựng các công trình thiết yếu phục vụ sản xuất và dân sinh như giao thông liên thôn, liên xã, hồ chứa nước, kênh mương thuỷ lợi, nước sinh hoạt, điện, hệ thống trạm y tế, trường học, nhà ở cho hộ nghèo. Đồng chí Chủ tịch UBND huyện cũng cho biết thêm, vì đây là chương trình quốc gia đầu tư trực tiếp đến vùng nghèo, hộ nghèo để giảm nghèo nhanh va bền vững do đó phải củng cố và nâng cao năng lực các ban quản lý, tăng cường công tác chỉ đạo, hướng dẫn kiểm tra việc tổ chức thực hiện, nâng cao trách nhiệm của chủ đầu tư, chính quyền cơ sở. Hiện tại, để triển khai chương trình, huyện đã tổ chức các đoàn đi khảo sát lại một lần nữa để có những số liệu thống kê chính xác, nắm bắt những vấn đề vướng mắc từ cơ sở để có hướng tháo gỡ trong quá trình thực hiện dự án. Công cuộc xoá đói giảm nghèo là một nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu của địa phương hiện nay, để thực hiện thành công nhiệm vụ, mục tiêu đã đề ra cần phải nghiêm túc thực hiện quy chế dân chủ cơ sở, phát huy vai trò làm chủ của người dân từ khâu xây dựng kế hoạch đến tổ chức thực hiện, giám sát đánh giá hiệu quả. Quan điểm chỉ đạo của huyện là phát huy quyền chủ động của cơ sở, huyện chỉ tăng cường hỗ trợ, giúp đỡ chứ không phải làm thay. Có thể nói chưa bao giờ huyện miền núi nghèo Đakrông có được cơ hội thuận lợi để đẩy nhanh và bền vững sự nghiệp xoá đói giảm nghèo như hiện nay. “Nghị quyết 30a của Chính phủ chắc chắn sẽ là động lực thúc đẩy quá trình phát triển kinh tế- xã hội tại một trong những địa phương nghèo nhất nước này. Nhưng phải coi đây là “thời cơ vàng”, là điều kiện tốt nhất để bứt phá trên hành trình xoá đói giảm nghèo chứ không phải là cơ hội kiếm chác của một số người. Thực tế những năm qua bên cạnh những việc đã làm được rất đáng ghi nhận, nhiều dự án, chương trình mục tiêu quốc gia đã để lại trên địa bàn những công trình dang dở, kém hiệu quả, để lại sự mất mát lớn trong người dân đó là lòng tin. Để người dân đói nghèo dai dẳng phải được xem là tội ác, là nỗi nhục không thể nào biện minh được của những người có lương tri, có trách nhiệm”, đồng chí Trần Quang Chiến, Phó Bí thư Huyện uỷ Đakrông đã nói với tôi như vậy. Bài và ảnh: Hoàng Đức