Ba anh em-ba ông nghè thời vua Bảo Đại theo lời kêu gọi của Cụ Hồ đi kháng chiến

(QT) - Sau ngày cách mạng Tháng Tám thành công, năm 1945, vua Bảo Đại và các quan chức triều Nguyễn đã thấy được sức mạnh của lực lượng quần chúng nhân dân lao động dưới sự lãnh đạo của Đảng và Cụ Hồ đã vùng lên lật đổ chỉnh thể quân chủ để xây dựng nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Ấn tượng nhất đối với mọi người lúc bấy giờ là buổi lễ thoái vị của vua Bảo Đại (vị vua cuối cùng của triều Nguyễn) được tổ chức tại lầu Ngũ Phụng, Ngọ Môn, Đại nội Huế vào chiều ngày 30/8/1945. Tại buổi lễ này, người ta xúc động nghe vua Bảo Đại đọc lời thoái vị và đại diện của Chính phủ Cách mạng lâm thời ông Trần Huy Liệu đọc bản tuyên bố nhận ấn kiếm thoái vị của nhà vua. Nhiều vị quan chức cũ của triều Nguyễn lúc đó cũng bớt nỗi băn khoăn lo lắng về số phận của mình và họ cũng có cảm tình với chính thể mới, nhất là sau khi vua Bảo Đại thoái vị và được Cụ Hồ mời ra làm cố vấn cho Chính phủ Lâm thời thì có nhiều vị quan lại cũ cũng thành tâm đi theo cách mạng rồi tham gia kháng chiến chống thực dân Pháp (theo Lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh vào ngày 19/12/1946). Đặc biệt, trong đó có ba anh em cũng là ba ông nghè thời vua Bảo Đại đã hăng hái lên đường đi kháng chiến cứu quốc. Đó là ông nghè Lượng (Trần Viết Lượng, quê quán làng Long Hưng, xã Hải Phú, huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị), ông nghè Cân (Trần Viết Cân - người làng Long Hưng), ông nghè Việt (Lê Quang Việt- người làng Thượng Xá, xã Hải Thượng, huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị). Hai ông Lượng và Cân là hai anh em ruột, còn ông Việt là em rể. Các ông nghè này đều làm việc ở Ngự tiền văn phòng nhà vua tại Đại nội Huế. Ông nghè Lượng thì lo việc tài chính; ông nghè Cân thì lo việc thủ tục nghi thức; ông nghè Việt thì lo việc xây dựng, tu bổ công trình. Cả ba anh em đều tình nguyện đi tham gia kháng chiến chống giặc Pháp theo Lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh năm 1946. Sau đó cả ba anh em đều phấn đấu rèn luyện và đã trở thành đảng viên của Đảng Cộng sản Việt Nam. Ông Trần Viết Cân (nguyên là cán bộ tuyên truyền của huyện Hải Lăng tỉnh Quảng Trị) đã hy sinh trong kháng chiến chống Pháp (là Liệt sĩ năm 1949); Ông Trần Viết Lượng và Lê Quang Việt, sau hoà bình năm 1954, ra Bắc công tác tại Hà Nội. Ông Lượng làm việc tại Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã từng giữ chức Vụ phó Vụ Tổ chức. Ông Việt đã từng giữ chức Viện trưởng Viện Thiết kế công nghiệp Hà Nội. Phải nói rằng, do tình cảm kính phục Cụ Hồ và tin tưởng ở chính quyền Cách mạng, tin tưởng Đảng và Nhà nước Việt Nam Dân chủ cộng hoà mà ba ông nghè đã vượt qua bao gian nan, vất vả trong cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc. Các ông nghè đã không hề tiếc gì cuộc sống trong cung đình thời quan lại vua chúa lầu son, gác tía, ăn ngon, mặc đẹp, lên xe, xuống ngựa… để hoà mình cùng với cán bộ và nhân dân thời khói lửa chiến tranh. Dù có ăn uống kham khổ, y phục đơn sơ, mang dép cao su đi khắp núi rừng… các ông vẫn vui lòng chịu khó không hề than vãn, kêu ca, một lòng tin tưởng vào ngày thắng lợi của đất nước. Có một điều đáng nói là ba ông nghè đi kháng chiến này đã trở thành ba cán bộ mẫu mực có uy tín trong cơ quan và quần chúng nhân dân. Các ông luôn có ý thức giáo dục con cháu trở thành những công dân yêu nước, thương dân. Chẳng hạn như ông Trần Viết Lượng có con đầu là liệt sĩ Trần Viết Tuân, con trai thứ là Trần Anh Vinh- nguyên giáo viên trường Cao đẳng sư phạm Huế, con gái út là cô Trần Thị Miên, nguyên là cán bộ Đài phát thanh tỉnh Thừa Thiên- Huế. Ông Trần Viết Cân có con trai là nhà giáo Trần Viết Ngạc, nguyên giáo viên Trường Đại học Sư phạm Huế và Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh; Tiến sĩ Trần Viết Mẫn, cán bộ kế hoạch Nhà nước đã nghỉ hưu. Các gia đình con cháu của ba ông nghè đi kháng chiến này đều có công với nhân dân, với Tổ quốc. Cả ba ông đều được tặng thưởng Huân chương Kháng chiến hạng Nhất. Tôi có gặp bác Trần Kim Hồ (nguyên là cán bộ Ban tổ chức chính quyền của tỉnh Bình Trị Thiên cũ) để hỏi thêm về chuyện ba ông nghè đồng hương với bác. Bác cho biết rằng bác đã được gần gũi, tầm tình nhiều với ba ông nghè đi kháng chiến này. Bác Trần Kim Hồ đã kể với tôi nhiều chuyện có liên quan đến ba ông đó và cuối cùng bác nói: “Chuyện ba ông nghè và cũng là ba anh em đi kháng chiến đã thành ba đảng viên, kể ra thì cũng hiếm thấy đấy. Thế mới biết cái tài thuyết phục cảm hoá lòng tin và dùng người của Cụ Hồ Chí Minh thật tài tình, minh triết!”. Nguyễn Hồng Trân