Điện Biên Phủ - điểm hẹn chiến tranh đến hòa bình

Điện Biên Phủ “một cái mốc chói lọi bằng vàng của lịch sử. Nó chỉ rõ nơi chủ nghĩa thực dân lăn xuống dốc và tan rã, đồng thời phong trào giải phóng dân tộc khắp thế giới đang lên cao đến thắng lợi hoàn toàn”. Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ không chỉ ghi dấu ấn tốt đẹp và chiến công hiển hách trong tiến trình lịch sử cách mạng Việt Nam, mà còn tác động mạnh mẽ đến an ninh, chính trị thế giới, trở thành điểm hẹn hòa bình, hữu nghị và hợp tác.

Cờ “Quyết chiến - Quyết thắng” của Quân đội nhân dân Việt Nam tung bay trên nóc hầm tướng De Castries -Ảnh: TƯ LIỆU

Tầm vóc của chiến thắng Điện Biên Phủ

Thời gian càng lùi xa, ý nghĩa lịch sử của chiến thắng Điện Biên Phủ càng được nhận thức đầy đủ, đúng đắn và sâu sắc hơn. Chiến thắng Điện Biên Phủ tác động mạnh mẽ, sâu rộng đối với phong trào giải phóng dân tộc; cổ vũ, động viên Nhân dân các nước thuộc địa và phụ thuộc vùng lên giải phóng và xây dựng quốc gia độc lập, tự do của mình. Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, cụm từ “Việt Nam - Hồ Chí Minh - Điện Biên Phủ” không chỉ trở thành lời chào mời, mà còn có ý nghĩa như một “mệnh lệnh” trong cuộc đấu tranh của các dân tộc bị áp bức, nô dịch.

Từ ngày 7/5/1954 đến nay, không chỉ Nhân dân Việt Nam mà các nhà nghiên cứu, tướng lĩnh, các chính trị gia trên thế giới, nhất là ở Pháp và Mỹ đã viết về Điện Biên Phủ - “sự kiện thế kỷ” dưới nhiều hình thức, thể loại: văn học, nghệ thuật, hồi ức, hồi ký,… tập trung nhiều nhất là lĩnh vực khoa học quân sự. Các tác phẩm đều đi tìm lời lý giải cho chiến thắng “chấn động địa cầu” này. Tựu chung đều thống nhất nhận định đó là thắng lợi của trí tuệ và tầng sâu văn hóa Việt Nam; của khối đại đoàn kết toàn dân tộc đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp, toàn diện của Đảng Cộng sản Việt Nam. Chiến thắng Điện Biên Phủ không chỉ là thắng lợi vẻ vang của dân tộc Việt Nam trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, mà còn là chiến công vĩ đại của nhân loại trong thế kỷ XX.

Tác động của “tiếng sấm Điện Biên Phủ”

“Đúng 22 giờ ngày 7/5/1954, quân ta đã tiêu diệt toàn bộ quân địch ở Điện Biên Phủ. Chiến dịch Điện Biên Phủ vĩ đại đã thu được toàn thắng”. Một “không khí im lặng não nề” của Quốc hội Pháp khi nghe tin Điện Biên Phủ thất thủ lúc 13 giờ 42 phút ngày 8/5/1954. Ngày 11/5/1954, Hội đồng Chính phủ Pháp đã họp một phiên bi thảm nhất của nước Pháp, kể từ tháng 5/1940. Trong hồi ký “Tấn bi kịch Đông Dương...” sau này, Lanien thừa nhận rằng: “Thất bại cực kỳ to lớn ở Đông Dương đã làm cho Chính phủ Pháp lo ngại, chủ yếu do những tác động vang dội của nó ở Paris... nó giáng một đòn tinh thần rất nặng vào dư luận quần chúng, cũng như một vài giới quân sự...”.

Trong quyển “Đông Dương hấp hối 1953 - 1954”, Hăngri Nava cay đắng thừa nhận sự thất thủ của tập đoàn cứ điểm (Điện Biên Phủ) đã gây ra một sự choáng váng sâu sắc không có lợi cho chúng ta”... Tiếng sấm Điện Biên Phủ cũng làm rung động Nhà Trắng. Báo Paris Match viết: “Đằng sau sự sụp đổ của Điện Biên Phủ có những dự đoán tối tăm và những giả thuyết còn khiến người ta nản lòng hơn là những sự thật phũ phàng nhất”. Chính phủ Mỹ cũng lo ngại khi “Điện Biên Phủ thất thủ, việc đầu tiên của Tổng thống Aixenhao là triệu tập ngay Hội đồng An ninh quốc gia vào ngày hôm sau”.

Hãng tin Pháp AFP ngày 7/5/1984, cho rằng chiến thắng Điện Biên Phủ “đã thúc đẩy và làm tăng cường sự phản kháng các chính sách khống chế tàn bạo của Mỹ ở các nước tư bản khác”; đồng thời khẳng định đã “thổi bùng phong trào độc lập tại nhiều quốc gia thuộc địa trên khắp thế giới”. Nhấn mạnh về ý nghĩa lịch sử của chiến thắng Điện Biên Phủ, tờ Guardian (Anh) năm 2014 nhận định rằng, chiến thắng Điện Biên Phủ không chỉ đơn thuần là biểu tượng thất bại của Pháp, biểu tượng thắng lợi của Việt Nam, mà còn là “dấu mốc mở ra một thời đại mới trên toàn thế giới - thời đại giải phóng dân tộc”.

Báo Hong Kong Bưu điện Hoa Nam buổi sáng (SCMP) khẳng định: “Điện Biên Phủ là biểu tượng của tinh thần quyết tâm tự lực, tự cường, chiến đấu và chiến thắng của dân tộc Việt Nam”. Nhà nghiên cứu Anh, Peter Hunt thuộc Đại học King’s College London nhận định: “Điện Biên Phủ đã làm thay đổi cả châu Á và ảnh hưởng của nó còn kéo dài tới ngày nay”. Điện Biên Phủ còn tái diễn trong lịch sử cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam của đế quốc Mỹ. Năm 1968, từ tháng 1 đến tháng 7, quân Giải phóng miền Nam Việt Nam liên tục tiến công quân Mỹ và ngụy quyền Sài Gòn ở cứ điểm Khe Sanh (Quảng Trị), qua nhiều đợt tiến công tiêu diệt chi khu quân sự Hướng Hóa, cứ điểm Làng Vây, Tà Cơn, đánh bại cuộc hành quân giải vây “ngựa bay”, siết chặt vòng vây, đánh lấn. Cuối cùng, quân viễn chinh Mỹ phải bỏ ý đồ “bảo vệ Khe Sanh bằng mọi giá”, vì “không chịu đựng một Điện Biên Phủ”, nên phải tháo chạy.

Đó là sự thất bại nặng nề về chính trị đối với Mỹ theo kiểu “Pháp bại trận Điện Biên Phủ”, và Giônxơn đã “ném danh dự nước Mỹ ra để bắt Hội đồng Tham mưu trưởng liên quân ký cam kết bằng máu” để giữ Khe Sanh (theo nhà sử học Mỹ Sêthơ Sêtsing). Năm 1972, trong 12 ngày đêm ngoan cố, dã man đánh phá Thủ đô Hà Nội, Mỹ lại nếm đòn “Điện Biên Phủ trên không” (81 máy bay bị bắn rơi, trong đó có 34 chiếc “siêu pháo đài bay” B-52; 5 chiếc F-111 “cánh cụp cánh xòe”. Những điều này xác nhận dự đoán việc Mỹ “ủng hộ các chế độ độc tài quân phiệt... chắc chắn sẽ đưa đến một Điện Biên Phủ”.

Điện Biên Phủ - biểu tượng khát vọng độc lập, tự do; điểm hẹn hòa bình, hữu nghị và hợp tác

Tờ Tin tức, số ra ngày 11/5/1954 ở Inđônêxia nhận thấy rằng, việc giải phóng Điện Biên Phủ không chỉ là thắng lợi của Việt Nam mà còn “chứng minh Nhân dân châu Á có đủ khả năng kết thúc lịch sử của bọn thực dân âm mưu dùng lực lượng vũ trang để thực hiện tham vọng của mình”. Trong chiến đấu chống Pháp, mỗi khi xung phong, các chiến sĩ Angrêri thét lớn “Điện Biên Phủ” thay cho “Anma” (nghĩa là “xung phong”, “tiến lên”).

Đúng như Môhamét Banđana, nhà điện ảnh Angiêri đã nói: “mỗi khi đánh giáp lá cà, ba tiếng “Điện Biên Phủ” tăng thêm sức mạnh cho đường lê; khi lao mình dưới làn mưa đạn, ba tiếng “Điện Biên Phủ” đã khích lệ chiến sĩ chúng tôi đánh đến cùng, chiếm bằng được từng tấc đất trên trận địa quân thù”. Còn tờ Sao đỏ (Liên Xô), ngày 8/5/1954 viết: “Việc giải phóng cứ điểm (Điện Biên Phủ) chứng tỏ lực lượng của Quân đội nhân dân Việt Nam, ý chí không gì lay chuyển nổi của Nhân dân Việt Nam kiên quyết bảo vệ nền tự do, độc lập của mình”. Trong tình đoàn kết, hữu nghị đặc biệt Việt - Lào, Hoàng thân Xuphanuvông, Thủ tướng Chính phủ kháng chiến Pathét Lào, trong điện mừng ngày 8/5/1954 đã chân thành cảm ơn Nhân dân Việt Nam với chiến thắng Điện Biên Phủ “ngoài nhiệm vụ giải phóng đất nước mình, các bạn cũng làm nhiệm vụ giúp đỡ đẩy mạnh cuộc kháng chiến của Pathét Lào”.

Nhận thức ý nghĩa của chiến thắng Điện Biên Phủ, Nhân dân các nước thuộc địa và phụ thuộc luôn ghi nhớ rằng: “ba tiếng Việt Nam - Hồ Chí Minh - Điện Biên Phủ” từ nay gắn liền nhau thành một sự thật vĩ đại, chói lọi, như một niềm hy vọng to lớn và tươi sáng” (Hecto Rôđrighết Lompác, Thứ trưởng Ngoại giao Cuba). Nhiều đường phố, quảng trường, trường học… trên thế giới được mang tên “Hồ Chí Minh” và “Điện Biên Phủ”.

Nhân dân các nước thuộc địa ý thức rõ rằng, chiến thắng Điện Biên Phủ là chiến thắng của Nhân dân Việt Nam, như Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh khẳng định: “Muốn được giải phóng, các dân tộc chỉ có thể trông cậy vào mình, trông cậy vào lực lượng của bản thân mình”. Sự giúp đỡ của bạn bè là cần thiết, song quyết định vẫn là sức mạnh dân tộc. Năm 1993, F. Mitterrand, Tổng thống Pháp đầu tiên đến Việt Nam và tuyên bố: “Tôi ở đây để đóng lại một trang sử và cũng để mở ra một trang khác”.

Điện Biên Phủ đã đi vào lịch sử Việt Nam và thế giới với những ý nghĩa khác nhau. Từ góc độ quốc tế, Điện Biên Phủ là biểu tượng của lòng quả cảm của một dân tộc, nguồn cảm hứng bất tận cho khát vọng độc lập, tự do, chính nghĩa của các dân tộc bị đô hộ, áp bức, bóc lột. Đến bây giờ, thế giới nói chung, Việt Nam và Pháp nói riêng đã vĩnh viễn “gác lại quá khứ” để đến hôm nay, Điện Biên Phủ từ “điểm hẹn trong chiến tranh” trở thành “điểm hẹn của hòa bình, hữu nghị và hợp tác”.

PGS, TS. VŨ QUANG VINH