Dành tâm huyết trong từng tác phẩm

Khi nhắc đến nghệ sĩ nhiếp ảnh Hồ Sỹ Sô và họa sĩ Trịnh Hoàng Tân, nhiều người Quảng Trị hẳn không còn xa lạ. Một người trưởng thành và nổi danh với những bức ảnh mang giá trị lịch sử trong thời kỳ kháng chiến, người còn lại được biết đến với những bức tranh sơn mài ấn tượng về chủ đề chiến tranh cách mạng, quê hương đất nước. Vừa qua, 2 tác giả này vinh dự được Chủ tịch nước ký quyết định tặng Giải thưởng Nhà nước trên lĩnh vực văn học nghệ thuật.

Lưu giữ những khoảnh khắc lịch sử

Nghệ sĩ nhiếp ảnh Hồ Sỹ Sô vinh dự được Chủ tịch nước ký quyết định tặng Giải thưởng Nhà nước về nhiếp ảnh với cụm tác phẩm, gồm bộ ảnh: “Fidel Castro - Quảng Trị một ngày lịch sử 1973” và bộ ảnh “Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam (1960 -1975)”.

Nghệ sĩ nhiếp ảnh Hồ Sỹ Sô kể những câu chuyện về lãnh tụ Fidel Castro đến thăm Quảng Trị cho con cháu nghe - Ảnh: TRẦN TUYỀN

Nghệ sĩ nhiếp ảnh Sỹ Sô cho hay, bộ ảnh “Fidel Castro - Quảng Trị một ngày lịch sử 1973” tập hợp những bức ảnh báo chí ghi lại hình ảnh nhà lãnh đạo Cuba Fidel Castro đã vượt nửa vòng trái đất đến Việt Nam và vào thẳng vùng tuyến lửa Quảng Trị. Chuyến thăm của Chủ tịch Fidel đã để lại nhiều ấn tượng và tình cảm sâu đậm trong lòng mỗi người dân Việt Nam nói chung, người Quảng Trị nói riêng. Ông là một trong số ít phóng viên may mắn được chứng kiến trọn vẹn chuyến thăm lịch sử của Chủ tịch Fidel Castro tại Quảng Trị.

Nghệ sĩ nhiếp ảnh Sỹ Sô đã tập hợp gần 300 bức ảnh chụp Chủ tịch Fidel Castro thăm vùng giải phóng Quảng Trị vào năm 1973 để in thành cuốn sách ảnh “Fidel Castro - Quảng Trị một ngày lịch sử 1973” vào đúng dịp kỷ niệm 40 năm ngày Chủ tịch Fidel Castro thăm vùng giải phóng Quảng Trị. Bộ ảnh “Fidel Castro - Quảng Trị một ngày lịch sử 1973” trong cụm ảnh đoạt Giải thưởng Nhà nước có 4 ảnh được ông rút ra từ cuốn sách, gồm: Niềm vui chiến thắng; Dưới chân Fidel Castro là nòng pháo vua chiến trường của Mỹ trên cao điểm 241 Quảng Trị; Quà của Nhân dân Quảng Trị do Bí thư Tỉnh ủy tặng Chủ tịch Fidel Castro và phái đoàn Cuba; Chào những nữ du kích Gio Linh chiến thắng.

Bộ ảnh thứ 2 trong cụm tác phẩm đoạt giải của ông là “Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam (1960 -1975)”, gồm 5 ảnh: Tại căn cứ địa của Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam; Luật sư, Chủ tịch nước Nguyễn Hữu Thọ và Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Thị Bình tiếp các đoàn chính phủ đến trình quốc thư; Phái đoàn Chính phủ do Chủ tịch nước Nguyễn Hữu Thọ dẫn đầu thăm bộ đội phòng không - không quân Trường Sơn; Phái đoàn Chính phủ thăm bộ đội tên lửa Trường Sơn; Việt Nam toàn thắng, Luật sư, Chủ tịch nước Nguyễn Hữu Thọ đọc diễn văn chào mừng đại thắng.

Ngày 6/6/1969, Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam ra đời do kiến trúc sư Huỳnh Tấn Phát làm chủ tịch. Đây là cơ quan quyền lực cao nhất đại diện cho ý chí và nguyện vọng của Nhân dân miền Nam, có nhiệm vụ điều hành cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước đi đến thắng lợi cuối cùng. Là phóng viên chiến trường, ông Hồ Sỹ Sô đã ghi lại những khoảnh khắc lịch sử lúc bấy giờ. Những bức ảnh của ông đã góp phần làm cho bạn bè thế giới hiểu rõ chính nghĩa và ủng hộ cuộc kháng chiến giành độc lập tự do của dân tộc Việt Nam.

Các bộ ảnh của nghệ sĩ nhiếp ảnh Sỹ Sô là sự chắt lọc và cô đọng hiện thực, cung cấp những cứ liệu minh xác về cuộc sống, con người, sự kiện đã diễn ra. Những thông tin và chú thích ảnh được ông diễn tả khách quan bản chất sự việc, thể hiện đúng bản chất, thời điểm điển hình của sự kiện. Nhờ đó, những bức ảnh của ông có sức lôi cuốn, lay động tâm lý, thuyết phục của người xem.

“Mỗi bức ảnh là một mảnh ghép của hiện thực, là một tư liệu có giá trị, trong đó chứa đựng đầy đủ những thông điệp của người cầm máy. Hiện thực xã hội và cuộc sống luôn là tiêu điểm của ảnh báo chí. Vì vậy, khi cầm máy, tôi luôn mong muốn cung cấp cho công chúng những hình ảnh chân thực, sống động về diễn biến của lịch sử”, nghệ sĩ nhiếp ảnh Sỹ Sô chia sẻ.

Sáng tạo trong từng nét vẽ

Một ngày giữa tháng 2, chúng tôi hẹn gặp họa sĩ Trịnh Hoàng Tân tại tư gia. Bên trong gian phòng khách ấm cúng, cơ man là những bức tranh sơn mài do ông sáng tác. Trong đó, có bức tranh sơn mài Mẹ và người lính, một trong hai tác phẩm vừa được Chủ tịch nước ký quyết định tặng Giải thưởng Nhà nước về mỹ thuật. “Tôi gửi dự thi 5 tác phẩm, gồm: Mẹ và người lính, Lòng đất sinh tồn, Hội cù năm Dậu, Thả hoa tưởng niệm, Nông thôn mới. Tuy nhiên, khi gửi ra hội đồng giám khảo, 2 tác phẩm Mẹ và người lính, Lòng đất sinh tồn được lựa chọn vào vòng tiếp theo và sau đó đạt giải”, ông Tân mở đầu câu chuyện.

Họa sĩ Trịnh Hoàng Tân bên tác phẩm Mẹ và người lính - Ảnh: TRẦN TUYỀN

Thấy chúng tôi chăm chú ngắm nghía bức tranh Mẹ và người lính, ông chia sẻ: “Tác phẩm này thể hiện các nhân vật người lính Cụ Hồ cùng những bà mẹ, người vợ với nét vẽ cô đọng, đặc thù nhất. Trong tranh khắc họa đậm nét chân dung người mẹ Việt Nam bình dị, giàu lòng yêu thương chồng con. Tình cảm ấy hòa vào tình yêu quê hương đất nước.

Khi đất nước có chiến tranh, mẹ đã không tiếc những đứa con của mình, sẵn sàng động viên các con cầm súng ra trận. Những đứa con đang hành quân nơi tiền tuyến xa xôi cũng luôn giữ trái tim, hình dáng của mẹ hiền - một biểu tượng thiêng liêng, ngời sáng vẻ đẹp dân tộc Việt Nam”.

Trong tác phẩm “Mẹ và người lính”, hình hài của dấu tích chiến tranh, những mảnh vỡ được sắp đặt khéo léo, thể hiện sự bất tử của những người lính đi qua cuộc chiến cùng với tấm lòng yêu thương của những bà mẹ, người vợ trong ngày chiến thắng. Phương pháp biểu hiện tác phẩm mang tính đồng hiện, hiện thực đan xen, cuốn hút vào không gian của những suy tưởng, ước lệ và chiêm nghiệm, để rồi hình thành những ký ức, cảm xúc về tình quân - dân trong giai đoạn chiến tranh cách mạng.

Tác phẩm “Lòng đất sinh tồn” (bức tranh sơn mài đầu tay của họa sĩ Trịnh Hoàng Tân được in trong Tuyển tập Mỹ thuật Việt Nam thế kỷ XX của Bộ Văn hóa-Thông tin) được họa sĩ Trịnh Hoàng Tân lấy hình mẫu từ Địa đạo Vịnh Mốc, nơi trú ẩn của quân và dân Vĩnh Linh trong kháng chiến chống Mỹ.

Tác phẩm khái quát cô đọng hình ảnh thu nhỏ của một làng quê được xây dựng, kiến tạo dưới lòng đất. Không gian tác phẩm sử dụng phương pháp ước lệ cao, mang tính biểu ý, biểu đạt.

Các chi tiết trong tác phẩm như hình tượng bậc thang, ngọn đèn chai, hình tượng chiếc lá đan xen... mang âm hưởng bi hùng của một thời cách mạng.

Nhân vật trong tranh được thể hiện một cách sinh động với đoàn người cáng thương binh vào hầm bệnh viện, đội văn nghệ đang trình diễn. Trọng tâm của tác phẩm là một gia đình dưới lòng địa đạo. Hình ảnh người lính bên cạnh vợ đang cho con bú gợi lên cảm xúc ấn tượng về sự sống trong cuộc chiến đầy gian khó.

“Lúc trước, tôi theo học Trường Đại học Nghệ thuật Huế. Sau này ra trường, tôi đầu tư sáng tác tranh sơn mài. Mỗi năm, tôi chỉ sáng tác một bức tranh sơn mài, vì để làm xong một bức tranh phải trải qua rất nhiều công đoạn tỉ mỉ, kiên trì từ khâu tìm chọn nguyên liệu cho đến tạo hình khối, làm tranh”, ông Tân nói.

Hầu hết, các tác phẩm tranh sơn mài của họa sĩ Trịnh Hoàng Tân đều đoạt nhiều giải thưởng cao quý do các bộ, ngành, khu vực và tỉnh tổ chức. Hiện, ông đang hoàn thiện các bước còn lại của bức tranh sơn mài Công nghiệp hóa nông thôn.

Trần Tuyền