Để đầu tư công phát huy tốt hiệu quả

(QT) - Đầu tư của nhà nước về kết cấu hạ tầng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội thời gian qua đã được quan tâm thực hiện và đóng góp quan trọng vào kết quả thực hiện các mục tiêu tăng trưởng. Tuy vậy, trên thực tế vẫn có những công trình, dự án được triển khai nhưng chưa đạt được các mục tiêu, yêu cầu đề ra, làm giảm hiệu quả đầu tư của nhà nước.

Khi công trình Khu neo đậu tránh trú bão Cửa Tùng, huyện Vĩnh Linh do Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn làm chủ đầu tư được khởi công vào năm 2014, ngư dân địa phương rất phấn khởi vì việc khai thác, tiêu thụ hải sản và bảo vệ tàu thuyền sẽ thuận lợi hơn rất nhiều. Vậy nhưng, từ khi đưa vào sử dụng từ tháng 10/2017 đến nay, công trình có tổng mức đầu tư trên 64,7 tỉ đồng này đã bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập. Đặc biệt là mực nước trong âu quá cạn, ngay cả thuyền nhỏ muốn ra khơi cũng phải đợi đến khi thủy triều lên; hệ thống phao tiêu dẫn luồng từ cửa sông vào âu bị tuột khỏi vị trí để lại những khối bê tông ở dưới lòng sông gây nguy hiểm cho tàu thuyền ra vào và thực tế cũng đã có tàu cá xa bờ va vào những khối bê tông này dẫn đến hư hỏng nặng. Bên cạnh đó, đến nay công trình này vẫn chưa có đơn vị quản lí, khai thác và thực hiện công tác duy tu bảo dưỡng.

Được khởi công vào tháng 3/2014, công trình Nhà văn hóa trung tâm TP. Đông Hà được xác định là một trong những dự án trọng điểm của đô thị trung tâm tỉnh lị. Tuy vậy, sau gần 6 năm xây dựng, đến nay giai đoạn 1 của công trình này có tổng mức đầu tư khoảng 55 tỉ đồng vẫn chưa thể hoàn thiện, bàn giao. Giai đoạn 1 là như vậy trong khi vốn đầu tư cho giai đoạn 2 gần 15,5 tỉ đồng chưa có đã làm phát sinh không ít hệ lụy. Đó là công trình không thể đưa vào sử dụng do thiếu nhiều hạng mục; một số hạng mục thi công hoàn thành tiếp xúc trực tiếp với môi trường tự nhiên đã có dấu hiệu xuống cấp...

Trên bình diện chung cả nước, có không ít công trình, dự án đầu tư kéo dài, kém hiệu quả. Đơn cử như tuyến Cát Linh - Hà Đông thuộc dự án đường sắt đô thị Hà Nội được phê duyệt năm 2009 với tổng mức đầu tư hơn 550 triệu USD, khởi công vào tháng 10/2011 với mục tiêu hoàn thành vào tháng 6/2014 để một năm sau đưa vào khai thác. Tuy nhiên, sau đó dự án này lùi tiến độ đến cuối năm 2016 rồi cuối quý II/2017; sau khi được điều chỉnh tổng mức đầu tư lên 868 triệu USD, dự án nhiều lần “lỗi hẹn” và đến nay vẫn chưa thể đưa vào vận hành. Trước tình hình này, mới đây Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc yêu cầu Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải chịu trách nhiệm báo cáo Thủ tướng trước ngày 30/9/2019 về tiến độ chạy thử và đưa vào sử dụng dự án, không để tình trạng chậm trễ kéo dài, gây mất lòng tin trong nhân dân. Ở tỉnh Gia Lai, tuyến đường tránh qua thị trấn Chư Sê, huyện Chư Sê có chiều dài hơn 10,8 km, tổng mức đầu tư gần 250 tỉ đồng, mới thi công hoàn thành vào tháng 6/2019 nhưng chỉ sau một vài trận mưa lớn nhiều vị trí đã bị sụt lún nghiêm trọng...

Nguyên nhân cơ bản dẫn đến thực trạng này là do chất lượng của các loại quy hoạch còn thấp, tính liên kết, tính dự báo còn hạn chế; chất lượng chuẩn bị dự án chưa tốt, chưa bám sát với điều kiện thực tế; có tình trạng phê duyệt dự án chưa bảo đảm đầy đủ các quy định hiện hành, đặc biệt các quy định chỉ được phép lập và phê duyệt dự án khi đã xác định được khả năng cân đối nguồn vốn; nhiều dự án phải điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư do một số nguyên nhân khác nhau, gây khó khăn cho việc cân đối vốn và hoàn thành dự án theo đúng tiến độ; công tác giải phóng mặt bằng gặp nhiều khó khăn, vướng mắc làm chậm tiến độ thi công. Công tác quản lí nhà nước, kiểm tra, kiểm soát, thanh tra đầu tư công có lúc, có nơi chưa được quan tâm đúng mức...

Đầu tư công nói chung, đầu tư công cho kết cấu hạ tầng nói riêng chiếm tỉ trọng rất lớn trong tổng vốn đầu tư toàn xã hội và được xem là động lực chính để thúc đẩy tăng trưởng. Để nguồn lực đầu tư của nhà nước phát huy tốt hiệu quả, các cấp, các ngành và các địa phương khi triển khai các dự án đầu tư về hạ tầng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội cần bám sát mục tiêu, định hướng, các quy hoạch và phù hợp với kế hoạch vốn đầu tư công trung hạn, kế hoạch vốn đầu tư công hằng năm được duyệt và phải có đầy đủ các thủ tục đầu tư theo quy định của Luật Đầu tư công. Nhận thức rõ vai trò, trách nhiệm của mình trong thực hiện nhiệm vụ, kế hoạch được giao, tích cực và chủ động trong việc phối hợp với các cơ quan, địa phương liên quan để triển khai thực hiện nhiệm vụ. Nhất là chủ động nghiên cứu, nắm chắc và thực hiện tốt các chính sách, quy định của nhà nước về đầu tư và xây dựng; nâng cao hiệu quả công tác chuẩn bị đầu tư, tính toán đầy đủ các yếu tố, quy luật tự nhiên, coi trọng ý kiến tham gia của cộng đồng dân cư và các ngành chức năng; lựa chọn đơn vị tư vấn, nhà thầu thi công đảm bảo đủ điều kiện năng lực, kinh nghiệm gắn với thường xuyên tổ chức kiểm tra, giám sát chất lượng khảo sát, thiết kế xây dựng đúng quy trình, quy định để nâng cao chất lượng công trình cũng như sử dụng hiệu quả nguồn vốn từ ngân sách. Thực hiện tốt việc đánh giá kết quả thực hiện, những tồn tại, hạn chế và kịp thời đề xuất cấp có thẩm quyền giải quyết những khó khăn, vướng mắc. Nâng cao năng lực và hiệu lực hoạt động của các cơ quan có nhiệm vụ thanh tra, kiểm tra, giám sát kết quả quản lí, sử dụng đầu tư công và chuyên ngành xây dựng. Quy định rõ ràng, cụ thể hơn trách nhiệm của tập thể, cá nhân đối với những vi phạm trong công tác quản lí đầu tư và xây dựng công trình, dự án và xử lí kịp thời, nghiêm minh các sai phạm...

Để đầu tư công cho kết cấu hạ tầng phát huy tốt hiệu quả, giải pháp không kém phần quan trọng là tiếp tục nâng cao năng lực chuyên môn, phẩm chất đạo đức cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức làm việc trong các cơ quan quản lí nhà nước liên quan đến lĩnh vực này. Tăng cường vai trò giám sát của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội, cộng đồng dân cư và các cơ quan thông tin đại chúng trong công tác quản lí đầu tư và xây dựng.

Huy Nam