Không nên phát triển cao su một cách ồ ạt

(QT) - Việc giá mủ cao su tăng đột biến những năm gần đây khiến nhiều vùng quê, nhiều người dân trở nên giàu có. Cây cao su trở thành cây trồng thời sự được rất nhiều người quan tâm, không ít người đã phá bỏ vườn tiêu, rừng tràm để trồng cao su. Đất đỏ bazan, nơi kín gió trồng cao su đã đành, đất đồi độ dốc không cao trồng cao su còn tàm tạm, có nơi đất ngập nước cũng trồng cao su, thậm chí nhiều vùng ven biển độ rủi ro do bão lốc rất cao người dân vẫn đưa cây cao su vào canh tác.

Sắp tới đây, UBND tỉnh Quảng Trị sẽ đề xuất HĐND tỉnh khóa mới có chính sách hỗ trợ cho người trồng cao su và các cây trồng chiến lược khác để phát triển nông nghiệp một cách bền vững. Riêng diện tích cây cao su toàn tỉnh đến năm 2020 chỉ ổn định trong phạm vi 30.000 ha là phù hợp; chủ trương của tỉnh là không khuyến khích phát triển diện tích cây cao su bằng mọi giá mà chỉ khuyến khích đầu tư thâm canh để tăng năng suất và sản lượng, nâng cao chất lượng mủ, chú trọng chế biến sâu để đưa giá trị gia tăng của sản phẩm được mệnh danh là vàng trắng này lên cao.

Theo số liệu thống kê của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Quảng Trị, tính đến cuối năm 2010, tổng diện tích cao su trên địa bàn toàn tỉnh là 16.229 ha, nhưng theo số liệu điều tra quy hoạch của Trung tâm điều tra quy hoạch thiết kế nông - lâm tỉnh thì diện tích cao su lên tới 17.333ha, trong đó có 10.323 ha là cao su tiểu điền, số còn lại do Công ty cao su Quảng Trị và Công ty cổ phần nông sản Tân Lâm quản lý. Diện tích cao su tăng mạnh hàng năm, ba năm trở lại đây tốc độ phát triển năm sau gấp đôi năm trước. Đơn cử như ở huyện Cam Lộ, chỉ trong 3 năm (2008 - 2010) diện tích trồng mới đạt 900 ha, năm 2010 dự kiến trồng mới 300 ha nhưng thực tế đạt trên 500 ha, năm 2011 kế hoạch 500 ha thì người dân đã chuẩn bị đất trồng mới đến nay hơn 600 ha và có thể con số thực hiện không dừng lại tại đó. Cây cao su không phải là cây xóa đói giảm nghèo mà là cây làm giàu của những hộ gia đình có điều kiện kinh tế, bằng chứng là khi thực hiện dự án đa dạng hóa nông nghiệp với sự tài trợ vốn của Ngân hàng Thế giới (WB) những hộ nghèo không được tham gia dự án. Cái lý của nhà tài trợ là không phải ai cũng có thể trồng được cây cao su, vì đây là loại cây dài ngày, đầu tư lớn, sau 7 - 8 năm kiến thiết cơ bản mới cho sản phẩm. Dù không phải ai cũng đồng tình với quan điểm này nhưng thực tế đã chứng minh rằng, chỉ những hộ có điều kiện kinh tế, chăm chỉ, có kinh nghiệm làm ăn mới canh tác cây cao su đạt hiệu quả. Rõ ràng việc phát triển cây cao su không thể không tính đến những yếu tố xã hội, nếu chỉ nhìn ở góc độ kinh tế có thể đưa ra những quyết định phiến diện. Bằng chứng rõ rệt nhất là khá nhiều diện tích trong tổng số hơn 300 ha cao su trồng theo dự án 327 ở vùng tây Triệu Phong đã bị xóa sổ, bị chết dần chết mòn do trâu bò thả rong phá hoại hoặc có sống cũng lay lắt do không được đầu tư thâm canh. Thực tế giá mủ cao su đang tăng cao như hiện nay khó có thể thuyết phục người dân và chính quyền địa phương từ bỏ giấc mơ vàng về những dòng nhựa trắng. Nhưng con số diện tích cây cao su do các địa phương đề xuất sẽ phát triển từ nay đến năm 2020 hơn 38.000 ha, trong đó giai đoạn 2011 đến 2015 gần 23.400 ha là vấn đề cần phải có sự tính toán kỹ lưỡng. Địa phương đề xuất được phát triển cây cao su nhiều nhất là huyện miền núi Hướng Hoá với 23.000 ha, Cam Lộ 3.058 ha, Đakrông 2.500 ha, thị xã Quảng Trị 277 ha, ngay tại thành phố Đông Hà với quỹ đất hạn hẹp, nếu muốn mở rộng đô thị trong tương lai cũng chỉ có cách sáp nhập thêm các huyện thị khác, thế mà vẫn bị “cám dỗ” bởi cây cao su với diện tích đề xuất trồng mới 261,8 ha từ nay đến năm 2020. Vẫn biết rằng cây cao su đã được Bộ NN và PTNT quyết định công nhận là cây đa mục tiêu nhưng để có được diện tích trên thì cũng có nghĩa là hơn 38.000 ha rừng (hoặc cây trồng khác) phải được chuyển đổi vì hiện tại đất trống để trồng cao su không còn nữa. Không biết trong điều kiện giá cả nông sản (trong đó có mủ cao su) lên xuống thất thường, liệu khi giá hạ có làm “hạ nhiệt” cơn khát mở rộng diện tích cây cao su của người dân và chính quyền các địa phương hay không, nhưng có một điều chắc chắn rằng, việc phát triển ồ ạt cây cao su sẽ phá vỡ quy hoạch và cơ cấu cây trồng của cả tỉnh, một số lớn diện tích rừng kinh tế, sắn nguyên liệu và có thể cả cây cà phê cũng sẽ thu hẹp diện tích để nhường đất cho cao su và như thế các nhà máy chế biến gỗ rừng trồng, chế biến tinh bột sắn, chế biến cà phê sẽ đóng cửa vì không đủ nguyên liệu là điều khó tránh khỏi. Mặt khác, việc phát triển cây cao su một cách ồ ạt, thiếu tính toán kỹ lưỡng trong khi đó nguồn giống chưa chủ động và không được kiểm soát chặt chẽ sẽ dẫn đến những hậu quả khôn lường. Các nhà chuyên môn đã khẳng định, giống quyết định năng suất và chất lượng mủ cao su và khuyến cáo một số giống đã thoái hóa không nên phát triển, trong khi đó chúng ta chưa có vườn ươm, chưa có nhà cung cấp giống đáng tin cậy, chủ yếu người dân và các địa phương mua giống trôi nổi trên thị trường, liệu rồi đây khi cây cao su đi vào khai thác nếu kết quả không được như mong muốn thì biết kêu ai? Thêm nữa ngoài việc giá cả không ổn định theo quy luật của thị trường nông sản, vấn đề biến đổi khí hậu cùng với sự xuất hiện một số bệnh lạ như trong thời gian gần đây có thể là những tiếng chuông cảnh tỉnh để những ai quá đam mê cây cao su phải bình tâm suy nghĩ lại. Trong cuộc họp mới đây với ngành nông nghiệp, các địa phương và ngành liên quan về định hướng phát triển cây cao su ở tỉnh Quảng Trị, đồng chí Nguyễn Đức Cường, Chủ tịch UBND tỉnh đã nhiều lần nhắc nhở các địa phương đừng quá nôn nóng với việc mở rộng diện tích cây cao su mà nên cân nhắc, tính toán để có những bước đi phù hợp, không thể phát triển cây cao su một cách ồ ạt, tuyệt đối phải tuân thủ quy hoạch đã được phê duyệt. Sắp tới đây, UBND tỉnh sẽ đề xuất HĐND tỉnh khóa mới có chính sách hỗ trợ cho người trồng cao su và các cây trồng chiến lược khác để phát triển nông nghiệp một cách bền vững. Riêng diện tích cây cao su toàn tỉnh đến năm 2020 chỉ ổn định trong phạm vi 30.000 ha là phù hợp; chủ trương của tỉnh là không khuyến khích phát triển diện tích cây cao su bằng mọi giá mà chỉ khuyến khích đầu tư thâm canh để tăng năng suất và sản lượng, nâng cao chất lượng mủ, chú trọng chế biến sâu để đưa giá trị gia tăng của sản phẩm được mệnh danh là vàng trắng này lên cao. HOÀNG ĐỨC