Thực hiện các giải pháp để triển khai Luật BHXH sửa đổi một cách hiệu quả

* Đồng chí HỒ SỸ NAM, Phó Giám đốc phụ trách Bảo hiểm xã hội tỉnh Quảng Trị trả lời phỏng vấn -Thưa đồng chí, tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XIII ngày 20/11/2014 đã thông qua Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) số 58/2014/QH13. Luật BHXH sửa đổi đã được Chủ tịch nước ký Lệnh công bố số 16/2014/L-CTN, ngày 4/12/2014 và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/1/2016. Đề nghị đồng chí cho biết một số điểm mới của Luật BHXH sửa đổi?

- Với 9 chương, 125 điều, Luật BHXH sửa đổi đã thể chế hóa những quan điểm của Đảng về BHXH, hoàn thiện chính sách trụ cột trong hệ thống an sinh xã hội của đất nước. So với Luật BHXH số 71/2006/QH11 ngày 29/6/2006 của Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam thì Luật BHXH sửa đổi số 58/2014/QH13 ngày 20/11/2014 có nhiều điểm mới được bổ sung, sửa đổi như sau: Một là, thêm đối tượng tham gia BHXH bắt buộc từ ngày 1/1/2018: Luật BHXH sửa đổi mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đến người lao động có hợp đồng lao động từ 1 tháng đến dưới 3 tháng; người lao động là công dân nước ngoài vào làm việc tại Việt Nam có giấy phép lao động được cơ quan thẩm quyền của Việt Nam cấp (áp dụng từ ngày 1/1/2018 để bảo đảm tính khả thi); người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã. Với đối tượng áp dụng BHXH tự nguyện, bỏ quy định giới hạn trần tuổi tham gia BHXH tự nguyện. Đồng thời, để khuyến khích người dân tham gia BHXH tự nguyện, Luật BHXH sửa đổi bỏ quy định mức sàn thu nhập đóng BHXH tự nguyện thấp nhất bằng mức lương tối thiểu chung (nay là mức lương cơ sở) để phù hợp với khả năng tham gia của người dân và quy định Nhà nước hỗ trợ người tham gia BHXH tự nguyện. Hai là, thêm nhiều quyền lợi cho người lao động: Người lao động có thêm quyền được nhận lương hưu, trợ cấp BHXH theo các phương thức chi trả trực tiếp tại cơ quan BHXH, thông qua tổ chức dịch vụ, tài khoản tiền gửi hoặc thông qua người sử dụng lao động. Hưởng BHYT trong thời gian nghỉ việc hưởng trợ cấp thai sản khi sinh con hoặc nhận nuôi con nuôi và nghỉ việc hưởng trợ cấp ốm đau đối với người lao động mắc bệnh thuộc danh mục cần chữa trị dài ngày. Người lao động bảo lưu thời gian đóng BHXH, người bị tái phát thương tật, bệnh tật do tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp và thân nhân người lao động được chủ động đi giám định mức suy giảm khả năng lao động để làm căn cứ hưởng chế độ BHXH và được quỹ BHXH thanh toán phí giám định y khoa trong trường hợp không do người sử dụng lao động giới thiệu khám giám định. Được người sử dụng lao động định kỳ cung cấp thông tin về việc đóng BHXH và hàng năm được cơ quan BHXH xác nhận thời gian đóng BHXH. Thay đổi cơ bản nhất trong nội dung này là quy định người lao động trong thời gian đang đóng BHXH được quản lý sổ BHXH của mình để theo dõi quá trình đóng, hưởng BHXH. Điều này khác quy định hiện hành giao cho người sử dụng lao động quản lý. Ba là, về chế độ ốm đau, đối với bệnh cần chữa trị dài ngày, không quy định thời gian hưởng lặp lại hằng năm mà quy định tối đa hưởng 180 ngày, sau đó nếu vẫn tiếp tục điều trị thì được hưởng tiếp chế độ ốm đau với mức thấp hơn; đồng thời, quy định thời gian hưởng tối đa bằng thời gian đã đóng BHXH.

Nhân dân đến giải quyết chế độ, chính sách tại cơ quan BHXH tỉnh - Ảnh: K.S.S

Về chế độ thai sản, bổ sung quy định lao động nam có vợ sinh con được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản như sau: 5 ngày làm việc đối với trường hợp sinh thường; 7 ngày đối với trường hợp sinh con phải phẫu thuật, sinh con dưới 32 tuần tuổi; 10 ngày nếu sinh đôi và thêm 3 ngày/1 con nếu sinh 3 trở lên; 14 ngày nếu sinh 2 con trở lên mà phải phẫu thuật. Thời gian nghỉ việc hưởng chế độ này được tính trong khoảng thời gian 30 ngày đầu kể từ ngày vợ sinh con. Lao động nữ có thời gian đóng BHXH từ đủ 12 tháng nhưng vì lý do thai không bình thường phải nghỉ việc để dưỡng thai theo chỉ định của cơ sở khám chữa bệnh có thẩm quyền thì chỉ cần đảm bảo điều kiện đóng BHXH từ đủ 3 tháng trở lên trong thời gian 12 tháng trước khi sinh con. Bổ sung trường hợp lao động nam nhận con nuôi dưới 6 tháng tuổi được hưởng BHXH giống như lao động nữ nhận con nuôi dưới 6 tháng tuổi. Trong trường hợp chỉ có mẹ tham gia BHXH hoặc cả cha và mẹ đều tham gia BHXH mà mẹ chết sau khi sinh con thì cha hoặc người trực tiếp nuôi dưỡng được hưởng chế độ thai sản đối với thời gian còn lại của người mẹ; trường hợp mẹ đóng BHXH bắt buộc nhưng chưa đủ thời gian đóng BHXH theo quy định mà chết thì cha hoặc người trực tiếp nuôi dưỡng được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản cho đến khi con đủ 6 tháng tuổi. Bổ sung quy định trường hợp chỉ có cha tham gia BHXH mà mẹ chết sau khi sinh con hoặc gặp rủi ro sau khi sinh mà không có đủ sức khỏe để chăm sóc con có xác nhận của cơ sở y tế theo thẩm quyền thì người cha được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản cho đến khi con đủ 6 tháng tuổi. Bổ sung trường hợp chỉ có cha tham gia BHXH khi vợ sinh con thì cha được trợ cấp một lần bằng 2 tháng tiền lương cơ sở cho mỗi con. Tăng thêm 1 tháng cho thời gian lao động nữ nghỉ thai sản trong trường hợp con chết sau khi sinh. Bổ sung quy định chế độ thai sản của lao động nữ mang thai hộ và người mẹ nhờ mang thai hộ theo quy định của Luật Hôn nhân và Gia đình sửa đổi. Về chế độ hưu trí, sửa đổi điều kiện về tuổi đời hưởng lương hưu đối với người bị suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên theo hướng: Tăng dần mỗi năm một tuổi từ ngày 1/1/2016 đến khi nam đủ 55 tuổi, nữ đủ 50 tuổi trở lên (hiện nay là 50 và 45); đối với người bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên tuổi nghỉ hưu đối với nam đủ 50 tuổi, đối với nữ đủ 45 tuổi. Mở rộng điều kiện hưởng lương hưu đối với lao động nữ hoạt động chuyên trách hoặc không chuyên trách ở cấp xã chỉ cần có đủ 15 năm đóng BHXH và đủ 55 tuổi. Tuy nhiên, đối tượng này không được điều chỉnh lương hưu theo mức lương cơ sở nếu mức lương hưu thấp hơn mức lương cơ sở. Công thức tính lương hưu mới: Từ ngày 1/1/2018, mức lương hưu hàng tháng của người đủ điều kiện nghỉ hưu được tính bằng 45% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH tương ứng với số năm đóng BHXH. Cụ thể: Lao động nam nghỉ hưu năm 2018 là 16 năm, năm 2019 là 17 năm, năm 2020 là 18 năm, năm 2021 là 19 năm, từ năm 2022 trở đi là 20 năm; lao động nữ nghỉ hưu từ năm 2018 trở đi là 15 năm. Sau đó, cứ thêm mỗi năm, người lao động được tính thêm 2%, mức tối đa bằng 75%. Như vậy, để đạt được mức hưởng tối đa là 75%, lao động nam phải đóng BHXH đủ 35 năm và đối với lao động nữ là 30 năm. Luật tăng tỷ lệ giảm trừ do nghỉ hưu trước tuổi từ 1% lên 2% cho mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi. BHXH một lần (Điều 60 Luật BHXH sửa đổi), theo Điều 55, Luật BHXH năm 2006, người lao động sau một năm nghỉ việc nếu không tiếp tục đóng BHXH và có yêu cầu nhận BHXH một lần mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH thì được giải quyết chế độ BHXH một lần. Nay, theo Điều 60, Luật BHXH sửa đổi năm 2014, các trường hợp được hưởng BHXH một lần thu hẹp hơn trước. Bổ sung quy định giải quyết BHXH một lần đối với người mắc các bệnh hiểm nghèo như ung thư, bại liệt, lao nặng, phong, HIV đã chuyển sang giai đoạn AIDS và những bệnh khác theo quy định của Bộ Y tế. Riêng đối với lực lượng vũ trang thực hiện như quy định hiện hành và được giải quyết ngay khi phục viên, xuất ngũ nếu không đủ điều kiện hưởng lương hưu. Đối với các trường hợp khác được bảo lưu thời gian tham gia BHXH để khi có việc làm thì người lao động tiếp tục đóng hoặc người lao động chưa đủ thời gian thì tham gia BHXH tự nguyện để lúc về già được hưởng lương hưu. Về nguyên tắc, quy định này nhằm khuyến khích người lao động bảo lưu, tích lũy thời gian đã tham gia BHXH. Sau đó, tiếp tục tìm việc làm, tham gia BHXH để có thể hưởng lương hưu hàng tháng khi về già. Người lao động tham gia BHXH bắt buộc chưa đủ thời gian quy định có thể tham gia BHXH tự nguyện. Chế độ tử tuất, bổ sung điều kiện phải có 12 tháng đóng BHXH bắt buộc trở lên đối với người đang tham gia hoặc bảo lưu thời gian đóng BHXH mới được hưởng trợ cấp mai táng (trừ trường hợp chết do tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp)... Bốn là, Luật BHXH sửa đổi đã giao chức năng thanh tra chuyên ngành về đóng BHXH, BHYT, BHTN cho cơ quan BHXH nhằm bổ sung lực lượng thanh tra để từng bước khắc phục tình trạng trốn đóng, nợ đọng BHXH của các đơn vị đang xảy ra phổ biến với diễn biến phức tạp. Cơ quan BHXH được bổ sung quyền được yêu cầu người sử dụng lao động xuất trình sổ quản lý lao động, bảng lương và thông tin, tài liệu khác liên quan đến việc đóng, hưởng BHXH, BHTN, BHYT. Năm là, Luật BHXH sửa đổi quy định về việc phạt đối với số tiền chưa đóng, chậm đóng bằng hai lần mức lãi suất đầu tư quỹ BHXH bình quân của năm trước liền kề tính trên số tiền, thời gian chậm đóng BHXH... - Để triển khai Luật BHXH sửa đổi một cách có hiệu quả, đồng chí cho biết BHXH tỉnh cần có những biện pháp gì để tổ chức thực hiện? - Thời gian tới, BHXH tỉnh sẽ tập trung thực hiện đồng bộ các giải pháp sau: Tranh thủ sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của BHXH Việt Nam và Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh trong việc hướng dẫn, ban hành các văn bản triển khai tổ chức thực hiện Luật BHXH sửa đổi; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật BHYT; mục tiêu Nghị quyết 21 của Bộ Chính trị đã đề ra. BHXH tỉnh chủ động phối hợp chặt chẽ với các sở, ban, ngành liên quan, các cấp ủy đảng, chính quyền, các tổ chức đoàn thể, tổ chức chính trị - xã hội trong đẩy mạnh thông tin, tuyên truyền những điểm mới, điều bổ sung, sửa đổi của Luật BHXH sửa đổi. Qua đó, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp, các ngành trong phối hợp triển khai tổ chức thực hiện Luật BHXH sửa đổi; giúp cho người lao động, người sử dụng lao động và mọi tầng lớp nhân dân thấy rõ vai trò, ý nghĩa, tính nhân văn của Đảng và Nhà nước về đảm bảo an sinh xã hội cho nhân dân được thể chế hóa trong Luật BHXH sửa đổi năm 2014. Bên cạnh đó, tích cực đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính và ứng dụng công nghệ thông tin trong thực hiện chính sách BHXH, BHYT. Tiến tới triển khai giao dịch điện tử trên phạm vi toàn tỉnh đối với thủ tục tham gia BHXH, BHYT, BHTN và đề nghị cấp sổ BHXH, thẻ BHYT; nhận hồ sơ, trả kết quả giải quyết thủ tục hành chính về BHXH, BHYT, BHTN tại đơn vị sử dụng lao động. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra nhằm xử lý, chấn chỉnh kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT, giảm thiểu tình trạng trốn đóng, nợ đọng BHXH, BHYT, đảm bảo thực hiện tốt công tác thu và mở rộng, phát triển đối tượng. Nâng cao hơn nữa năng lực, tác phong phục vụ nhân dân... - Xin cảm ơn đồng chí! KÔ KĂN SƯƠNG (thực hiện)