Giấc lành cho những người nằm xuống

(QT) - "Có nơi mô như ở quê mình/ Nghĩa trang trắng mỗi triền cát mặn", câu thơ của người con xa xứ, cố nhà thơ Tạ Nghi Lễ, cứ day dứt mãi trong lòng tôi mỗi lần cầm nén nhang thắp lên những nấm mồ liệt sĩ trên mảnh đất gió Lào cát trắng này. 72 nghĩa trang với trên 7 vạn mồ liệt sĩ, nghĩa trang đâu chỉ trắng mỗi triền cát mặn mà trắng cả lòng người.

Đoàn viên thanh niên Dân chính Đảng tỉnh Quảng Trị chăm sóc và dâng hương các phần mộ tại Nghĩa trang liệt sĩ Đường 9

Đã hơn một lần tôi đứng bần thần bên phần mộ các anh, các chị và miên man nghĩ: Lịch sử đã chọn Quảng Trị làm nơi diễn ra cuộc đối đầu lịch sử. Và đến lượt các anh, các chị, cũng là một phần của lịch sử, các anh, các chị cũng đã "chọn" Quảng Trị để ngã xuống và hóa thân vào cỏ cây, sông nước. Bao nhiêu năm sau chiến tranh, tỉnh nhà vẫn còn nghèo với bao khó khăn bộn bề. Nhưng với tấm lòng biết ơn sự hy sinh anh dũng của các anh hùng liệt sĩ, với đạo lý uống nước nhớ nguồn, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh nhà cùng các tổ chức, cá nhân trong và ngoài tỉnh đã chung sức chung lòng để nâng cấp các nghĩa trang, quy tập hài cốt các anh về nghĩa trang và chăm sóc phần mộ các anh chu đáo. Từ những tài xế xe ôm, những người bán hàng rong tự nguyện đóng góp những đồng tiền ít ỏi, những em học sinh dành dụm tiền quà sáng cho đến những cán bộ, công chức đóng góp 1, 2 ngày lương của mình- tất cả cùng chung một ý chí, một mục đích, đó là thể hiện niêm tri ân của những người còn sống để những nghĩa trang không còn lạnh lẽo. Dẫu vẫn còn đó nhiều nghĩa trang cần được nâng cấp, nhiều phần mộ khuyết danh hoặc vô danh cần tìm ra tên tuổi, nhiều hài cốt liệt sĩ đang nằm cô đơn đâu đó ngoài nghĩa trang nhưng hãy xem đó như là một chút lòng thành kính của những người còn sống gửi đến người đã khuất... Hiểu được điều đó để hiểu hơn niềm vui của mẹ Đỗ Thị Tâm (Hải Thiện, Hải Lăng) khi về dự lễ khanh thành nghĩa trang liệt sĩ xã do Tập đoàn Dầu khí Việt Nam ủng hộ trên 380 triệu đồng. 238 vỏ mộ đã được xây mới bằng đá mài, bia bằng đá Thanh Hóa và sân nền chống cỏ dại theo tiêu chuẩn xây dựng phần mộ tại nghĩa trang liệt sĩ Trường Sơn. Mẹ Tâm run run thắp nén nhang lên phần mộ liệt sĩ dưới cái rét cắt da cắt thịt, giọng nghẹn ngào: "Con mẹ cũng nằm ở đây với đồng chí đồng đội của nó. Xã nghèo nên dù nghĩa trang được xây dựng từ 20 năm trước đã xuống cấp nghiêm trọng mà vẫn không thể tôn tạo, nâng cấp được. Day dứt mãi, may mà chương trình "Chung tay chăm sóc nghĩa trang" được phát động kịp thời nên giờ các liệt sĩ đã có được những phần mộ đàng hoàng hơn. Mẹ mãn nguyện lắm, người dân Hải Thiện quê mẹ cũng man nguyện lắm". Tôi nhớ, hình như hôm ấy dù trời đổ mưa phùn và rét nhưng rất đông bà con ở xã Hải Thiện vẫn rủ nhau đến nghĩa trang, nhặt một chiếc lá rơi vương vãi, nhổ một lọn cỏ cho nghĩa trang sạch sẽ hơn và, dĩ nhiên, thắp những nén nhang lên những nấm mồ liệt sĩ bằng tất cả tấm lòng thành kính. Mà không chỉ ở Hải Thiện, 214 phần mộ ở xã Hải Thọ cũng được nâng cấp, tôn tạo với số tiền 370 triệu đồng do Tập đoàn Dầu khí Việt Nam tài trợ. Ngân hàng Công Thương Việt Nam cũng tài trợ 300 triệu đồng để thực hiện dự án cải tạo nâng cấp nghĩa trang liệt sĩ xã Hải Thượng với gần 2.000 phần mộ. UBND thành phố Hải Phòng hỗ trợ 200 triệu đồng để nâng cấp nghĩa trang liệt sĩ xã Vĩnh Tân với 200 mộ. Tập đoàn Vinashin cũng hỗ trợ 120 triệu đồng để nâng cấp nghĩa trang liệt sĩ xã Triệu Long... Có thể nói rằng, "Chung tay chăm sóc nghĩa trang" giờ đây đã trở thành một phong trào có sức lan tỏa sâu rộng và sự lôi cuốn mạnh mẽ trong lòng mọi tầng lớp nhân dân. Đó là trách nhiệm, là nghĩa vụ nhưng cũng là tấm lòng của những người còn sống. Bởi vậy, danh sách các nghĩa trang đã được tôn tạo, nâng cấp cứ ngày một dài thêm cùng với số tiền mà các tổ chức, cá nhân trong và ngoài tỉnh đã ủng hộ. Con số thống kê cho thấy, năm 2005, số tiền ủng hộ cho phong trào "Chung tay chăm sóc nghĩa trang" là 1.640 triệu đồng, trong đó lực lượng cán bộ, đoàn viên LĐLĐ tỉnh đóng góp được gần 500 triệu đồng nâng cấp 344 mộ liệt sĩ. Năm 2006, số tiền ủng hộ cho phong trào là 1.813 triệu đồng. Năm 2007, nguồn kinh phí chuyển qua tài khoản của Ban Quản lý Quỹ "Đền ơn đáp nghĩa" trên 1.731 triệu đồng. Và đến năm 2008, tức là sau 4 năm phong trào "Chung tay chăm sóc nghĩa trang liệt sĩ tỉnh Quảng Trị" do tỉnh Quảng Trị phối hợp với Báo Lao động phát động, tổng số tiền ủng hộ để nâng cấp các nghĩa trang liệt sĩ đã xuống cấp đạt con số 5.634 triệu đồng. Các địa phương, các đơn vị quân đội, Hội CCB đã huy động, duy trì tốt công tác khảo sát, tìm kiếm và cất bốc hài cốt liệt sĩ ở các chiến trường. Riêng Đội quy tập mộ liệt sĩ thuộc Bộ CHQS tỉnh đã tìm kiếm và quy tập được 2.126 hài cốt quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam hy sinh tại Lào về an táng tại NTLS Đường 9. Ngoài ra, hàng năm, các hội, đoàn thể trong tỉnh đã vận động hàng vạn ngày công lao động tham gia chăm sóc các nghĩa trang liệt sĩ, riêng lực lượng đoàn viên thanh niên đã huy động trên 110 nghìn ngày công chăm sóc, tu sửa, vệ sinh làm sạch đẹp các nghĩa trang. Vào những ngày lễ lớn của quê hương, Đảng bộ, chính quyền các cấp và nhân dân trong tỉnh đều tổ chức dâng hương, dâng hoa và làm vệ sinh ở các nghĩa trang, làm ấm lòng những người đã khuất. Nhân nói đến câu chuyện chăm sóc nghĩa trang liệt sĩ, tôi bỗng nhớ đến mẹ Hạnh, một bà mẹ miền Bắc có con trai hy sinh ở chiến trường Quảng Trị. Đó là một chiều tháng 7 cách đây mấy năm, trong dòng người tâp nập hành hương về viếng Nghĩa trang liệt sĩ Trường Sơn, giữa hàng hàng bia mộ và khói hương nghi ngút, tôi đã thấy mẹ đứng dưới gốc cây bồ đề thiêng, nén hương đỏ rực trên đôi tay nhăn nheo. Bao nhiêu năm nay, mẹ đã đi về Quảng Trị không biết bao nhiêu lần mà vẫn chưa tìm được hài cốt con trai mình là liệt sĩ Nguyễn Văn Hùng. Rồi một ngày, khi đang lang thang giữa Nghĩa trang Trường Sơn, mẹ nghe tiếng anh quản trang reo lên: "Mộ liệt sĩ Nguyễn Văn Hùng đây rồi". Mẹ khóc, những giọt nước mắt mừng mừng tủi tủi. Ngày lên tàu trở về Bắc, mẹ nói trong nghẹn ngào: "Bao nhiêu năm mẹ mong tìm được hài cốt con trai để đưa về quê hương. Nay tìm được rồi, thấy phần mộ con trai mẹ cũng như các liệt sĩ khác được người dân Quảng Trị chăm sóc chu đáo như vậy, mẹ yên tâm lắm. Mẹ gửi con trai mẹ cho nhân dân Quảng Trị". Mẹ Hạnh, cũng như rất nhiều bà mẹ khác, hẳn sẽ thấy ấm lòng hơn khi biết rằng, mãi mãi trong lòng người Quảng Trị, các anh hùng liệt sĩ là những người con, người em, người bạn thân thiết nhất. Hơn 30 năm trước, lòng dân Quảng Trị đã đùm bọc, chở che các anh; hơn 30 năm sau, phần mộ của các anh đã được người dân Quảng Trị chăm sóc, hương khói chu đáo. Đó là tình quân dân, là nghĩa đồng bào. Hơn 20.000 phần mộ liệt sĩ đang cần được nâng cấp là một niềm trăn trở lớn của nhân dân Quảng Trị nhưng tin rằng, với sự hưởng ứng của đông đảo các cơ quan, tổ chức, đoàn thể và mọi người dân, một ngày nào đó thật gần, những nghĩa trang trên mảnh đất Quảng Trị sẽ được tôn tạo, nâng cấp và chăm sóc chu đáo hơn. Những nghĩa trang không cô đơn trong cuộc đời, trong lòng người... Bài và ảnh: THÚY AN