Vai trò, dấu ấn của Việt Nam trong Năm Chủ tịch ASEAN

Việt Nam chính thức đảm nhận vai trò Chủ tịch Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) luân phiên từ ngày 1/1/2020. Sau 1 năm giữ chức Chủ tịch ASEAN, Việt Nam (VN) đã đảm nhiệm và hoàn thành nhiều trọng trách quan trọng. Thông qua hình thức trực tuyến, năm 2020 VN đã tiến hành đầy đủ các hội nghị cấp cao, hội nghị bộ trưởng ngoại giao ASEAN, hội nghị ASEAN với các đối tác lớn và các tổ chức quốc tế (20 hoạt động cấp cao; thông qua, ghi nhận, công bố hơn 80 văn kiện, cao nhất từ trước đến nay). Đặc biệt VN trực tiếp chủ trì, điều hành 3 tuần lễ lớn, gồm: Cấp cao ASEAN lần thứ 36 (tháng 4/2020), Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN và các hội nghị liên quan (tháng 7/2020), Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 37 và các hội nghị cấp cao liên quan (tháng 11/2020).

Như chúng ta đều biết, VN đảm nhiệm trọng trách Chủ tịch ASEAN 2020 trong bối cảnh gặp nhiều khó khăn, thách thức, khi cả thế giới cũng như khu vực đang bị đại dịch COVID-19 hoành hành. Tuy nhiên, với sự nỗ lực, linh hoạt và trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, VN đã hoàn thành tốt vai trò điều phối, đáp ứng sự kỳ vọng của các nước cũng như các đối tác của ASEAN. Dư luận và báo chí quốc tế nhận định, VN luôn nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ các quốc gia thành viên, thể hiện ở việc toàn bộ thành viên ASEAN ủng hộ 13 sáng kiến ưu tiên của VN để thúc đẩy hội nhập khu vực, xây dựng kết nối Cộng đồng kinh tế ASEAN và hiện thực hóa Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN. Các sáng kiến này đã giúp ASEAN vượt qua nhiều khó khăn, thách thức do COVID-19 gây ra để phát huy được hiệu quả trong việc giúp các nước chia sẻ nguồn lực, cải thiện chuỗi cung ứng và thúc đẩy tăng trưởng ở một số lĩnh vực quan trọng. Từ nền tảng gia tăng đoàn kết nội khối mà VN đã dày công gây dựng trong năm 2020, ASEAN sẽ tiếp tục phát huy đoàn kết khu vực một cách thiết thực nhất để tăng cường sức mạnh của ASEAN, nhất là trong thời điểm chủ nghĩa đa phương đang chịu nhiều tác động.

Có thể thấy, qua 1 năm VN đảm nhiệm cương vị Chủ tịch ASEAN đã tiếp tục khẳng định các thành tựu của ASEAN năm 2020 là nỗ lực chung của cộng đồng, của cả quá trình, đồng thời thể hiện vai trò nổi bật trong dẫn dắt của VN trên cương vị Chủ tịch ASEAN, biểu hiện cụ thể là VN đã lựa chọn chủ đề và phương châm thực hiện phù hợp: “Gắn kết và chủ động thích ứng”. VN đã linh hoạt, chủ động biến thách thức thành cơ hội; phát huy vai trò trung tâm đoàn kết, tăng cường gắn kết cộng đồng, dẫn dắt, kết nối, hợp tác cùng các nước ASEAN và các đối tác triển khai thành công nhiều hội nghị. VN đã khéo léo điều hòa, giảm thiểu áp lực từ cạnh tranh, cọ xát giữa các nước lớn, thông qua việc đề cao nguyên tắc cơ bản của ASEAN trong quan hệ giữa các quốc gia, trong đó có nguyên tắc Hiến chương ASEAN, Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác Đông Nam Á (TAC), Tài liệu Quan điểm ASEAN về Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Không chỉ thể hiện vai trò, năng lực dẫn dắt, VN còn được cộng đồng quốc tế đánh giá là tấm gương, hình mẫu trong phục hồi kinh tế, xuất khẩu trong đại dịch COVID-19.

Như vậy là VN và Cộng đồng ASEAN đã trải qua 1 năm đầy khó khăn, thách thức, từ đó đã đúc rút được những bài học sâu sắc. Đó là càng khó khăn, thách thức càng phải đổi mới tư duy, phương thức hành động, sáng tạo hơn. Định hình hoạt động nhanh chóng, với cam kết chính trị cấp cao nhất, đề xuất nhiều sáng kiến phù hợp với tình hình mới. Đoàn kết, gắn bó cộng đồng là nhân tố then chốt đảm bảo ASEAN hòa bình, ổn định, độc lập, tự chủ trong môi trường bất ổn, biến động, nhiều thách thức của khu vực và thế giới. ASEAN sẽ giữ vững hòa bình, ổn định, hợp tác, phát triển, vượt qua giai đoạn khó khăn này nếu xung đột, cọ xát về lợi ích, khác biệt trong tư duy và cách tiếp cận được hóa giải bằng lòng tin, tinh thần xây dựng và thái độ thiện chí của các bên. ASEAN trên tinh thần tự cường, tỉnh táo, kiên định tiếp cận cân bằng, hài hòa, giữ vững vai trò trung tâm, không bị chao đảo, cuốn vào các vòng xoáy biến động thế giới, khu vực; kết nối trở thành trụ cột có ý nghĩa cộng hưởng, phát huy tác động giữa ba trụ cột truyền thống của ASEAN: Chính trị, An ninh, Kinh tế và văn hóa- xã hội, tạo sức mạnh to lớn.

Một sự kiện ghi dấu ấn quan trọng của VN nữa, đó là ngày 23/11/2020 (giờ New York), với 110 nước đồng bảo trợ, Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc (LHQ) khóa 75 đã thảo luận và thông qua bằng đồng thuận Nghị quyết về hợp tác ASEAN- LHQ. Với vai trò Chủ tịch ASEAN 2020, VN là nước thay mặt ASEAN chủ trì soạn thảo nội dung và thương thuyết nghị quyết. Mặc dù trong năm 2020 cả thế giới phải căng mình chống COVID-19, nhưng nghị quyết được thông qua lần này đã đạt ba kỷ lục về việc có thời gian thương lượng ngắn nhất, thời gian vận động ngắn nhất và số lượng nước bảo trợ đông nhất. Điều đó cho thấy sự nỗ lực và cộng đồng trách nhiệm rất cao từ phía VN, nước chủ nhà soạn thảo nội dung và thương thuyết nghị quyết, đồng thời thể hiện vai trò quan trọng của VN đối với khu vực. Việc Đại hội đồng LHQ khóa 75 thông qua nghị quyết này có ý nghĩa rất quan trọng, gần với sự phê duyệt Kế hoạch hành động ASEANLHQ giai đoạn 2021-2025, đặt nền móng sự hợp tác cho các nghị quyết sau giai đoạn 2023-2025; đồng thời tạo tiền đề để hai bên hướng tới việc thực hiện các mục tiêu thiên niên kỷ vào năm 2030.

Qua việc đảm nhiệm thành công Chủ tịch ASEAN 2020 cũng như Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an LHQ, khẳng định VN có khả năng từ chỗ tham gia đến tham gia sâu rộng, tham gia tích cực, tham gia có trách nhiệm với tất cả các tổ chức đa phương trên thế giới. VN đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, được Đảng, Nhà nước, Nhân dân ghi nhận và được cộng đồng quốc tế đánh giá cao. Do vậy cần lan tỏa những kết quả nổi bật, dấu ấn sâu đậm của VN trong Năm Chủ tịch ASEAN 2020. Qua đó làm cho mọi người hiểu sâu sắc hơn những bài học kinh nghiệm của cộng đồng ASEAN và VN sau 1 năm đầy khó khăn, thách thức, từ đó thấy được tầm quan trọng của sự đoàn kết, gắn bó cộng đồng là nhân tố then chốt bảo đảm ASEAN hòa bình, ổn định, độc lập, tự chủ trong môi trường bất ổn, biến động, nhiều thách thức của khu vực và thế giới hiện nay.

Minh Phương