Khám phá ý nghĩa cuộc đời với “Đi tìm lẽ sống”

(QT) - Nếu Nhà giả kim - cuốn sách chúng tôi có dịp giới thiệu đến bạn đọc trong chuyên mục “Sách hay dành cho bạn trẻ” - nuôi dưỡng trong bạn nỗi khát khao được sống với những ước mơ của mình, thì cuốn sách “Đi tìm lẽ sống” sẽ cho bạn sức mạnh nuôi dưỡng nghị lực vượt qua chính mình và mọi thử thách, nghịch cảnh của số phận để kiên trì theo đuổi mục đích, lẽ sống, ước mơ mà bạn khao khát.

Bạn hẳn đã từng nghe về sự kinh hoàng của những trại tập trung của phát xít Đức trong thế chiến thứ hai, nơi con người đã bị tước đi tất cả mọi quyền làm người và bị đối xử như súc vật; nơi cơ hội sống sót của mỗi người qua ngày mai chỉ có 1/28 và dù “thần chết” có thể gõ trên đầu bạn bất cứ lúc nào nhưng bạn vẫn phải lao động cật lực với những điều kiện sống cách xa dưới mức tối thiểu nhất?

Vậy thì bạn sẽ không cảm thấy cái tựa của cuốn sách này - “Đi tìm lẽ sống” và quan điểm của tác giả cho rằng điều quan trọng nhất trong đời người là lẽ sống, nhiệm vụ lớn lao nhất của mỗi người là tìm ra ý nghĩa cuộc sống của mình và sống vì lẽ sống ấy là một mớ lý thuyết đạo đức hay một bài thuyết giảng vì một mục đích chính trị nào đó.

Viktor E.Frankl chỉ là một nhà tâm lý học, và trước hết ông ấy là một người đã sống sót từ những trại tập trung khét tiếng nhất của phát xít Đức. Từ những trải nghiệm của Viktor E.Frankl và những phân tích khoa học của ông, bạn sẽ thấy câu chuyện về lẽ sống, ý nghĩa của việc bạn sống và hy sinh vì những người mà bạn yêu thương hay cống hiến vì những công việc mà bạn say mê không phải là câu chuyện về lòng cao thượng, đức hy sinh mà trước hết nó có ý nghĩa “thực dụng” để sinh tồn đối với mỗi người, nó có mục đích vì chính cá nhân bạn, nó tạo ra sức mạnh để bạn tồn tại và khiến cuộc sống của bạn trở nên có ý nghĩa.

Cuốn sách là những trải nghiệm về cuộc sống hằng ngày trong trại tập trung, về cuộc đấu tranh sinh tồn vô cùng khắc nghiệt của những người tù vô danh. Đó là nơi mọi điều kiện sống đã bị tước đoạt đến tận cùng, mỗi người tù đã bị lột trần tất cả mọi thứ liên quan đến đời sống xã hội của một con người bình thường, họ không còn lại gì ngoài thân thể trời sinh và một con số đại diện cho bản thân - số tù. Ranh giới giữa cuộc sống xã hội và cuộc sống sinh vật chỉ là một lằn ranh mong manh, khi mà cơ hội sống sót của người này lại có thể đồng nghĩa với cái chết của một người bạn tù khác. Nơi đó tất cả mọi bản năng, đặc tính, nhận thức, giá trị của con người được cọ xát cực liệt và khát vọng sống trở nên vô cùng mãnh liệt. Những người tù đã đi qua mọi cung bậc cảm xúc từ sốc, tuyệt vọng, thích nghi, đến vô cảm, đời sống tâm hồn bị đẩy xuống mức cùng cực và cùng với việc đối mặt với cái đói, nguy cơ bị dẫn đến phòng hơi ngạt thì họ cũng đối mặt với quá trình tha hoá, suy đồi phẩm chất con người trong trại.

Nhưng cũng từ trong chốn địa ngục trần gian ấy, từ những trải nghiệm của bản thân và quan sát những người bạn tù, tác giả phát hiện ra sức mạnh từ cảm nhận về ý nghĩa cuộc sống đã tăng sức chịu đựng và cơ hội sống sót cho bản thân ông và những người bạn tù của mình đúng như lời của Nietzche: “Người nào có lý do để sống thì có thể tồn tại trong mọi nghịch cảnh”. Đối với cá nhân Viktor E.Frankl, đó là khát vọng sống sót để trở về với người vợ thương yêu và niềm khao khát hoàn thành cuốn sách về liệu pháp ý nghĩa cùng những cảm thức về cái đẹp từ nghệ thuật, từ cảnh đẹp thiên nhiên dù chỉ thoáng qua trong cuộc sống tù đày. Trải nhiệm kinh hoàng trong trại tập trung cho phép Viktor E.Frankl khẳng định một cách thuyết phục với tất cả chúng ta một trong những quan điểm chính của ông: mục đích cuộc sống không phải chỉ là tìm kiếm khoái lạc như Freud tin tưởng, hoặc tìm kiếm quyền lực như Alfred Adler giảng dạy, mà là đi tìm ý nghĩa cuộc sống.

Cũng từ quá trình đấu tranh sinh tồn ấy, Frankl đã nhìn thấy ba nguồn ý nghĩa cơ bản của đời người: [1] làm công việc mà mình yêu thích và tìm thấy thành tựu trong công việc ấy; [2] trải nghiệm một điều gì đó như lòng tốt, chân lý hay cái đẹp hoặc yêu thương và sống vì những người mình yêu thương; [3] lòng can đảm khi đối mặt với những đau khổ, những thời khắc gay go của cuộc sống. Ông khám phá ra một chân lý: giữa những tác động của hoàn cảnh và phản ứng của con người có một khoảng cách. Những thế lực vượt quá khả năng kiểm soát của bạn có thể lấy đi mọi thứ mà bạn có, chỉ trừ một thứ, đó chính là sự tự do lựa chọn cách bạn phản ứng trước hoàn cảnh. Sự tự do lựa chọn ấy cho phép bạn có khả năng vượt qua và tận dụng những nghịch cảnh, những điều không như ý đến trong đời bạn thành những cơ hội để trưởng thành.

Quan trọng hơn những trải nghiệm và quan điểm mà Viktor E.Frankl đã chia sẻ, cuốn sách này giúp bạn củng cố niềm tin rằng khát vọng về lẽ sống và những giá trị cao đẹp như tình yêu thương, sự cống hiến vẫn là những giá trị phổ quát, hiện thực của nhân loại chứ không phải chỉ là những giấc mơ đạo đức để an ủi con người, và điều ấy có nghĩa là cuộc sống luôn vận động về phía trước theo hướng tốt đẹp hơn.

“Ngọc bất trác, bất thành khí”. Con người có thể không có năng lực thoát khỏi hoàn cảnh nhưng có khả năng giữ thái độ tự do trước mọi hoàn cảnh. Con người có thể không quyết định được những gì sẽ xảy đến với mình, nhưng có thể quyết định mục đích tồn tại của mình và quyết định cả về con người mà họ muốn trở thành. “Con người có khả năng biến đổi thế giới trở nên tốt đẹp hơn cũng như có thể thay đổi chính mình để trở thành người ưu tú hơn”.

Trần Thu