Cần đầu tư, quản lý và sử dụng hiệu quả hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở. Bài 3: Nhiều vấn đề bức thiết cần được giải quyết

Thiếu vốn đầu tư từ ngân sách; khả năng huy động xã hội hóa chưa cao; việc quản lý, khai thác còn nhiều bất cập, chưa phát huy hết tác dụng; nhiều thôn chưa có nhà văn hóa phải sinh hoạt ở nhà dân; tỉ lệ xã, thôn có công trình văn hóa đạt chuẩn theo quy định thấp; thiếu kinh phí để sửa chữa và hoàn thiện hệ thống trang thiết bị, cơ sở vật chất bên trong, công trình phục vụ hoạt động thể dục - thể thao ngoài trời… là những vấn đề cấp thiết cần được giải quyết để người dân có nơi sinh hoạt văn hóa cộng đồng, tổ chức hội họp, đáp ứng nhu cầu văn hóa, thể thao.

Nhà văn hóa Khu phố 3, phường Đông Lễ, TP. Đông Hà được đầu tư xây dựng đảm bảo các điều kiện để tổ chức các buổi sinh hoạt, hội họp cho người dân - Ảnh: M.Đ

Hoàn thiện hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở là yêu cầu cấp thiết

Với các địa phương trong tỉnh, việc triển khai xây dựng và hoàn thiện các thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở còn gặp nhiều khó khăn. Tại TP. Đông Hà, mặc dù thành phố luôn quan tâm xây dựng nhà văn hóa khu phố, nhưng việc huy động vốn đối ứng từ người dân để đầu tư các công trình phụ trợ còn khó khăn. Việc bố trí quỹ đất để quy hoạch xây dựng các thiết chế văn hóa, thể thao còn ít, chưa đáp ứng yêu cầu; một số thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở diện tích, quy mô nhỏ.

Nguồn ngân sách cấp cho hoạt động văn hóa thông tin - thể dục thể thao (VHTT-TDTT) thành phố còn hạn hẹp, cơ sở vật chất và các phương tiện phục vụ cho hoạt động này vẫn còn thiếu và chưa đồng bộ nên đã hạn chế phần nào đến chất lượng hoạt động của các thiết chế văn hóa, thể thao thành phố. Hiện nay, thành phố chưa có nhà thi đấu TDTT, đang sử dụng nhà kho để hàng do Công ty Việt - Lào bàn giao trước năm 2000 để làm nơi tập luyện các môn thể thao trong nhà. Nhưng giờ nhà kho đã xuống cấp nên hạn chế kết quả hoạt động.

Huyện Gio Linh cũng gặp nhiều trở ngại trong đầu tư hoàn thiện hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở, vì thế, huyện đề nghị cấp trên thường xuyên quan tâm chỉ đạo, triển khai xây dựng và phát huy vai trò các thiết chế văn hóa; đầu tư một cách đồng bộ các thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở để vận hành, khai thác có hiệu quả; tăng cường công tác tuyên truyền, vận động nhằm nâng cao ý thức, trách nhiệm của người dân để tham gia sôi nổi các hoạt động văn hóa, văn nghệ, TDTT cũng như quan tâm xây dựng, bảo vệ các thiết chế văn hóa, thể thao.

Thời gian qua, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH,TT&DL) tham mưu UBND tỉnh chỉ đạo các đơn vị, địa phương thực hiện quy hoạch, xây dựng hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở; phối hợp với các sở, ban, ngành, đoàn thể cấp tỉnh tham mưu Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn và tổ chức thực hiện các tiêu chí về cơ sở vật chất văn hóa, thiết chế văn hóa cơ sở trong thực hiện các chương trình xây dựng NTM, về phát triển KT-XH vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi trên địa bàn tỉnh.

Tham mưu UBND tỉnh đề xuất Bộ VH,TT&DL thực hiện nội dung về quy hoạch mạng lưới văn hóa, thể thao giai đoạn 2021- 2030, tầm nhìn 2045; tham mưu nội dung, phân bổ ngân sách về xây dựng các công trình văn hóa cấp xã, thôn và nội dung, định mức hỗ trợ mua sắm trang thiết bị, cơ sơ vật chất cho nhà văn hóa xã, thôn…

Ngành VH,TT&DL thực hiện việc khảo sát, đánh giá hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao trên địa bàn tỉnh, thẩm định thực tế thực hiện tiêu chí cơ sở vật chất văn hóa tại các xã đề nghị công nhận đạt chuẩn NTM, xã NTM nâng cao và kiểu mẫu trên địa bàn tỉnh. Đồng thời, nắm bắt những khó khăn, vướng mắc nhằm đề xuất các giải pháp thực hiện có hiệu quả trong việc đầu tư, phát triển hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao ở các địa phương.

Hướng dẫn các địa phương, đơn vị có kế hoạch lồng ghép các nguồn vốn từ các chương trình mục tiêu quốc gia để đầu tư, xây dựng hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao; có kế hoạch sử dụng, khai thác, quản lý các thiết chế văn hóa hiệu quả, phát huy hết công năng sử dụng.

Bên cạnh những kết quả đạt được, trên thực tế, việc đầu tư, quản lý và sử dụng các thiết chế văn hóa, thể thao vẫn gặp không ít khó khăn và còn nhiều hạn chế, bất cập. Việc đầu tư xây dựng hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở chủ yếu được huy động từ kinh phí xã hội hóa cùng với ngân sách các địa phương.

Tuy nhiên, do điều kiện, đời sống và mức thu nhập của các tầng lớp nhân dân còn thấp, đặc biệt là vùng núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới, ven biển nên việc huy động kinh phí đóng góp trong người dân còn khó khăn, chủ yếu đối ứng bằng ngày công lao động, hiến đất, hiến cây. Ngoài ra, việc lồng ghép nguồn vốn từ các chương trình, dự án chưa phát huy hiệu quả do mỗi chương trình, dự án có quy chế quản lý riêng.

Ước tính, nhu cầu về xây mới, đầu tư và sửa chữa hệ thống thiết chế văn hóa cơ sở giai đoạn 2023-2025, ngân sách tỉnh gần 199 tỉ đồng (dành cho xây mới nhà văn hóa xã, thôn); ngân sách huyện, thị xã, thành phố hơn 154 tỉ đồng (dành cho sửa chữa, nâng cấp nhà văn hóa xã, thôn); nguồn lực xã hội hóa hơn 45 tỉ đồng (dành cho đối ứng xây mới nhà văn hóa xã, thôn). Với Quảng Trị, đây là một vấn đề lớn trong bối cảnh đang gặp nhiều khó khăn. Tuy nhiên, yêu cầu cấp thiết nhất hiện nay vẫn là xây dựng và hoàn thiện hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở.

Cần nhiều giải pháp mang tính đồng bộ, thống nhất cao

Từ đầu năm 2023 đến nay, Ban Văn hóaXã hội, HĐND tỉnh đã có nhiều phiên làm việc với Sở VH,TT&DL và các địa phương về thực trạng hệ thống các thiết chế văn hóa, thể thao; công tác huy động xã hội hóa trong đầu tư xây dựng; hoạt động của các thiết chế này, nhất là sau khi sáp nhập các thôn, khu phố; công tác quản lý, bảo tồn và phát huy các di tích văn hóa phi vật thể trên địa bàn.

Mục đích nhằm nắm bắt thực trạng về những khó khăn, bất cập, tồn tại; tiếp nhận các ý kiến đề xuất từ cơ sở báo cáo lên HĐND tỉnh xem xét, đưa ra các giải pháp xây dựng và hoàn thiện hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở trong giai đoạn mới.

Cần đầu tư thêm nhiều công trình vui chơi, thể dục - thể thao ngoài trời cho trẻ em và người già - Ảnh: M.Đ

Qua kiểm tra, đánh giá thực tế và nghe các đơn vị, địa phương báo cáo, Chủ nhiệm UBKT Tỉnh ủy, Trưởng Ban Văn hóa-Xã hội HĐND tỉnh Hồ Thị Thu Hằng đề nghị các đơn vị, địa phương tổ chức đánh giá lại một cách tổng thể những khó khăn, tồn tại về thực trạng các thiết chế văn hóa, thể thao, nhất là ở các xã, thôn, khu phố sau khi sáp nhập.

Lưu ý quan tâm đến việc bố trí nguồn lực, thực hiện tốt công tác quy hoạch, bố trí quỹ đất và huy động các nguồn lực xã hội hóa để xây dựng mới, nâng cấp, sửa chữa các thiết chế văn hóa, thể thao phù hợp với thực tế địa phương, nhu cầu sử dụng và phong tục, tập quán của người dân; đầu tư mua sắm thêm bàn ghế, âm thanh loa máy…

Đối với các nhà văn hóa thôn, khu phố cần quan tâm xây dựng phương án sử dụng cụ thể để phát huy hết công năng; chú trọng việc đầu tư thêm các dụng cụ, thiết bị thể thao ngoài trời cho người dân có cơ hội vui chơi, giải trí, rèn luyện sức khỏe.

Trong giai đoạn tới, cần quan tâm đầu tư xây dựng, cải tạo, sửa chữa hoàn thiện các trung tâm văn hóa- thể thao xã, phường, thị trấn, các nhà văn hóa- khu thể thao thôn, bản, khu phố, trong đó, ưu tiên xây dựng mới tại các xã, phường, thị trấn, các thôn, bản, khu phố chưa có trung tâm văn hóa- thể thao và nhà văn hóa- khu thể thao, đầu tư trang thiết bị, cơ sở vật chất hoặc thay thế những trang thiết bị cũ, lạc hậu, sửa chữa định kỳ, cải tạo, nâng cấp các nhà văn hóa hiện có.

Đối với những thôn, khu phố sáp nhập có dôi dư nhà văn hóa hoặc xuống cấp, cần xây dựng phương án cụ thể để có thể tiếp tục sử dụng hoặc cho bán đấu giá lấy kinh phí nâng cấp sửa chữa những nhà văn hoá có đủ điều kiện nhằm tiết kiệm ngân sách. Việc bố trí đất đầu tư, xây dựng hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cần xem xét lựa chọn vị trí, địa điểm phù hợp với quy hoạch vùng, địa phương, phân bố dân cư, xây dựng nhà ở và các công trình văn hóa, thể thao nhằm tạo điều kiện thuận lợi trong sinh hoạt, vui chơi giải trí cho Nhân dân.

Nhiệm vụ quan trọng hiện nay là cần có sự vào cuộc tích cực, hiệu quả hơn nữa của các hệ thống chính trị cùng huy động xã hội hóa để tiếp tục đầu tư xây dựng hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở, đáp ứng cơ bản nhu cầu sinh hoạt, vui chơi, giải trí của Nhân dân, khắc phục tình trạng chênh lệch mức hưởng thụ văn hóa của Nhân dân các vùng trên địa bàn tỉnh. Tạo sự phát triển cân đối giữa kinh tế, văn hóa, xã hội thông qua việc tổ chức các hoạt động và nâng cao chất lượng đời sống văn hóa, thể thao ở cơ sở, góp phần xây dựng con người mới có tư tưởng, đạo đức, lối sống lành mạnh.

Việc đầu tư các thiết chế chế văn hóa, thể thao phải xuất phát từ nhu cầu thực tế của người dân, tránh lãng phí ngân sách nhà nước và các nguồn vốn đầu tư khác trong quá trình thực hiện. Phải đầu tư đồng bộ về cơ sở vật chất, trang thiết bị, tổ chức bộ máy, cán bộ và tổ chức các hoạt động. Nâng cao hiệu lực quản lý của các cấp chính quyền, phát huy vai trò quản lý nhà nước của ngành văn hóa, thể thao và năng lực tự chủ, tự chịu trách nhiệm của thôn, bản, khu phố và người dân; đẩy mạnh thực hiện xã hội hóa trong việc xây dựng, phát triển hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở.

Đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của các thiết chế văn hóa, thể thao; rà soát sắp xếp lại các thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở theo hướng thiết thực, hiệu quả, đa năng, phục vụ Nhân dân. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục làm chuyển biến và nâng cao nhận thức của các cấp ủy đảng, chính quyền, các ngành, đoàn thể, doanh nghiệp và người dân về vai trò của thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở; nhiệm vụ xây dựng, phát triển hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở hiện nay.

Lồng ghép việc tuyên truyền nâng cao nhận thức về xây dựng và phát triển hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở với thực hiện chiến lược phát triển văn hóa, thể thao Việt Nam đến năm 2030 và chương trình xây dựng NTM. Tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra, đánh giá và rút kinh nghiệm của các cấp ủy đảng, chính quyền, các ban, ngành, đoàn thể trong việc xây dựng thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở…

Một nhiệm vụ không kém phần quan trọng nữa là quan tâm mở các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ văn hoá, thể thao cho cán bộ, công chức văn hoá xã, phường, thị trấn và cán bộ làng, bản, khu phố hằng năm; xây dựng, phát triển thêm nhiều loại hình câu lạc bộ văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao; hướng dẫn việc tổ chức hoạt động văn hóa, thể thao quần chúng, phù hợp với nội dung, phương thức hoạt động của hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở..., qua đó tạo nên nhiều hoạt động đa dạng, phong phú tại các nhà văn hóa.

Bên cạnh sự nỗ lực của tỉnh, mong muốn Chính phủ, Bộ VH,TT&DL và các bộ, ngành trung ương, các doanh nghiệp, tổ chức, các dự án quan tâm đồng hành và hỗ trợ thêm nguồn lực để tỉnh khắc phục những tồn tại, hạn chế và khó khăn, vướng mắc, có thêm điều kiện thuận lợi để đầu xây dựng và hoàn thiện hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao đạt chuẩn theo quy định, phục vụ ngày càng tốt hơn nhu cầu hưởng thụ đa dạng và nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần cho Nhân dân, góp phần đưa tỉnh Quảng Trị phát triển văn minh, giàu đẹp.

Nguyễn Minh Đức