Những khó khăn cần phải vượt qua trong xây dựng nông thôn mới

* TRẦN VĂN THU, Chi cục trưởng Chi cục phát triển nông thôn, Phó Chánh Văn phòng điều phối tỉnh Quảng Trị Qua số liệu khảo sát hiện trạng và kế hoạch xây dựng nông thôn mới (NTM) ở các xã trên địa bàn tỉnh Quảng Trị, có thể thấy những khó khăn của nhiều xã trong việc thực hiện một số tiêu chí về nông thôn mới Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XV, nhiệm kỳ 2010-2015 đề ra đến hết năm 2015, tỉnh Quảng Trị phấn đấu đạt 20% số xã đạt tiêu chí quốc gia về NTM (24 xã), theo đúng chỉ tiêu của Trung ương quy định. Với điều kiện kinh tế- xã hội phát triển, một số tiêu chí nhiều xã có thể đạt được trong 5 năm tới như quy hoạch và thực hiện quy hoạch, hệ thống thủy lợi, điện, bưu điện, giáo dục, y tế, văn hóa, hệ thống tổ chức chính trị xã hội vững mạnh, đảm bảo an ninh trật tự xã hội. Một số tiêu chí không đạt được toàn phần, nhưng đạt được một phần, như tiêu chí: đường giao thông, môi trường…

Làng quê Hải Lăng - Ảnh: P.V

Nhưng với phần lớn các xã, trong giai đoạn 2011-2020 việc thực hiện 19 tiêu chí về NTM, khó khăn trở ngại lớn nhất cần phải vượt qua vẫn là tỷ lệ hộ nghèo, thu nhập, cơ cấu lao động…Hiện nay, tỷ lệ hộ nghèo bình quân toàn tỉnh là 19,7% theo chuẩn nghèo mới. Nhiều xã ở tỉnh Quảng Trị có tỷ lệ hộ nghèo khá cao, tập trung vào 2 huyện miền núi là Hướng Hóa và Đakrông. Tỷ lệ hộ nghèo bình quân của huyện Đakrông là 47,65%, toàn huyện có 7/13 xã có tỷ lệ nghèo trên 50%, có 4/13 xã có tỷ lệ nghèo trên 42%, duy nhất có xã Triệu Nguyên có tỷ lệ hộ nghèo thấp là 15,17%, đây cũng là một trong 62 huyện nghèo của cả nước. Huyện Hướng Hóa có khá hơn nhưng tỷ lệ hộ nghèo bình quân toàn huyện còn ở mức cao là 29,43%, có 7/20 xã có tỷ lệ nghèo trên 50%, có 6/20 xã có tỷ lệ nghèo trên 42%, chỉ có 3/20 xã có tỷ lệ hộ nghèo dưới 12%. Đối với một số huyện đồng bằng của tỉnh, thì tỷ lệ hộ nghèo có thấp hơn nhưng không đồng đều giữa các xã. Chẳng hạn, tỷ lệ hộ nghèo bình quân của huyện Hải Lăng là 19,61%, huyện Triệu Phong là 19,86%, nhưng ở 2 huyện này cũng có trên 50% số xã có tỷ lệ nghèo vượt ngưỡng 20%... Như vậy, trong vòng 5 -10 năm tới, việc giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống còn 5% đối với 2 huyện Hướng Hóa và Đakrông cần phải có sự nỗ lực lớn, vì phần lớn các xã có tỷ lệ hộ nghèo cao gấp 4-5 lần định mức, đồng nghĩa với việc phải giảm tỷ lệ hộ nghèo bình quân hàng năm từ 4-5%. Trong khi đó Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XV, nhiệm kỳ 2010-2015 đề ra tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 2,5-3%/năm. Hơn nữa, có nhiều nguyên nhân dẫn đến nghèo không dễ khắc phục trong một khoảng thời gian ngắn được như: các điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội không thuận lợi, phong tục tập quán canh tác lạc hậu, trình độ dân trí thấp, tỉ lệ lao động/không lao động, ăn theo trong xã mất cân đối lớn, thiếu vốn cùng tư liệu sản xuất, khả năng nghề nghiệp… Về phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập, năm 2010 thu nhập bình quân đầu người toàn tỉnh đạt 16 triệu đồng/người/năm, bằng 0,7 lần mức bình quân của cả nước. Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XV, nhiệm kỳ 2010-2015 đề ra gấp 2 lần, tương đương 34-35 triệu đồng/người/năm (tương đương 1.650-1.700 USD/ người/năm). Đây thực sự là bài toán khó cho các xã vùng nông thôn, bởi vì phần lớn các xã trong tỉnh đều có điểm xuất phát về kinh tế thấp, sản xuất chủ yếu vẫn còn manh mún, nhiều xã vẫn chỉ có các mô hình nhỏ lẻ thuộc các nhóm hộ. Các xã vẫn chưa tạo ra được những vùng sản xuất hàng hóa tập trung. Các sản phẩm làm ra chưa thực sự tiêu biểu cho năng suất cao, chất lượng tốt, giá thành hạ... Vì thế thu nhập bình quân hàng năm của người dân tuy có tăng lên nhưng vẫn còn ở mức thấp. Nếu trong giai đoạn 2011-2020 không có sự thay đổi mạnh mẽ về cơ cấu sản xuất các ngành, không có sự phát triển đa dạng các mô hình sản xuất hàng hóa với qui mô lớn để tạo ra nhiều loại sản phẩm có năng suất cao, chất lượng tốt, giá thành hạ... thì tiêu chí phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập cho cư dân nông thôn theo Bộ tiêu chí quốc gia NTM để các xã đạt chuẩn nông thôn mới phải gấp 1,4 lần so với mức bình quân chung của tỉnh (khu vực nông thôn) là vấn đề rất khó để đạt theo mức chuẩn quy định. Về mặt cơ cấu lao động, theo quy định cơ cấu lao động trong lĩnh vực nông, lâm, ngư nghiệp của xã phải đạt 35%. Trong khi đó phần lớn các xã của tỉnh đều thuần nông, lực lượng lao động làm việc thường xuyên trong lĩnh vực nông, lâm, ngư nghiệp là chính. Theo kết quả điều tra tại 117 xã nông thôn của tỉnh, thì tỷ lệ này chiếm 74,1%. Như vậy, trong vòng 5 -10 năm tới, việc giảm tỷ lệ lao động làm việc thường xuyên trong lĩnh vực nông, lâm, ngư nghiệp xuống còn 35%, tức là hàng năm phải giảm bình quân khoảng 4%, cũng đồng nghĩa với việc mỗi năm phải điều chuyển khoảng 5.700 lao động sang lĩnh vực sản xuất khác ngoài nông, lâm, ngư nghiệp... Trong khi đó lĩnh vực công nghiệp - dịch vụ, thương mại - du lịch của tỉnh phát triển còn chậm, đặc biệt là khu vực nông thôn. Vì vậy, đòi hỏi tỉnh phải có chiến lược phát triển mạnh mẽ trong những năm tới, trong đó cần chú trọng mở mang các khu công nghiệp, khu chế xuất, có các chính sách đủ mạnh và thông thoáng để thu hút các doanh nghiệp, doanh nhân, các nhà đầu tư đầu tư vào khu vực nông thôn... để thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội khu vực nông thôn, là điều kiện thuận lợi để thu hút một lực lượng lao động nông nghiệp đáng kể, góp phần tích cực về chuyển đổi cơ cấu lao động trong lĩnh vực nông, lâm, ngư nghiệp trên địa bàn mỗi xã. Về các hình thức tổ chức sản xuất, đây không phải là khó khăn chung của tỉnh mà là khó khăn riêng cho 2 huyện Hướng Hóa và Đakrông. Vì hiện nay thực trạng về các hình thức tổ chức sản xuất trên địa bàn 2 huyện này vừa ít về số lượng, lại vừa hoạt động không có hiệu quả, đa số các HTX hoạt động cầm chừng hoặc không hoạt động trong thời gian dài hoặc thuộc diện yếu kém kéo dài (toàn huyện Hướng Hóa có 7 HTX nhưng chỉ có 3 HTX hoạt động có hiệu quả, còn huyện Đakrông có 2 HTX nhưng 2 HTX này từ lâu không hoạt động). Theo quy định xã đạt chuẩn NTM phải có tổ hợp tác hoặc hợp tác xã hoạt động có hiệu quả (Tiêu chí số 13 - Hình thức tổ chức sản xuất). Đây cũng là thách thức lớn mà 2 huyện cần phải quan tâm chỉ đạo trong thời gian tới để ít nhất mỗi xã phải có một tổ hợp tác hoặc hợp tác xã hoạt động có hiệu quả nếu muốn trở thành xã đạt chuẩn NTM. Trên đây là những vấn đề khó khăn chung cho các xã nông thôn của tỉnh Quảng Trị trong quá trình xây dựng nông thôn mới, đòi hỏi phải có sự nỗ lực phấn đấu cao của toàn tỉnh, đồng thời phải có những giải pháp chỉ đạo, đầu tư đồng bộ và hiệu quả... mới có thể đạt được những kết quả cao, làm tiền đề để phấn đấu, tiến tới đạt các tiêu chí trên trong giai đoạn tới.