Triển khai đồng bộ các giải pháp bảo vệ môi trường nông thôn

Những thành tựu về phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là hiệu quả của phong trào xây dựng nông thôn mới (NTM) đã góp phần cải thiện và nâng cao đời sống người dân khu vực nông thôn tỉnh Quảng Trị. Tuy nhiên, quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đã và đang đặt ra nhiều vấn đề về ô nhiễm môi trường ở khu vực nông thôn. Do đó, triển khai đồng bộ các giải pháp bảo vệ môi trường (BVMT) nông thôn, đảm bảo cho khu vực nông thôn của tỉnh luôn sạch, đẹp, trong lành, trở thành những “miền quê đáng sống” đang đặt ra rất bức thiết.

Bãi chứa rác ở Cam Lộ hiện đã quá tải -Ảnh: H.N.K

Thực tế cho thấy, trên địa bàn tỉnh những năm qua, các doanh nghiệp, nhà đầu tư mới chỉ tập trung vào phát triển sản xuất, chưa quan tâm thích đáng đến công tác BVMT. Chính vì vậy, ô nhiễm môi trường (chất thải rắn (CTR), nước thải, mùi hôi) từ hoạt động chăn nuôi, nuôi trồng và chế biến nông, lâm, thủy sản đang là vấn đề bức xúc ở nông thôn.

Mặc dù trong những năm gần đây, công tác thu gom CTR sinh hoạt tại khu vực nông thôn đã được chú trọng nhưng vẫn còn nhiều bất cập. Một số địa phương đã áp dụng các biện pháp thu gom rác thải sinh hoạt nhưng với quy mô nhỏ, phần lớn do HTX tự tổ chức thu gom, phương tiện thu gom còn thô sơ, hoạt động thu gom không diễn ra thường xuyên.

Tỉ lệ thu gom CTR sinh hoạt tại khu vực nông thôn còn thấp nên rác thải được vứt bỏ, tập kết ở những nơi công cộng, 2 bên tuyến đường giao thông, ao, hồ, sông, suối, kênh mương, đồng ruộng… còn khá phổ biến. Phương pháp xử lý CTR chủ yếu bằng chôn lấp hoặc đổ thải lộ thiên, một số nơi đang xử lý bằng phương pháp thiêu đốt không đáp ứng yêu cầu kỹ thuật, từ đó gây thêm ô nhiễm môi trường, mất vệ sinh.

Toàn tỉnh có 8 bãi chôn lấp CTR không hợp vệ sinh chưa được đóng cửa đúng quy định. Một số bãi chôn lấp, xử lý CTR được đầu tư giai đoạn 1 của các địa phương như TP. Đông Hà đang trong tình trạng quá tải và hệ thống xử lý nước thải xuống cấp; các huyện Gio Linh, Triệu Phong, Hải Lăng đều trong tình trạng quá tải; lò đốt rác Cồn Cỏ đang xuống cấp.

Bên cạnh đó là những khó khăn trong kiểm soát ô nhiễm môi trường từ hoạt động các làng nghề như: Làng nghề chế biến bún bánh Linh Chiểu (Triệu Phong), Cẩm Thạch (Cam Lộ); làng nghề mắm ruốc Triệu Lăng (Triệu Phong), Vĩnh Thái (Vĩnh Linh); làng nghề hấp sấy cá Gio Việt (Gio Linh)…

Điều đáng quan tâm là các làng nghề này đều nằm xen lẫn trong khu dân cư, chưa có sự đầu tư hệ thống xử lý chất thải nên rất khó kiểm tra, giám sát nguồn phát thải các chất ô nhiễm. Mặt khác, kinh phí và nguồn lực phục vụ cho các hoạt động thanh tra, kiểm tra chưa đáp ứng yêu cầu nên khu vực này vẫn tiếp tục là điểm nóng về ô nhiễm môi trường ở khu vực nông thôn.

Việc thu gom CTR từ các hoạt động sản xuất nông nghiệp như bao bì, chai lọ hóa chất bảo vệ thực vật (BVTV) đã được quan tâm thu gom. Tuy nhiên công tác xử lý các loại vỏ bao bì, chai lọ thuốc BVTV hiện nay vẫn còn nhiều khó khăn, bất cập. Đáng quan tâm là hiện nay trên địa bàn toàn tỉnh còn 34/59 điểm ô nhiễm thuốc BVTV tồn lưu đã điều tra phát hiện nhưng chưa được bố trí kinh phí để xử lý, tiềm ẩn nguy cơ gây ô nhiễm môi trường và sức khỏe cộng đồng.

Trong thời gian tới, việc kêu gọi, thu hút đầu tư phát triển Khu kinh tế Đông Nam Quảng Trị tại 16 xã thuộc khu vực nông thôn là một thách thức lớn nếu chất thải phát sinh không được thu gom, xử lý triệt để. Việc mở rộng, phát triển khu đô thị, khu công nghiệp mà không có biện pháp xử lý chất thải đảm bảo sẽ gây ô nhiễm môi trường trong khu vực nông thôn. Các làng nghề hiện nay chưa được xử lý triệt để chất thải cũng là một vấn đề đáng quan tâm…

Đứng trước những thách thức không nhỏ về ô nhiễm môi trường ở khu vực nông thôn, đòi hỏi tỉnh phải triển khai đồng bộ các giải pháp về BVMT. Để đáp ứng công tác quản lý môi trường phù hợp với quá trình phát triển KT-XH trong thời gian đến cần tiếp tục kiện toàn, củng cố hệ thống quản lý nhà nước về BVMT từ tỉnh đến xã. Đồng thời tăng cường đào tạo chuyên môn, kỹ năng, kiến thức quản lý, ngoại ngữ đảm bảo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu về BVMT trong thời kỳ mới.

Xây dựng và ban hành đầy đủ các văn bản pháp lý hướng dẫn triển khai Luật BVMT, các chương trình, kế hoạch của địa phương vào thực tiễn phát triển KT-XH, BVMT và phát triển bền vững. Tổ chức thực hiện các nội dung về BVMT nông thôn được quy định tại Điều 58 của Luật BVMT năm 2020. Xã hội hóa công tác BVMT nhằm tăng cường vai trò của tổ chức, cộng đồng trong công tác BVMT nông thôn.

Tổ chức theo dõi, đánh giá và dự báo thường xuyên diễn biến chất lượng môi trường nông thôn, xác định kịp thời các vấn đề môi trường cấp bách của mỗi địa phương nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho công tác BVMT, các chương trình KT-XH. Xây dựng và triển khai kế hoạch phân loại CTR, thí điểm và từng bước nhân rộng việc phân loại và áp dụng các mô hình ủ phân hữu cơ, phục vụ cho sản xuất nông nghiệp tại các vùng nông thôn. Do nguồn kinh phí chi sự nghiệp môi trường của tỉnh còn hạn chế nên cần có sự hỗ trợ từ trung ương để giải quyết các vấn đề ô nhiễm bức xúc trên địa bàn tỉnh.

Để thực hiện tốt công tác BVMT nông thôn cần thực hiện lồng ghép hiệu quả nhiệm vụ BVMT gắn với việc thực hiện tiêu chí số 17 về môi trường trong chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng NTM. Từ đó huy động được nguồn lực kinh phí đầu tư cho các hoạt động BVMT khu vực nông thôn.

Thực hiện các cơ chế, chính sách, biện pháp cụ thể để khuyến khích các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước đầu tư BVMT. Triển khai mạnh mẽ mô hình hợp tác côngtư (PPP); thu hút và sử dụng có hiệu quả các nguồn vốn vay ưu đãi, vốn hỗ trợ phát triển từ các tổ chức quốc tế và Chính phủ cho BVMT ở địa phương, đặc biệt là trong việc khắc phục ô nhiễm, phục hồi và cải thiện môi trường, bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học.

Tăng cường năng lực tài chính cho quỹ BVMT của tỉnh nhằm hỗ trợ kịp thời cho các hoạt động BVMT và sử dụng hợp lý và hiệu quả nguồn quỹ BVMT. Thực hiện phân loại CTR sinh hoạt tại nguồn và áp giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý CTR sinh hoạt dựa trên khối lượng hoặc thể tích theo khoản 1, Điều 75 và khoản 1, Điều 79, Luật BVMT năm 2020 thu gom và xử lý chất thải sinh hoạt tại các vùng nông thôn. Đầu tư xử lý CTR, ưu tiên xây dựng các khu xử lý mới, công nghệ hiện đại. Hình thành các đội, tổ thu gom rác ở các địa bàn nông thôn gắn với xây dựng NTM.

Trước mắt, huy động các nguồn kinh phí để xử lý các điểm ô nhiễm thuốc BVTV tồn lưu (34 điểm); đóng cửa 8 bãi chứa không hợp vệ sinh. Phấn đấu đến năm 2025, tỉ lệ thu gom, tái sử dụng, tái chế, xử lý chất thải nhựa theo quy định đạt trên 30%; 100% xã thu gom, xử lý bao bì, chai lọ thuốc BVTV đáp ứng yêu cầu về BVMT. Quản lý chặt chẽ và xử lý triệt để ô nhiễm môi trường tại các làng nghề.

Các cơ sở sản xuất nhỏ lẻ phải chuyển vào khu tập trung hoặc phải xử lý đảm bảo chất thải. Phấn đấu đến năm 2025, trên 90% làng nghề đảm bảo quy định về BVMT. Tuyên truyền tốt công tác phân loại rác thải tại nguồn trong khu dân cư, thu gom, xử lý rác thải đúng quy định theo Luật BVMT năm 2020.

Tân Nguyên