Phát huy sức mạnh cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới

(QT) - Từ trước đến nay, khu vực nông thôn được xem là nơi mà tỷ lệ hộ nghèo, tỷ lệ thất nghiệp ở mức cao, ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, diện tích đất nông nghiệp giảm do quá trình CNH, HĐH. Hệ thống giáo dục, y tế chưa được đầu tư đúng mức. Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới đã được Chính phủ phê duyệt là động lực tạo nên sức bật mới cho nông thôn cả nước nói chung và Quảng Trị nói riêng. Thực hiện Nghị quyết của Trung ương, Chính phủ đã có Quyết định số491/QĐ-TTg ngày 16/4/2009 ban hành Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới, Quyết định số 800/QĐ-TTg ngày 4/6/2010 phê duyệt chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010- 2020. Theo đó, các xã nông thôn mới có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội từng bước phát triển hiện đại; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ; gắn phát triển nông thôn với đô thị theo quy hoạch; xã hội nông thôn dân chủ, ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc; môi trường sinh thái được bảo vệ; an ninh trật tự được giữ vững; đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng được nâng cao theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XV đề ra: Đến năm 2015 tỉnh Quảng Trị có 20% số xã (23-24 xã) đạt chuẩn nông thôn mới và đến năm 2020 có 50% số xã (58-59 xã) đạt chuẩn nông thôn mới (theo Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới) ngang bằng với mức Trung ương quy định. Với một số lợi thế về các điều kiện tự nhiên, kinh tế-xã hội của tỉnh, trong điều kiện xuất phát điểm kinh tế còn ở mức thấp, cơ sở hạ tầng nhìn chung còn thiếu thì đây là sự cố gắng của cả hệ thống chính trị. Vì vậy, để đạt được mục tiêu đề ra cần phải có cơ chế phù hợp, các chính sách sát đúng, hiệu quả và điều quan trọng là phải khơi dậy được tinh thần đoàn kết, ý thức vươn lên của người dân trong tiến trình xây dựng nông thôn mới tại mỗi địa phương.

Hội thảo khoa học chia sẻ kinh nghiệm trong xây dựng nông thôn mới

Xây dựng nông thôn mới là một chương trình có sự liên kết đồng bộ đến nhiều ngành, nhiều lĩnh vực; các chính sách và các hoạt động của chương trình có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến khu vực nông thôn và đời sống của đại bộ phận người dân nông thôn. Vì vậy, trên cơ sở quy hoạch, đề án xây dựng nông thôn mới ở từng xã đã được phê duyệt cần tiến hành rà soát, đánh giá lại việc thực hiện quy hoạch và đề án xây dựng nông thôn mới của 117 xã trong giai đoạn 2011-2015, để có sự điều chỉnh phù hợp cho giai đoạn 2016-2020. Thực tiễn qua 4 năm thực hiện chương trình cho thấy, công tác quy hoạch và lập đề án của phần lớn các xã chưa sát thực tế, dự kiến nhu cầu đầu tư quá lớn, tập trung chủ yếu vào đầu tư cơ sở hạ tầng, xem nhẹ đầu tư cho sản xuất và lộ trình thực hiện cho từng năm chưa rõ ràng; chưa xác định và lựa chọn các tiêu chí để ưu tiên thực hiện nhằm giải quyết các vấn đề bức xúc về phát triển kinh tế - xã hội tại mỗi địa phương nhằm hoàn thành sớm các tiêu chí khi đã có các điều kiện thuận lợi; trong khi đó nhiều chủ trương, chính sách thực hiện chương trình đã có sự điều chỉnh, thay đổi... Kỳ họp lần thứ 11, ngày 25/4/2014, HĐND tỉnh đã ra Nghị quyết số 02/2014/NQ-HĐND “Về huy động các nguồn lực và quy định mức hỗ trợ xây dựng nông thôn mới tỉnh Quảng Trị đến năm 2020” với phương thức huy động: Tổng dự toán nguồn lực huy động xây dựng nông thôn mới đến năm 2020 khoảng 7.500 tỷ đồng, trong đó, huy động vốn từ ngân sách các cấp (vốn trực tiếp cho chương trình và lồng ghép các chương trình, dự án) từ 50-55%; nguồn vốn tín dụng từ 20-25%; vốn doanh nghiệp, hợp tác xã từ 10-15%; vốn dân đóng góp 10-15% trên tổng nguồn lực nhằm phấn đấu đến năm 2020, toàn tỉnh có 50% số xã (59 xã) đạt chuẩn nông thôn mới, 58 xã còn lại đạt từ 15 tiêu chí trở lên, bình quân của mỗi xã tăng từ 1-2 tiêu chí/năm. Theo đó, hàng năm ngân sách tỉnh bố trí tối thiểu 20 tỷ đồng từ nguồn thu nội địa đầu tư trực tiếp cho xây dựng nông thôn mới, trong đó ưu tiên cấp bù lãi suất hỗ trợ phát triển sản xuất 3,7 tỷ đồng/năm. Ngân sách huyện bố trí tối thiểu 30% nguồn thu từ quỹ đất và 30% kinh phí đầu tư xây dựng cơ bản tập trung được UBND tỉnh giao cho các huyện, thị xã tự cân đối để bố trí cho các xã phấn đấu đạt chuẩn nông thôn mới theo lộ trình. Ngân sách xã bố trí tối thiểu 70% nguồn thu từ quỹ đất trên địa bàn và trích tối thiểu 30% nguồn vượt thu để thực hiện các tiêu chí nông thôn mới trên địa bàn theo quy hoạch. Tuy nhiên, để nghị quyết thực sự đi vào cuộc sống thì các cấp, các ngành cần xây dựng kế hoạch, đề án để tham mưu cho UBND tỉnh ra các quyết định tổ chức thực hiện. Trong đó, cần xây dựng cơ chế đầu tư đặc thù cho các vùng miền, cơ chế lồng ghép nguồn vốn của các chương trình, dự án, vốn đầu tư của doanh nghiệp, HTX, các khoản đóng góp tự nguyện, khoản viện trợ không hoàn lại, nguồn vốn tín dụng và các nguồn vốn tài chính hợp pháp khác để tổ chức triển khai chương trình. Người dân nông thôn đóng vai trò chủ thể trong quá trình xây dựng nông thôn ổn định và phát triển bền vững. Ngoài phần đầu tư của Trung ương và địa phương, nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới cấp xã được thực hiện theo phương châm dựa vào nội lực của cộng đồng là chính. Do vậy, việc khơi dậy tinh thần đoàn kết, ý thức vươn lên của người dân là hết sức cần thiết trong quá trình triển khai thực hiện đề án xây dựng nông thôn mới tại mỗi địa phương. Theo đó, các khoản đóng góp của cộng đồng, cá nhân đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng nông thôn như: xây dựng, nâng cấp nhà ở, xây dựng đủ các công trình vệ sinh, cải tạo, bố trí lại các công trình phục vụ khu chăn nuôi hợp vệ sinh theo chuẩn nông thôn mới; cải tạo lại vườn, ao, sửa sang cổng ngõ, tường rào, chỉnh trang nơi sinh hoạt cộng đồng; đầu tư cho sản xuất ở đồng ruộng hoặc cơ sở sản xuất tiểu thủ công nghiệp, dịch vụ để tăng thu nhập; đóng góp, xây dựng các công trình công cộng của xã, thôn (bản) như giao thông thôn, xóm, kiên cố hóa kênh mương, vệ sinh công cộng. Việc đóng góp xây dựng công trình kết cấu hạ tầng nông thôn theo phương thức tự nguyện thông qua các hình thức như công lao động, tiền, nguyên vật liệu, máy móc thiết bị, quyền sử dụng đất... Việc huy động rộng rãi trong nhân dân do nhân dân trong xã tự bàn bạc, quyết định và được HĐND xã thông qua. Thực tế cho thấy, thời gian qua nhiều địa phương trong tỉnh đã thực hiện tốt quy chế dân chủ cơ sở, huy động sức đóng góp của dân để xây dựng các công trình phúc lợi của địa phương. Những bài học kinh nghiệm trong phát huy sức mạnh cộng đồng ở các địa phương vẫn còn nguyên giá trị trong giai đoạn hiện nay. Điều quan trọng là các ngành, địa phương cần tập trung tuyên truyền, vận động để mọi người dân hiểu rõ mục tiêu chính của chương trình xây dựng nông thôn mới là nhằm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của chính người dân nông thôn. Từ đó, từng người dân sẽ phát huy tốt vai trò chủ động, tích cực tham gia thực hiện chương trình thông qua việc quyết định các vấn đề quan trọng như công tác quy hoạch, xây dựng danh mục công trình, kể cả việc góp vốn đầu tư... Bài, ảnh: HOÀNG ĐỨC DƯỠNG