Điểm mới trong thông tin khoa học và công nghệ

(QT) - Luật Khoa học và Công nghệ (KH&CN) năm 2013 tạo hành lang pháp lý cho hoạt động KH&CN nói chung và hoạt động thông tin KH&CN nói riêng. Nghị định số 11/2014/ NĐ-CP, ngày 18/2/2014 của Chính phủ về hoạt động thông tin KH&CN đề cao vai trò quản lý nhà nước về hoạt động thông tin KH&CN, tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động thông tin KH&CN nhằm phục vụ yêu cầu quản lý nhà nước về thông tin KH&CN đã được quy định trong Luật KH&CN năm 2013.

Lãnh đạo tỉnh làm việc với Sở KH và CN đầu năm 2015

Ngày 31/8/2004, Chính phủ ban hành Nghị định 159/2004/NĐ-CP về hoạt động thông tin KH&CN nhằm thực hiện một số điều của Luật KH&CN năm 2000. Nghị định này góp phần tạo hành lang pháp lý cho hoạt động thông tin KH&CN và đạt được một số kết quả nhất định. Tuy nhiên, trong bối cảnh phát triển KH&CN của đất nước hiện nay, nhất là sự ra đời của Luật KH&CN năm 2013, Nghị định 159 đã không đáp ứng hết những yêu cầu về quản lý nhà nước trong lĩnh vực thông tin KH&CN. Vì thế, ngày 18/2/2014, Chính phủ đã ban hành Nghị định 11/2014/NĐ-CP thay thế Nghị định 159. Nghị định 11 nêu chi tiết nội dung hoạt động thông tin KH&CN bao quát từ việc tạo lập và phát triển nguồn tin đến sử dụng, phổ biến và cung cấp dịch vụ thông tin KH&CN nhằm phục vụ cho dự báo, hoạch định chính sách, lãnh đạo, quản lý, nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, sản xuất, kinh doanh và các hoạt động KT- XH khác. Tạo lập và phát triển nguồn tin KH&CN là một trong những hoạt động cơ bản về lĩnh vực thông tin KH&CN, bao gồm: thu thập, đăng ký, lưu giữ và công bố thông tin về nhiệm vụ KH&CN, tạp chí, tập san khoa học, kỷ yếu hội nghị, hội thảo khoa học chuyên ngành, luận án tiến sĩ, các nguồn tin KH&CN trong khu vực và quốc tế. Những thông tin thu thập được là cơ sở quan trọng phục vụ cho công tác quản lý và tổ chức các nhiệm vụ KH&CN các cấp. Các quy định về sử dụng, phổ biến thông tin KH&CN nhằm đáp ứng nhu cầu nghiên cứu, giảng dạy, đào tạo, lãnh đạo và quản lý, sản xuất kinh doanh, phổ biến rộng rãi kiến thức KH&CN cho nhân dân. Nghị định cũng quy định cụ thể các hoạt động dịch vụ thông tin KH&CN được các tổ chức, cá nhân tiến hành nhằm đáp ứng nhu cầu quản lý, nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, sản xuất kinh doanh. Các quy định về xây dựng và phát triển hạ tầng thông tin, cơ sở dữ liệu (CSDL) quốc gia về KH&CN nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững của hai thành phần cốt lõi là CSDL về KH&CN và mạng thông tin KH&CN quốc gia. Quy định về CSDL quốc gia về KH&CN bao gồm: nội dung thông tin, đầu tư, xây dựng, cập nhật, duy trì, quản lý, khai thác, sử dụng và phát triển CSDL quốc gia và các CSDL của bộ, ngành, địa phương về KH&CN. Quy định về việc duy trì và phát triển mạng thông tin nghiên cứu và đào tạo quốc gia, trách nhiệm phối hợp và tham gia của các cơ quan liên quan nhằm khai thác và sử dụng hiệu quả các ứng dụng mạng tiên tiến, đảm bảo sự phát triển của mạng thông tin KH&CN quốc gia và các mạng thông tin KH&CN địa phương. Nghị định đưa ra một số điều cụ thể liên quan đến định hướng phát triển nguồn tin KH&CN, cơ chế phối hợp bổ sung, cập nhật, chia sẻ và khai thác các nguồn tin KH&CN. Quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền và nghĩa vụ của các tổ chức thực hiện chức năng thông tin KH&CN quốc gia, cấp bộ, cấp tỉnh và các tổ chức công lập khác; quyền và nghĩa vụ của cá nhân hoạt động thông tin KH&CN. Về kinh phí dành cho hoạt động thông tin KH&CN, Nghị định đã cụ thể hóa khoản 8 Điều 50 Luật KH&CN năm 2013, quy định hoạt động thông tin KH&CN phải được ghi thành một mục chi riêng trong mục lục ngân sách nhà nước hàng năm cho KH&CN của bộ, ngành, địa phương và quy định rõ nội dung chi ngân sách nhà nước cho hoạt động thông tin KH&CN. Cùng với cả nước, trong những năm qua, hoạt động KH&CN nói chung và hoạt động thông tin KH&CN nói riêng ở Quảng Trị được nhìn nhận như một động lực và nền tảng để phát triển KT-XH của tỉnh nhanh và bền vững. Dựa trên hệ thống chính sách và luật pháp thống nhất từ trung ương đến cơ sở; các chỉ đạo định hướng của ngành KH&CN, phát triển thông tin KH&CN của tỉnh theo quan điểm phát triển thông tin KH&CN là phát triển nguồn tài nguyên mới, là phát triển tài sản quốc gia. Thông tin KH&CN là thông tin công ích, nhằm mục đích phát triển, nâng cao dân trí, phục vụ phát triển KT-XH. Trong thời gian tới để khuyến khích phát triển thông tin KH&CN của tỉnh cần thực hiện một số giải pháp là: Tăng cường quản lý nhà nước về hoạt động thông tin KH&CN; xây dựng và ban hành các văn bản chỉ đạo về hoạt động thông tin KH&CN; hướng dẫn các quy trình, quy phạm, tiêu chuẩn trong lĩnh vực thông tin KH&CN; xây dựng các chương trình, đề án phát triển thông tin KH&CN trọng điểm của tỉnh; tiếp tục duy trì các mô hình phổ biến thông tin KH&CN hiệu quả; các chương trình, đề án phát triển thông tin KH&CN trọng điểm của tỉnh cần tập trung vào các mục tiêu là xác lập hệ thống kiến thức KH&CN phù hợp với dân trí, đáp ứng yêu cầu sản xuất và đời sống; đa dạng hóa hình thức thông tin với sự tham gia của hệ thống chính trị, chú trọng cấp huyện và cơ sở; tăng cường tiềm lực thông tin KH&CN; xây dựng một nguồn lực thông tin đầy đủ, phong phú và đa dạng. Các cơ quan thông tin KH&CN phải chú trọng đến chiến lược tạo nguồn, đặc biệt là nguồn tin điện tử và công tác bổ sung tư liệu. Trung tâm Tin học - Thông tin KH&CN Quảng Trị phải đi đầu trong việc tích hợp hệ thống CSDL KH&CN địa phương và tổ chức truyền thông phổ biến tiến bộ khoa học phục vụ nhiệm vụ KT-XH, hoạt động theo Nghị định số 115/2005/NĐ-CP và Nghị định số 11/2014/NĐ- CP. Các tổ chức thông tin KH&CN địa phương cần bố trí kinh phí sự nghiệp KH&CN hàng năm để đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng thông tin KH&CN và phát triển nguồn lực thông tin; đào tạo, phát triển và sử dụng nguồn nhân lực thông tin KH&CN. Công tác nghiên cứu nhu cầu tin tại các cơ quan thông tin KH&CN phải được tiến hành thường xuyên để xây dựng nguồn lực thông tin, hệ thống sản phẩm và dịch vụ thông tin phù hợp, đúng hướng và hiệu quả. Chú trọng phát triển công tác thông tin phân tích, thông tin phục vụ quản lý, đổi mới và nâng cao chất lượng công tác nghiên cứu chiến lược; quy hoạch và kế hoạch phát triển KT-XH. Công tác thông tin KH&CN phục vụ lãnh đạo và quản lý cần được hoàn thiện, thay đổi về chất. Công tác thông tin hỗ trợ phát triển thị trường công nghệ cần hướng vào việc thông tin rộng rãi các sản phẩm KH&CN được mua bán thuận lợi trên thị trường, tổ chức các chợ công nghệ và thiết bị, phát triển sàn giao dịch công nghệ trên mạng, nâng cao nhận thức của công chúng và phổ biến kiến thức KH&CN trên các phương tiện thông tin đại chúng. Chú trọng cung cấp thông tin phục vụ doanh nghiệp. Trong lĩnh vực này, cần chú ý phát triển công tác thông tin phân tích, tổng hợp, tình báo cạnh tranh, cảnh báo công nghệ, cảnh báo chiến lược, nghiên cứu thị trường, thẩm định công nghệ,... Đẩy mạnh công tác thông tin KH&CN phục vụ CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn. Phổ biến tri thức KH&CN, thúc đẩy ứng dụng KH&CN vào sản xuất nông nghiệp bằng cách xây dựng và nhân rộng mô hình cung cấp thông tin KH&CN tuyến huyện, xã; hình thành và phát triển mạng thông tin KH&CN nông thôn, miền núi; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong phổ biến tri thức KH&CN đến vùng nông thôn. Tăng cường năng lực và phối hợp chặt chẽ với các cơ quan thông tin, báo chí. Phát triển các hình thức thông tin KH&CN theo hướng đa dạng và sát cơ sở. Đẩy mạnh phát triển và khai thác Mạng Nghiên cứu và đào tạo Việt Nam (VinaREN) và các mạng thông tin KH&CN. Phát triển mạng thông tin KH&CN Việt Nam, nâng cao năng lực của mạng để thực sự trở thành trung tâm liên kết mạng lưới tổ chức dịch vụ thông tin KH&CN; chú trọng phát triển thư viện điện tử, cổng giao tiếp điện tử và website thông tin KH&CN; tham gia tích cực vào việc xây dựng và phát triển các Trung tâm tích hợp dữ liệu của các bộ, ngành, địa phương. Sau khi Nghị định 11/2014/NĐ-CP được ban hành, Bộ KH&CN đã biên soạn và lấy ý kiến đóng góp Thông tư hướng dẫn thi hành một số điều, khoản của Nghị định 11/2014/NĐ-CP và đã ban hành ngày 11/6/2014, có hiệu lực thi hành từ ngày 15/8/2014. Với hệ thống các văn bản pháp lý cơ bản cho hoạt động thông tin KH&CN, hy vọng hoạt động thông tin KH&CN cả nước nói chung và tỉnh Quảng Trị nói riêng sẽ có nhiều khởi sắc trong thời gian tới. Bài, ảnh: TRẦN ANH THƯ