Cơ hội cho người nghiện ma túy xây dựng cuộc sống mới và phòng tránh HIV

(QT) - Từ tháng 9/2013, Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS tỉnh, ngành y tế Quảng Trị bắt đầu triển khai chương trình điều trị cai nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế Methadone. Để giúp người nghiện ma túy, gia đình và cộng đồng hiểu rõ hơn về thuốc thay thế Methadone cũng như hiệu quả, tác dụng của nó trong điều trị cai nghiện ma túy, phóng viên Báo Quảng Trị đã có cuộc trao đổi với đồng chí TRẦN VĂN THÀNH, Giám đốc Sở Y tế về chương trình này. - Thưa đồng chí! Tình hình nghiện chất ma túy gia tăng nhanh chóng trong cả nước hiện đang trở thành vấn đề nhức nhối của xã hội. Từ góc độ chuyên môn, đề nghị đồng chí cho biết đôi nét về tình hình sử dụng chất ma túy và công tác điều trị cai nghiện cho các đối tượng bị nghiện trên địa bàn tỉnh Quảng Trị trong thời gian vừa qua?

- Nghiện chất ma túy là vấn đề xã hội, ảnh hưởng đến sức khỏe cũng như trật tự an toàn xã hội. Trong thời gian qua, mặc dù chúng ta chưa có điều tra chính thức về tình hình người nghiện ma túy toàn tỉnh, nhưng qua giám sát của chính quyền địa phương, lực lượng công an và các sở, ban ngành liên quan, chúng ta đã quản lý được gần 400 người nghiện chất ma túy. Từ số người được quản lý này, chúng tôi ước tính số người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh khoảng 600- 800 người. So với một số tỉnh, thành phố trong cả nước, số người nghiện ma túy tại Quảng Trị không cao, nhưng xu hướng tăng nhanh người nghiện cũng như sự mở rộng địa bàn có người nghiện đặt ra nguy cơ cao về tình trạng nghiện trong cộng đồng, cần có các biện pháp kịp thời để hạn chế và ngăn chặn. Trước đây người nghiện chích ma túy chỉ tập trung ở địa bàn thành phố Đông Hà, nay số người nghiện đã lan ra 9/10 huyện, thị, thành phố, chỉ trừ huyện đảo Cồn Cỏ chưa có người nghiện. Đặc biệt, huyện Hướng Hóa hiện có số người nghiện ma túy cao tương đương với số người nghiện ở thành phố Đông Hà. Cho đến nay, công tác cai nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh chủ yếu tại gia đình và cộng đồng. Trung tâm cai nghiện theo Nghị định của Chính phủ hiện đang trong quá trình xây dựng. Tuy nhiên, các hình thức cai nghiện qua đánh giá chung trên toàn quốc đều có tỷ lệ tái nghiện cao, khoảng 90%. Do đó, Bộ Y tế đã nghiên cứu và đề xuất đưa vào phương pháp điều trị thay thế nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng Methadone và đã được Chính phủ ban hành Nghị định số 96/2012/NĐ-CP ngày 15/11/2012 quy định về điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế. Bộ Y tế cũng đã có Thông tư số 12/2013/TT-BYT hướng dẫn chi tiết thi hành một số điều của Nghị định 96 và Quyết định 3140/QĐ-BYT của Bộ Y tế hướng dẫn điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc Methadone. - Vậy thuốc Methadone là gì và vì sao lại gọi là điều trị cai nghiện bằng thuốc “thay thế” Methadone, thưa đồng chí? - Methadone là chất dạng thuốc phiện, có tác dụng lâm sàng và điểm tiếp nhận như các chất dạng thuốc phiện nhưng không gây khoái cảm cho người nghiện. Thuốc có thời gian bán hủy dài 24 giờ nên mỗi ngày chỉ uống một lần. Người sử dụng thuốc Methadone không có nhu cầu tăng liều, do đó không gây nên tình trạng ngộ độc đe dọa tử vong như khi sử dụng các chất dạng thuốc phiện. Methadone sử dụng bằng cách uống thuốc, không tiêm chích nên tránh được nguy cơ lây nhiễm HIV. Do nghiện các chất dạng thuốc phiện là một tình trạng bệnh lý mãn tính của não, nên điều trị thay thế bằng Methadone phải duy trì lâu dài, tối thiểu trên một năm mới xem xét giảm và ngưng liều được. Lý do chọn thuốc thay thế Methadone trong điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện là do nhiễm HIV trong nhóm người nghiện chất ma túy chiếm tỷ lệ cao và số lượng người sử dụng ma túy tăng qua các năm. Mặt khác, tỷ lệ cai nghiện ma túy thành công rất thấp, khoảng 90% số người cai nghiện đã tái nghiện trở lại. Bằng chứng về hiệu quả của điều trị Methadone so với các mô hình cai nghiện khác thì Methadone có chi phí thấp và hiệu quả cao hơn điều trị ở các Trung tâm cai nghiện.

Hội nghị triển khai điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế Methadone -Ảnh: T.H

- Đồng chí có thể cho biết thêm về tình hình điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế Methadone hiện nay và hiệu quả, mục tiêu của chương trình điều trị nghiện bằng thuốc Methadone là gì? - Thế giới hiện có khoảng trên 70 nước đã áp dụng chương trình điều trị cai nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng Methadone. Các nước ở châu Âu đã áp dụng điều trị nghiện bằng Methadone từ năm 1980. Trong khu vực Đông Nam Á có Indonexia bắt đầu điều trị Methadone năm 2003, Việt Nam bắt đầu điều trị Methadone năm 2008, Campuchia điều trị Methadone năm 2010. Mục tiêu trước mắt của chương trình điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế Methadone là giảm các triệu chứng của hội chứng cai; giảm thèm nhớ và sử dụng chất dạng thuốc phiện bất hợp pháp và dự phòng lây nhiễm HIV cho người nghiện, cho cộng đồng. Mục tiêu trung hạn là tăng khả năng có việc làm và khả năng chịu trách nhiệm bản thân cho người nghiện. Mục tiêu dài hạn là giúp người nghiện đảm nhiệm các trách nhiệm với xã hội và đóng góp cho cộng đồng. Hiệu quả điều trị Methadone, về bản chất là biện pháp điều trị hiệu quả nhất trong việc giúp người nghiện giảm sử dụng ma túy, các nguy cơ liên quan đến việc tiêm chích, tội phạm và phân phối ma túy; kiểm soát hội chứng cai và cơn thèm ma túy; phục hồi chức năng gia đình và các mối quan hệ; quay trở lại làm việc hoặc học tập; giúp hỗ trợ xã hội và chăm sóc y tế; giảm bệnh tật và tử vong. Về kinh tế, theo kết quả điều tra nhanh của 11 tỉnh, thành phố trước khi tham gia chương trình Methadone, trung bình một bệnh nhân tiêu tốn 230.000 đồng/ngày để mua heroin; nhưng với quy mô 250 người/cơ sở điều trị Methadone thì chi phí trung bình ngày/người khoảng 15.500 đồng. Nghiên cứu của nhiều nước trên thế giới, với 1 USD cho chương trình Methadone sẽ tiết kiệm được 7 USD cho các vấn đề khác phát sinh như vấn đề pháp luật, y tế… Kinh nghiệm của các nước trên thế giới và các tỉnh, thành phố ở nước ta đã thực hiện chương trình điều trị nghiện bằng thuốc thay thế Methadone cho thấy, có đến hơn 70% người nghiện ma túy khi tham gia điều trị bằng Methadone đều có thể tìm kiếm được việc làm phù hợp, vì mỗi ngày họ chỉ cần uống thuốc một lần và sau đó đi làm mà không gây khoái cảm thèm thuốc. Đây là cơ hội cho người nghiện ma túy trên địa bàn thành phố Đông Hà tham gia điều trị cai nghiện, xây dựng cuộc sống mới và phòng tránh HIV/AIDS hiệu quả. - Vậy theo đồng chí việc đặt cơ sở điều trị nghịện bằng Methadone tại Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS liệu có gây tâm lý e ngại, lo sợ mình đã bị nhiễm HIV khi vận động người nghiện tham gia điều trị hay không? - Tại Quảng Trị, chúng ta thực hiện theo mô hình ba chung, đó là phối hợp hoạt động tư vấn xét nghiệm HIV, điều trị ARV và Methadone. Mỗi cơ sở điều trị Methadone phải có tối thiểu 12 nhân viên, trong đó có hai bác sĩ và một dược sĩ. Với điều kiện nhân lực hạn chế hiện nay, mô hình phối hợp này tận dụng được nguồn nhân lực hiện có để đảm bảo hoạt động của cơ sở điều trị Methadone cũng như những nhiệm vụ chuyên môn khác. Triển khai cơ sở điều trị Methadone tại Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS theo mô hình này đã được áp dụng thành công tại nhiều tỉnh, thành trên toàn quốc như: Đà Nẵng, Hải Phòng, Điện Biên, Quảng Ninh… Việc đặt cơ sở điều trị Methadone tại Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS tỉnh chắc chắn không làm tăng nguy cơ lây nhiễm HIV cho người nghiện. Như chúng ta biết, HIV chỉ lây qua 3 con đường là đường máu, quan hệ tình dục không an toàn và lây truyền từ mẹ sang con. Hơn nữa, tỉ lệ có HIV trong đối tượng nghiên chích ma túy cao, do đó việc phối hợp cơ sở Methadone tại Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS tỉnh còn tạo điều kiên cho họ được tư vấn để nâng cao nhận thức và có hành vi đúng trong phòng tránh HIV, được phối hợp để tư vấn xét nghiệm HIV và những người có HIV được tư vấn điều trị bằng ARV rất thuận lợi. - Như đồng chí đã nói, lợi ích chương trình điều trị nghiện bằng thuốc Methadone là rất lớn. Vì sao chúng ta không triển khai chương trình này ra toàn tỉnh mà chỉ thực hiện tập trung ở thành phố Đông Hà? - Việc triển khai cơ sở điều trị Methadone là một quy trình rất chặt chẽ, theo đúng hướng dẫn tại Nghị định 96/2012/NĐ-CP của Chính phủ và Thông tư 12/2013/TT-BYT của Bộ Y tế. Trong đó, cơ sở vật chất, trang thiết bị và nhân lực phải bảo đảm theo quy định, do đó không thể cùng một lúc có thể triển khai được nhiều cơ sở điều trị. Cơ sở điều trị Methadone tại Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS tỉnh chỉ đáp ứng cho nhu cầu điều trị của người nghiện tại thành phố Đông Hà. Các địa phương khác vẫn phải áp dụng theo các phương pháp điều trị khác, chủ yếu là điều trị cai nghiện tại cộng đồng theo hướng dẫn tại Nghị định 94/2010/NĐ-CP. Trong những năm tới, tùy theo tình hình người nghiện các chất dạng thuốc phiện của địa phương, Sở Y tế sẽ có kế hoạch để triển khai thêm các cơ sở điều trị nghiện bằng thuốc Methadone khác. - Xin cảm ơn đồng chí! THANH HẢI (thực hiện)